Жұмабаева жәзира аманжолқызы бастауыш білім беру пәндерін метапәндік тұрғыда оқыту
жүктеу/скачать 6,28 Mb. Pdf көрінісі
|
ДИССЕРТАЦИЯ
| өз жадысының
жұмыс істеуі туралы білу» деген мағына береді [70,б. 1280]. Сонымен бірге кез келген ғылыми пәннің осы ғылымды теориялық тұрғыдан негіздейтін, оның мәнін, мақсатын және қолданылу аясын ұғынуға жол ашатын метатеориясы болады. Мәселен, метаматематикада кез келген күрделі теорияның толық еместігін немесе сәйкессіздігін көрсететін әйгілі Гедель теоремасы бар. Егер кімде кім белгілі бір ғылымды (математика, тарих, тіл) түсінгісі келсе, осы мета мағынаны сақтап, бір сатыға жоғары үңілуі тиіс. Жоғарыда айтылып өткен анықтамалардан мета ұғымының белгілі бір нәрсені байланыстырушы , үстінен қараушы деген қорытындыға келіп отырмыз. Бұл сөзімізді ғалымдардың «метапән» ұғымына берген анықтамасымен дәлелдегіміз келеді. Алайда, «метапәнділік» ұғымының ғылымдағы және педагогикадағы ұзақ тарихына қарамастан, оның бірыңғай түсіндірмесі жоқ екендігі анықталды. Метапәнділіктің қолданылу аясы өткен ғасырдың 20-жылдарында кең таралған болатын. 1917 жылы төңкерістен кейін білім берудің классикалық жүйесінен шеттеуге ұмтылыс жасалды, сондықтан бұрынғы оқыту түрінің орнына метапәндік оқыту келді. Ол бірнеше сатыларға бөлінді. Атап айтсақ, бірінші сатыда – ең шағын сатыда − балалармен жай серуен жасады, әңгімелесті, оларға пәндік оқытудан тыс, қоршаған әлем туралы біртұтас ұғымдар мен түсініктерді берді. Оқытудың ересек сатыларында балалармен экскурсиялар, пікірталастар, диспуттар жүргізілді. 1930 жылы жалпы бірдей міндетті оқыту енгізілді, ал 1932 жылы жоба әдісі қоғамның тарапынан қатаң сынға ұшырады, сондықтан кеңестік мектеп революцияға дейінгі әдістемеге қайта оралды, ал ондай әдістеменің негізі пәндік оқыту еді [70,б. 12]. 1980 жылдардағы білім берудің метапәндік мазмұнының алғашқы зерттеулері дәртүрлі пәндер аясындағы фундаментальді константаларға арналды. Олар: физикалық, математикалық, химиялық және астрономиялық. Сөз, сан, әріп, белгі, дыбыс, даму, қоғалым, әлем, уақыт, кеңістік, адам категориялары метапәндік мазмұнның үлгілері болып табылады. Оқушы әлемдік константаларды тану және ұғыну арқылы метапәндік білімге және әлемді бейнелі қабылдауға келіп жетеді. 1987 жылы әдіскер ғалым, педагог, психология ғылымдарының докторы, профессор Юрий Вячеславович Громыко өзінің әріптестерімен, ізбасарларымен бірге білім берудегі жаңа бағыттың әзірлемесін қолға алды. Бұл ұғым 1990 жылдың соңында – 2000 жылдың басында психология ғылымдарының докторы Ю.В.Громыконың педагогика ғылымының және тәжірибесінің аса кең 18 бағытының – Г.П.Щедровицкийдің жүйелі-ойлау тұғыры идеясына сүйенетін ойлау-әрекеттік педагогиканың компоненті ретінде метапәндік оқытудың тұжырымдамалық негіздерін негіздеумен байланысты енгізілген болатын. Біздің ойымызша, Ю.В. Громыко ұсынған білім берудің жаңа бағытының болашағы әлі де кең арналы болады. Өйткені, метапәндік тұрғыдан оқытудың ұстанатын идеясы кең арналы болып табылады. «Метапедагогика» ұғымының мазмұны педагогиканың пәндік саласынан тыс және әдіснама, философия, дүниетаным мәселелеріне қатысты теориялық мәселелерді қамтиды. Ю.В.Громыко өз зерттеулерінде «метапән» ұғымына төмендегідей анықтама береді. « Метапә н» – дәстүрлі циклдегі оқыту пәндерінен өзгеше пән. Ол пәнішілік және пәнүстілік идеясын біріктіреді. Метапәнділік пән аясынан шығу, бірақ олардан кетіп қалу дегенді білдірмейді. Метапән пәннің немесе бірнеше пәннің «арқасында» тұрады, ол олардың негізінде, олармен тамырлас байланыста болады. Метапәндік пәндіктен бөлек шыға алмайды [51,б. 159], дейді Ю.В.Громыко. Ғалымның басшылығымен өткен ғасырдың соңында мектепте метапәндердің оқытылуын көздеуші оқыту технологиясы әзірленді. Ғалым «Метапән оқу материалының ой-әрекеттік типте кіріктірілуіне негізделеді және дәстүрлі мектеп пәндерінің үстінде тұратын білім беру формасы» деп тұжырымдайды. Ол «Білім», «Белгі», «Проблема», «Тапсырма» секілді метапәндерді атап өтеді. Осы ретте мектептегі білім беру үдерісі қарқындап дамып жатқандықтан, осындай жаңалықтардың өз орнымен болып жатқандығын атап кеткіміз келеді. Ғалым А.В.Хуторской бойынша «метапән» білім беру жүйесінің және кез келген оқыту түрінің бөлінбейтін бір өлшегі. Бүгінгі метапәнділік эвристикалық оқытудың қажетті шарты «Білім мұғалім арқылы берілмейді, оқушының оқу әрекетінде туындайды» деген тұжырымға келеді [50,б. 73]. Біз де А.В. Хуторскойдың ізімен, білімнің оқушының белсенді әрекеті негізінде қалыптасады деген идеяны басшылыққа аламыз. О.М.Корчажкин метапәнділікті дәстүрлі оқу пәндеріне негізделетін білім беру формасы ретінде қарастырады. Негізінде оқу материалын кіріктірудің ой әрекеттік типін қолданады [76]. Біздіңше, О.М. Корчажкиннің пікіріне терең үңілетін болсақ, метапәнділікті дәстүрлі пәндерге негіздей оқытудың әлі де болса қарастырылуы тиіс әлеуетті қырлары анықталуы керек. А.А.Кузнецова өзінің зерттеулерінде: «Білім беру әрекетінің метапәндік нәтижелері бір немесе бірнеше пәндер аясында игерілген білімді шынайы өмірлік жағдайда проблемаларды шешуде және білім беру үдерісінде қолданылатын әрекет тәсілдері» [71,б. 1534], дейді. Негізінде, А.А. Кузнецованың метапәндік нәтижелер туралы пікірі өте дұрыс. Өйткені, метапәндік білім шынайы өмірдегі мәселелерді шешуде қолданылатын құрал болуы керек. 19 Ресей ғалымы С.В.Галянның пікірінше, метапәндік оқыту оқу пәнінің маңызды ұғымдарын « жүктеу/скачать 6,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|