Атқа міну мәдениеті
Жылқы – қазақ халқының сенімді
серігі, елтаңбамызда қанатты
тұлпар бей неленуінің сыры
осында. Тәуелсіздік алғаннан кейін
елімізде атакәсібіміз – жылқы
шаруашылығын дамыту қайта дан
қолға алынып отыр. Қазіргі таңда
жыл қыны ондап, жүздеп, мыңдап
өсіре тін шаруалар, кәсіпкерлер
қатары өсіп келеді.
Ат ойындары
Ат ойындары - атқа байланысты ұлттық ойын түрлері. Яғни
aт жарыстыру (бәйге түрлері бірнешеу), жорға жарыстыру,
қыз қуар, көкпартарту, аударыспақ, ат үстінде садақ тарту
(жамбы ату), теңге ілу, ат омырауластыру, атты ордан
қарғыту, мүше алып қашу, тай жарыс, құнан жарыс,
тоқбәйге және тағы басқалар.
Қазақтар тойларда өткізілетін әртүрлі ойын-сауықтарда ат
үстінде сан алуан өнер көрсеткен. Ат құлағында ойнаған
көшпелілерде жылқынегізгі көлік және түрлі шикізат көні
болғандықтан, жеке мініс аты жоқ, жылқысы жоқ адам
болмаған. Сондықтан, ер қанаты aт демекші, жақсы aт жеті
қазынаның біріне саналып, көшпелі өмірде аса маңызды
орынға ие болды. Шабандоздардың қимыл-қозғалысынан-
ақ иесінің ниетін дәл сезетін арнайы көкпар аттары болды.
Ал жүйрік пен жорға ұстау үлкен мәртебеге саналды.
Жыл
қ
ымен байланысты
салт-д
ә
ст
ү
р
Жас бала есі кіріп 4-5 жасқа келгенде оған бәсіре
тай тарту етіледі. Егер балаға арналған бәсіре аты
үйретіліп, мінуге жарап тұрса, онда баланы соған
мінгізеді. Салтанатты түрде үйретілген бәсіре
тайға ашамай ерттелінеді. Кейде бәсіре тай белгілі
бір себептерге байланысты мінуге жарамаса,
баланың өзімен шамалас жуас, жүрісі жайлы, әрі
сыр-сымбаты жарасқан кұнан не дөнен таңдалады.
Баланың ашамайға мінгізілуі оның өмірінде
тіршіліктің жаңа кезеңі басталғандығын білдіреді.
Баланың рәсіміне ауыл адамдары жиналып, бала
мінген аттың жал-құйрығына, баланың шапанына
және баскиіміне шоқтап үкі тағады. Бұл «үкінің
қасиеті - жын-шайтаннан қағады» дегенді
білдіреді. Капаны атқа мінгізу құрметі шабандоз,
желтақымжігіттерге жүктеледі. Баланы атқа
мінгізіп, аяғын ісикішекке сұғып, белін айналдыра
жұқа көрпешемен орап, қолтырмаш ағаштармен
денесін ауыртпайтындай ғып тартып таңады.
Қ
орытынды
Жылқыны қолға үйрету арқылы
біздің бабаларымыз өз дәуірінде
адам айтқысыз үстемдікке ие
болды. Ал жаһандық ауқымда
алсақ, шаруашылық пен әскери
саладағы теңдессіз революцияға
жол ашты. Жылқының қолға
үйретілуі атқа міну
мәдениетінің де негізін қалады.
Бес қаруын асынған салт атты
сарбаз айбарлы көшпенділер
империялары тарих сахнасына
шыққан дәуірдің символына
айналды.
Достарыңызбен бөлісу: |
