Жұмыс бағдарламасы Дәрістер конспектісі Практикалық және семинарлық сабақтар Білім бақылау бөлімі &&& ###000-00
жүктеу/скачать 1,62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- $$$002-015-000$3.2.15 Дәріс №015. Абай шығармалары — замана айнасы.
- $$$003-000-000$3.3 Практикалық сабақтар $$$003-001-000$3.3.1
- $$$003-00 5 -000$3.3. 5 Практикалық сабақ №5 Абайдың эстетикалық тағылымы.
- $$$003-00 6 -000$3.3. 6 Практикалық сабақ №6 Абайдың эстетикалық тағылымы.
$$$002-013-000$3.2.14 Дәріс №14. Қарасөздері. Абай мұрасының және бір қомақты саласын оның 90-жылдарда жазған қарасөздері қүрайды. Қарасөздерінің жалпы саны - кырың бес. Өмірде көрген-білгені, көңілге түйгені көп Абай өзінің осы даналық тәжірибе-тағылы-мын жүртымен - "қалық елі, қазағымен" бөлісу мақса-тымен қарасөздерін жазған. Бұл шығармаларында яғни, қарасөздерінде (СМ.) - деп жазады М.Әуезов - Абай өзінің оқушыларымен әңгімелесіп, жүзбе-жүз кездесудегі мас-лихат, кеңес қүрып отырған ойшыл ұстаз тәрізді". &&& $$$002-013-001$3.2.14.1 Қара сөздерінің ұлттық көркем прозаны дамытудағы маңызы Абайдың қара сөздері мен өлеңдеріндегі идеялар бір-біріне қабысып отырады. Әйтсе де оның кейбір қара сөздерінде өлеңдерінде жоқ тақырып, тіпті кейбір қайшылықтар да кездеседі. Бұл еңбектерінің көпшілігінде бұрын қозғалмаған, тың, соны пікірлерді қозғайды. Өз кезіндегі ақындардың ешқайсысының басына келмеген әлеуметтік зор мәні бар мәселелерді сөз қылады. Абайдың қара сөзді, өлеңді қатар қолдануы таңғаларлық нәрсе емес. Өйткені ол өз заманының мәдениетті адамы болды. Сондықтан дүниеге өз көзқарасын кейінгілерге жазып қалдырып кетуді азаматтық борышым деп білген. Өз елін өзгелердің қатарына жеткізуге, дұрыс жолға салуға көңіл бөлген Абай өзінің бұл мәселеге не үшін кіріскендігі жайлы: «Ақыры ойладым, осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім, басқада ешбір жұмысым жоқ», - деп, өз ойын, өзінің өмірге көзқарасын кейінгілерге жазып қалдыруға бел буады. Абай - дана ақын. Әрбір дана адам қай кезде болсын, өмірді, өз айналасын бақылай отырып, одан өзінше қорытынды шығарады, өмір туралы аз сөзге көп мағына сыйғызып, өз көзқарастарын кейінге қалдырады. Абайдың қара сөздерінің жалпы саны - қырық үш. Бірақ өте қысқа, кейбір қара сөздері бір бет, жарты беттен құралады. Солай бола тұрса да, әрқайсысы өз кезіндегі әлеумет өмірінің ең керек еткен күрделі мәселелеріне арналған. Көп әңгімелерінің өзінше тақырыбы, өзінше идеялық мазмұны болғандықтан, бөлек әңгіме болып саналады. Бірақ бұл айтылғандардан оның қара сөздерінің ішінде мазмұны жақтарынан өзара жақындық жоқ деген ұғым тумауы керек. Оның кейбір әңгімелері кейде тақырыбы, кейде мазмұны жағынан бірін-бірі толықтыра түседі. Абай қара сөздерінің жалпы сарынын ұғыну үшін оның бірнеше сөздеріне тоқталамыз. Мысалы, «Жетінші», «Отыз бірінші», «Он тоғызыншы» сөздері ілім-білімді, оны қалай игеру жөніндегі ақының ой-пікірін аңғартады. Өзінің «Жетінші сөзінде»: «Жас бала да анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: бірі - ішсем, жесем, ұйықтасам деп туады, бұлар - тәннің құмары, бұлар болмаса, тән жанға қонақ үй бола алмайды һәм өзі өспейді, қуат таппайды. Біреуі - білсем екен демектік, не көрсе, соған талпынып, жалтыр-жұлтыр еткен болса, оған қызыға аузына салып, дәмін татып қарап, тамағына, бетіне басып қарап, сырнай-керней болса, даусына ұмтылып, онан ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, біреу келсе де, біреу жыласа да тұра жүгіріп, «ол немене», «бұл немене» деп, «ол неге үйтеді», «бұл неге бүйтеді» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді. Мұның бәрі - жан құмары. Білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен деген. Дүниенің көрінген һәм көрінбеген сырын түгендеп, ең болмаса дендеп білмесе, адамдықтың орны болмайды. Оны білмеген соң, ол жан адам жаны болмай, хайуан жаны болады», - дейді. Қазіргі түсінік бойынша, жан деп Абай адамның рухани күшін айтады. Осыны білсем, үйренсем екен деген ой, сезім, тілек, мүдделерді өсіру, өрістету, сол жолда арымай, талмай еңбек етудің керек екендігін ақын түсіндіре келіп, адамның жас кезіндегі табиғи талап, тілектерінің кейбіреулерде өсе келе, әлдебір себептермен дағдарысқа ұшырайтындығын, кейде кертартпа, бойкүйездіктерге соғатынын шенейді, жастардың ондай мінездерден аулақ болуын арман етеді. «Жетінші сөзінде» адам баласының сол «білсем» деген табиғи тілегін Абай бақылай келіп, өзінің өмір тәжірибесінен түйгендерін ғылыми-философиялық тұрғыдан қорыта, оған көлденең тұратын бөгеттерді сынайды, ал адам қайткенде білімді болатындығының жолын көрсетуге «Он тоғызыншы сөзін» арнаған. &&& $$$002-013-002$3.2.14.2 Қара сөздерінің көркемдік, жанрлық ерекшелігі «Адам, - дейді ұлы ақынымыз Абай, - ата-анадан туғанда, есті болмайды, естіп, көріп, ұстап, татып, ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды танидыдағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады. Әрбір естілік жеке өзі іске жарамайды. Сол естілерден естіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегендерінен сақтанса, сонда іске жарайды, сонда адам десе болады». Бірақ данышпан Абай тек осы айтқандарымен ғана қанағаттанып қоймайды. Сол естіген, білген нәрселерді адам қайткенде есінде сақтап, қалай ұмытпай, оларды өзінің өмір серігі етудің әдістерін де көрсетеді. Бұл мәселеге оның «Отыз бірінші» сөзі арналған. Әңгіме қысқа, тұжырымды және оқушы жастар үшін өте маңызды, керекті. «Естілген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: әуелі, көкірегі байлаулы берік болмақ керек. Екінші, сол нәрсені естігенде, я көргенде ғибратлану керек, көңілденіп, тұшынып, ынтамен ұғыну керек. Үшінші, сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт қайтарып ойланып, көңілге бекіту керек. Төртінші, ой кеселді нәрселерден қашық болу керек. Егер ой кез болып қалса, салынбау керек. Ой кеселдері: уайымсыз, салғырттық, ойыншы-күлкішілдік, я бір қайғыға салыну, я бір нәрсеге құмарлық пайда болу секілді. Бұл төрт нәрсе - күллі ақыл мен ғылымды тоздыратұғын нәрселер». Абайдың бұл әңгімелерінің кім үшін болса да, тәрбиелік мәні зор. Әйтсе де білімге ұмтылушы жастар үшін айрықша құнды. Өйткені ғылым да, өнер де жастар үшін. Адамның қолын бақытқа жеткізетін ілім-білімді игеру де жастардың ғана қолынан келетін іс. Қартайған адам қанша ұмтылса да, өндірері аз болмақ. Сондықтан білімге ұмтылған жастар ұлы ақынның бұл айтқандарын берік есте сақтауы қажет.
Абайдың «Алтыншы», «Сегізінші», «Он бірінші» сөздері жоғарғы ілім-білімге ұмтылуға бөгет жасайтын надандық, мақтаншақтық мінездерді шенеуге арналады. «Бірлік, тірлік» деген сөз ұғымдарының мәнін аша келіп, «Алтыншы сөзінде» Абай: «Бірлік - ақылға бірлік, малға бірлік емес», - десе, сол әңгімесінің екінші жерінде: «Ырыс алды - тірлік» дейді. Ол қай тірлік? Ол осы жан кеудеден шықпағандық па? Жоқ, ондай тірлік итте де бар... Жанын қорғалап жаудан қашып, қорқақ атанып, еңбек қылудан, қызмет қылудан қашып, еріншек атанып, ез атанып, дүниеде әлгі айтылған ырысқа дұшпан болады... Тірлік олар емес, көкірегі, көңілі тірі болса, соны айтады, өзің тірі болсаң да, көкірегің өлі болса, ақыл табуға сөз ұға алмайсың. Ал еңбекпен ерінбей мал табуға жігер қыла алмайсыз. Кеселді жалқау, қылжақ бас, Әзір тамақ, әзір ас, Сыртың пысық, ішің нас, Артын ойлап ұялмас, - болып жүріп, тірімін деме, онан да алла жіберген ақ бұйрықты өлімнің өзі артық», - дейді. Ұлы ақын осы пікірін «Үшінші», «Он бірінші» сөздерінде де толықтырып, ұштай түседі. Мал үшін ар-намысын сату, бірінің үстінен бірі арыз беріп пәлелеу, ауызбірліктің болмауы тәрізді мінездердің бәрі де надандықтан, мәдениетсіздіктен, жалқаулықтан, еңбексіздіктен туатынын дәлелдей келіп, ақын өзінің оқырмандарын бұл мінездерден қашық болуға тәрбиелейді. Бұл әңгімелердің идеялық мазмұны да, кейінгі ұрпақтар үшін құндылығы да осында. Абайдың бір алуан әңгімелері өз кезіндегі ел билеуші, үстемдік етушілерді сынауға, шенеуге арналады. Автор бұл мәселеде де өзінің шын мәнінде реалистігін көрсетеді. Сынау әртүрлі. Кейде ақын-жазушылар сол таптың жыршысы бола отырып, өз табы өкілдерінің кемшіліктерін сол өз табының көзқарасы тұрғысынан сынап, сол сыны арқылы кемшіліктерін жойып, оның үстемдігін бекіте түсуге өзінше ат салысуды, көмектесуді нысана етеді.
Қара сөздерінің ұлттық көркем прозаны дамытудағы маңызы Қара сөздерінің көркемдік, жанрлық ерекшелігі 3.М.Әуезовтің қарасөздерді жіктеуі &&& $$$002-015-000$3.2.15 Дәріс №015. Абай шығармалары — замана айнасы. Ақын лирикалық туындыларында да, поэмалары мен қарасөздеріне де ең басты әлеуметтік-қоғамдық мәселелер етіп халық тағдырын, ел бірлігі, ізгілік, адамгершілік, өнер-білім таңырыптарын қозғады. Ол қай мәселені көтерсе де, оларды халықтық, гуманистік түрғыдан бейнеледі. Заманның әділетсіздігі мен замандастарының жағымсыз қасиеттерін сыншылдықпен шынайы суреттей отырып, ол осы әділетсіздікті, халқының өзі көксеген биіктікке бет алуына кедергі болған надаңдықты, алты бақан алауыздықты батыл айыптайды. &&& $$$002-015-001$3.2.15.1 Абайдың көркем аударма саласын дамытудағы еңбектер Ең бірінші аудармасы - орыстың атақты ақыны Лермонтовтың «Бородино» атты патриоттық өлеңінен үзінді. Ең соңғысы - Лермонтовтың «Вадим» атты ұзақ әңгімесінің желісін, оқиғасын алып, өзінше қысқартып жазған поэма. Абай аудармаларын зерттеушілер қазір орыс әдебиетінен оның елуден аса аударған өлеңдері барлығын айқындап отыр. Олардың ішінде лирикасы да, баснясы (мысал өлеңдер) да, ұзақ өлеңдері де, сатиралық лирикалары да бар. (Солардың ішінде «Қарға мен түлкі» атты басня екі түрлі вариантта аударылған) Орыстың атақты жазушы, ақындарын аударуда Абай тек қана қазақ емес, бүкіл шығыс елінде елеулі орын алады. Шығыс елінде 1889 жылға шейін Пушкиннің «Евгений Онегині» тек Әзірбайжанда ғана аударылған. Евгений Онегинді сонан кейінгі аударған - Абай. Қазақпен салыстырғанда, ол кезде үлкен мәдениетті саналатын татар, өзбек, тағы басқа көршілес елдердің бәрінен бұрын Сарыарқада жатқан Абайдың дүниежүзілік мәдениет мұрасының шаршы төрінен орын алған Пушкинді танып, Татьянаның үнімен даланы жаңғырықтыруы - қазақ үшін мақтанарлық іс. Абайдың өмірбаянын жазған тарауда Абай 70-80 жылдардан бастап орыс мәдениетіне түгелдей бет бұрды, орыстың ол кездегі алдыңғы қатардағы идеясымен танысып, оларға Сарыарқадан үн қосушы бірінші ақын да Абай еді дедік. Демек, болашағы мол ұлы орыс халқының тез ілгерілеуіне бөгет болып отырған аграрлық-патриархалдық патшалық Россияның құрылысын, әлеумет өміріндегі әртүрлі кемшіліктерді қатты шенеп, соларды жою арқылы Россияны алға апаруға күш салған, ол жолда шатқалаң қиын соқпақтарға кездесіп, талай қиыншылықтарды бастарынан кешірген Крылов, Пушкин, Лермонтовтың шығармаларының Абайға ұнауы, олармен өзінің мұңдас болуы, осы елдердің ұлы ақындарының идея-тілектерінен туды. Крылов жазған «Қасқыр мен қозы», «Қарға мен түлкі» оқиғалары ол кездегі қазақта да аз емес болатын. Сонымен қатар орыстың ұлы ақындарының жалпы адамгершілікке үндеген әртүрлі мысалдары мен үлгілі өлеңдері, өз елінің басшысы, ұстазы боламын деген кемеңгер ақынға осы жағынан да дәл келді. Екінші, Пушкин, Лермонтовтардың шын мәніндегі искусство иелері екендігін Абай жақсы ұғынды. &&& $$$002-015-002$3.2.15.2 "Евгений Онегин" романынан үзінділер аударудағы Абайдың көздеген мақсаты Абайдың аудармаларының характеріне жалпы шолу жасасақ, жоғарғы ақындардың кез келген өлеңдерін аудара бермей, таңдап, талғап аударғанын көреміз. Абайдың аударған өлеңдері не адамгершілік тақырыбына байланысты жаман мінез-құлықты шенеу, жақсылыққа үндеу, не патриоттық үлкен идеяны көксеген өлеңдер, не философиялық терең ой, не үздік көркем өлеңдер болып келеді. Крыловтың мысалдары, «Теректің сыйы», «Тұтқын», «Татьянаның Онегинге», «Онегиннің Татьянаға» жазған хаттары, тағы басқа осылар тәрізді атышулы өлеңдер. Абай аудармаларының тарихи-әлеуметтік мәні үлкен. Өйткені, ең алдымен қазақ жұртшылығы Пушкин, Лермонтов, Толстой, Салтыков тәрізді дүниежүзілік әдебиетінің ірі тұлғаларымен бірінші рет Абай арқылы танысты. Екінші, өзінің зор талант, асқан шеберлігінің арқасында, ұлы ақындардың ұлы еңбектеріндегі үлкен идея, әдеби сұлулықты қазақ оқушыларының ой-сезіміне жеткізе аудара біліп, оларға жалпы қазақ халқының жүрегінен жылы орын әперді. Оларды қазақ өз ақындарындай сүйді. Абайдан кейін әдебиетті сүйетін қазақтардан хат білсін, білмесін «Татьянаның хаты», «Қараңғы түнде тау қалғып», «Қанжар» («Кинжал»), «Жалғыз жалау жалтылдап» өлеңдерін білмейтін адам аз шығар. Сөйтіп Абайдың аудармалары мәдениетті, үлкен идеяны қолдаушы басқа елдердің ұлы ақындары мен қазақ жұртшылығы араларындағы дәнекер болды. Абай оларды тек досы көріп қойған жоқ, әрі өзінің ұстазы да санады.
Ақын лирикалық туындыларында да, поэмалары мен қарасөздеріне де ең басты әлеуметтік-қоғамдық мәселе-лер етіп халық тағдырын, ел бірлігі, ізгілік, адамгерші-лік, өнер-білім таңырыптарын қозғады. Ол қай мәселені көтерсе де, оларды халықтық, гуманистік түрғыдан бей-неледі. Заманның әділетсіздігі мен замандастарының жағымсыз ңылық-ңасиеттерін сыншылдықпен шынайы суреттей отырып, ол осы әділетсіздікті, халқының өзі көксеген биіктікке бет алуына кедергі болған надаңдық-ты, алты бақан алауыздыңты батыл айыптайды. Замана мінбесінен халқын бірлікке, өнерге, ізгілікке шақырып, жаңа ой, жаркын идеялардың жаршысы бола біледі. Абай - жаңашыл суреткер, ол қазақ поэзиясын түр мен мазмұн жағынан мейлінше байытты, биік белеске көтер-ді. Көркемдігі үздік, халықтық мазмұны терең шығар-малары арқылы жаңа сападағы әдебиеттің - сыншыл реализм әдебиетінің негізін қалыптастырды. Поэзияны өнер, өнер болғанда қоғамға қызмет ететін, оны ізгілікке ба-ғыттайтын рухани күш деп санады, өзінің бейнелі, үздік көркем сөз айшықтары арқылы ана тілдің көркемдік ңуа-тын, мөлдірлігін дәлелдеді. Абай орыс әдебиетінен жасаған үздік аудармалары арқылы да төл әдебиетімізді байытып, мол рухани қазына қосты. Мұның бәрі жинактай келгенде, Абайды қазақ әдебиетінің классигі, үлттық зор мақтанышымыз деп атауға құқық береді. &&& $$$002-015-100$Дәріс №015.Өзін-өзі тексеру сұрақтары Абайдың көркем аударма саласын дамытудағы еңбектер "Евгений Онегин" романынан үзінділер аударудағы Абайдың көздеген мақсаты Ақынның табиғатына жақын Лермонтов поэзиясының ерекшелігіне тоқталу &&& $$$003-000-000$3.3 Практикалық сабақтар &&& $$$003-001-000$3.3.1 Практикалық сабақ №1 Абайдың өмірі мен шығармашылығы. Абай өмірбаяны. Ақындығының алғашқы кезеңі. Ақынның толысу жылдары &&& $$$003-001-001$3.3.1.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №1 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-001-002$3.3.1.2 №1 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. 1909 жылғы жинақта Абайдың «Әңгіме Масғұт» шығармасы неше бөліктен тұрады? A) 15
A) «Қонақтар» B) «Дала» C) «Күй» D) «Күйші» E) «Ескендір» 3. Абайдың «Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ» өлеңінің жазылу түрін анықтаңыз: A) Диалог түрінде
4. Абайдың табиғат лирикасына жататын өлеңін белгілеңіз. A) « Адамның кейбір кездері»
A) « Жігіттер, ойын арзан» B) «Өзгеге, көңілім тоярсың» C) « Өкінішті көп өмір» D) « Ғылым таппай мақтанба» E) « Сабырсыз, арсыз, еріншек» 6. 1954 ж. жинақта « Сегіз аяқ» өлеңінің 4 шумағының 5-ші жолындағы «беркін» сөзі Оразке қолжазбасында қалай басылып шықты? A) «ненің» B) «бекін» C) «еркін» D) «беркін» E) «сілкін» 7. Абайдың « Сегіз аяқ» өлеңінің 10- шы шумағының 6- шы жолы 1909 ж. «қор болып, құрып барасың»- деп басылса, ал Мүрсейіт қолжазбасында қалай басылған? A) «қор болып ,кетіп барасың» B) «қор болып , құлдпа барасың» C) «қор болып , қолда барасың» D) «қор болып, еріп барасың» E) «қор болып, қолып барасың» 8. Абайдың «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым, ұстарасыз аузыңа түсті мұртың» өлеңі Оразке қолжазбасында қалай басылған? A) «Қазағым, қалың елім, қайран жұртым» B) «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» C) «Қайран жұртым, қазағым, қалың елім» D) «Қайран жұртым, қалың елім, қазағым» E) «Қайран елім, қазағым, қайран жұртым» 9. Абайдың «Әзім» поэмасы қай кітапта алғаш жарияланды? A) «Қаз.ССР ҒА хабаршысы» журналында B) «Толық жинақта» C) «Абай термесінде» D) Мүрсейіт қолжазбаларында E) 1933 жылғы жинақта 10. Абайдың «Бақа мен өгіз» аудармасы 1909 ж. жинақта қандай атпен шығарылды? A) «Қарға мен өгіз» B) «Бақа мен бұқа» C) «Қарға мен бұқа» D) «Қарға мен түлкі» E) «Қара бақа»
1.Абайтану ілімінің жүз жылдық тарихы 2.20-30 жылдарда Абай мұрасы жөнінде өрістеген айтыс 3.30-жылдардағы Абай шығармашылығы жөніндегі іргелі зерттеулердің тууы &&& $$$003-002-001$3.3.2.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №2 Сабақтың мақсаты: Ақынның шығармашылық мұрасын игерту. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&&
1. Абайдың «Жолға шықтым бір жым- жырт түнде жалғыз» деген өлеңнің «Көкірегімде өмірдің күші тұрып»- деген шумағының 1909 жылғы жинақтағы дұрыс берілуі A) Көкіректе ғұмырдың күші тұрып
A) Лермонтов B) Пушкин C) Крылов D) Толстой E) Некрасов 3. Абайдың Крыловтан аударған «Жарлы бай» өлеңіндегі 4 – ші шумағының үшінші жолындағы “Иттеніп жүріп өлмей ме?” дегендегі «иттеніп» деген сөз қалай берілген? A) солай
C) сөйтіп D) қалай E) бүйтіп 4. Абайдың Крыловтан аударған « Қарға мен бүркіт» өлеңіндегі 21 – ші жолы «жетпек болады» деп басылса, 1909 жылғы жинақта қалай басылған? A) алып кетпек болады
5. Бұл өлеңнің екінші шумағының үшінші жолы «Бір міні жоқ бендесіп»,- деп басылып, 1909 жылғы жинақта Еш міні жоқ бендесіп,- деп басылған. Бұл Абайдың қай өлеңі? A) « Интернатта оқып жүр»
A) Үміттің аты елеріп, Қос тізгінді созбайды B) Қос тепкіні салсаң да, Уайымнан озбайды
Жүз қайғыны қозғайды D) Жер қорығыш желгек шал Желіп жүріп боздайды E) барлық жолы бар 7. Абайдың « Антпенен тарқайды» өлеңіндегі «Жортағы мал жайлы»,- деген жолы: Жұрт тағы мал жайды,-деп нешінші жылғы жинақта өзгертілген A) 1909 ж. B) 1954 ж. C) 1896 ж. D) 1895 ж. E) 1990 ж. 8. Абай «Рахат, мені тастап қоймадың тыныш» деген өлеңін қай орыс жазушысынан аударған? A) А.С. Пушкин B) М.Ю. Лермонтов C) Л. Толстой D) Н.А. Некрасов E) И.С. Тургенов 9. Мағыш кімнің жұбайы? A) Ақылбай
A) 1
C) 3 D) 2 E) Абайдың поэмасы жоқ &&& $$$003-003-000$3.3.3 Практикалық сабақ №3 Абай өлеңдеріндегі оқу-ағарту және ғылым тақырыбы. Абай поэзиясында оқу-ағарту, ғылым тақырыбы "Жасымда ғылым бар деп ескермедім", "Ғылым таппай мақтанба", "Интернатта оқып жүр" өлеңдерін талдау Абайдың ағартушылық қызметі Ұлы Абайдың гуманизмі &&& $$$003-003-001$3.3.3.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №3 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-003-002$3.3.3.2 №3 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. «Қыран бүркіт не алмайды салса баптап»,- деген Абайдың сатиралық өлеңінің ішінде басылып жүрген: Өзі алмайды, қыранға алдырмайды, Күні бойы шабады бос далақтап,- деген екі жолы қай жылғы жинақта жоқ? A) 1954 ж.
2. Абайдың «Жаз» өлеңінің 1909ж. жинақтағы: Жасы үлкендер бір бөлек, Кеңесіп күліп, сылқылдап,- деген жолында « кеңесіп күліп» деген сөзді 1954ж. жинақта қай сөзбен бұрмалап берген? A) Ыржыңдап күліп сылқылдап
E) Көп күледі сылқылдап 3. Абайдың бесінші қара сөзі нешінші жылы басылған? A) 1951 ж. B) 1952 ж.
4. Абайдың қай қара сөзі Мүрсейіт пен Жандыбаев қолжазбаларында бірдей берілген? A) қырық бесінші
5. «Абайдың қара сөздері» атты еңбек жазған кім? A) Оразке
A) 1945 ж. B) 1940 ж. C) 1954 ж. D) 1943 ж. E) 1948 ж. 7. «Разбитое сердце» өлеңін Абай кімнен және қашан аударды? A) Крылов, 1898ж.
8. Абайдың «Мен көрдім сынық қанат көбелекті»,- деп басталатын өлеңнің соңынан басталатын өлең шумағын тап: A) Күн шуақта жылынар қалт- құлт етіп
9. Абайдың Лермонтовтан аударылған «Жолға шықтым бір жым- жырт түнде жалғыз» деген өлеңінде «өмірге өткен шиттей өкінбеймін» дегендегі «шиттей» сөзі 1940ж, 1945 жылдардағы жинақта қалай жазылған A) биттей
A) тиын
C) ақшаның төрттен бір бөлігі D) түкте E) ешқандай &&& $$$003-004-000$3.3.4 Практикалық сабақ №4 Абай өлеңдеріндегі оқу-ағарту және ғылым тақырыбы. Абай поэзиясында оқу-ағарту, ғылым тақырыбы "Жасымда ғылым бар деп ескермедім", "Ғылым таппай мақтанба", "Интернатта оқып жүр" өлеңдерін талдау Абайдың ағартушылық қызметі Ұлы Абайдың гуманизмі &&& $$$003-004-001$3.3.4.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №4 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-004-002$3.3.4.2 №4 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. «Өз қолыңнан кетпесең де өз ырқың» деген өлең жолындағы ырқың сөзін қандай сөзбен алмастыруға болады? A) билігің B) билікке C) таққа D) мұратқа E) биліктен 2. «Қысылған жерде, жан жолдау» дегеннің дұрыс нұсқасы A) Қысылған жерде жанжал, дау,- B) Дау, жанжал қысылған жерде C) Қысылған жерде дау, жанжал D) Жанжал дау, қысылған жер E) Қысылған дау, жанжал жерде 3. Абайдың отыз сегізінші қара сөзінің бірінші абзацының үшінші сөйлемі жинақтарда: «Әнің үшін махаббатың толады», -деп басылған. Бұл сөйлемді сөз мағынасына қарап қалай оқысақ дұрыс болады? A) «...махаббаттың төлеуі – достық» B) «...махаббаттың төлеуі – сүйіспеншілік» C) «...махаббаттың төлеуі – махаббат» D) «...махаббаттың төлеуі – адалдық» E) дұрыс жауабы жоқ 4. Абай өлеңдерін бірінші рет баспаға даярлап, ең алғаш өмірбаянын жазған кім? A) М.Мағауин B) Ақылбай C) Әбәіш D) Микаэл E) Кәкітай 5. «Жеңіл көрпе, бек керек, Оған да ғылым,оған да ой Қалайша, қайда екеуі»,- деген Абайдың қай өлеңінен үзінді? A) «Интернатта, оқып жүр»
6. «Бұрынғы жақсылардан өрнек қонған» деп нешінші жылғы баспа бойынша түзетіледі? A) 1911ж
7. Абайдың «Біреуден біреу артылса»,- деген өлеңі нешінші жылы жазылған? A) 1889ж
C) 1885ж
D) 1887ж E) 1890ж
8. «Таппай айтпа оған да айтар кезді,- делініп Мүрсейіт қолжазбасы бойынша қалдырылған Абай өлеңінің ақырғы жолы қай шумаққа тән? A) бірінші B) алтыншы C) екінші D) тоғызыншы E) жетінші 9. «Бала туса күзетер шылдақана, Олар да өлең айтар шулап жаңа Бұрынғы жақсылардан қалған мирас Би де тақпақ, мақал бар, байқап қара» деген өлеңнің үзіндісі қай ақынның туындысынан алынған? A) С.Торайғыров
C) А.Құнанбаев D) М.Мақатаев E) Ш.Құдайбердиев 10. Абайдың «Қартайдық, қайғы ойладық, ұлғайды арман» өлеңінің төртінші «Мен қазақтан кегіңді әперем деп»,- деген жолындағы «әперем деп» деген сөздің 1909 ж. жинақтағы дұрыс нұсқасын тап. A) көп берем деп B) тек берем деп C) ап берем деп D) деп берем деп E) серт берем деп &&& $$$003-005-000$3.3.5 Практикалық сабақ №5 Абайдың эстетикалық тағылымы. 1. Ақынның эстетикалық көзқарастары 2. Қазақ поэзиясына енгізген жаңалықтары 3. "Өлең – сөздің патшасы, сөз - сарасы" атты өлеңіндегі мазмұн мен түр туралы ұғым 4. Абайдың махаббат лирикасының ұлттық поэзиямызда алатын орны 5. Абайдың махаббат тақырыбына арналған өлеңдерінің тәрбиелік мәні &&& $$$003-005-001$3.3.5.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №5 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-005-002$3.3.5.2 №5 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. «Масғұт»дастаны Абай жинағына қай жылы енді? A) 1907 ж. B) 1909 ж. C) 1911 ж. D) 1908 ж. E) 1906 ж. 2. «Әзім әңгімесі»Абай жинағына қай жылдан бастап кірді? A) 1938 ж. B) 1930 ж. C) 1928 ж. D) 1934 ж. E) 1933 ж. 3. «Вадим» алғашқы жинаққа кірмей қалғанда, шығарма кімнің қолжазбасынан табылып, Абай шығармасының тексті дәлелденген? A) Әзім B) Ескендір C) Мүрсейіт D) Нұрсейіт E) Мейіржан 4. «Масғұт» поэмасының ең бірінші жолын көрсет? A) Я, алла, құрметім бе, достық Махмұт,- B) Я, алла, құрметінде досың Махмұт,- C) Я, алла, құрметінде достық Махмұт,- D) Я, алла, құрметті де достық Махмұт,- E) Я, алла, құрметтің де достық Махмұт,- 5. «Масғұт» поэмасының оныншы шумағындағы «Барайын деп уәде етіп қол қағысты,- дегендегі «уәде» сөзі 1909ж. жинақта қалай басылған? A) уаде B) уәда
C) уағда D) уағдә
E) уәғдә 6. 1954 ж. жинақ бойынша Абайдың «Масғұт» поэмасындағы бастапқы жолдағы «салды» деген сөз он төртінші шумақтың нешінші жолында кездеседі? A) үшінші B) бірінші C) біріншісі де,екіншісі де D) төртінші E) екінші 7. Абайдың “Әзім әңгімесі” деген поэмасы жинағына қай жылдан бастап енгізіліп жүр: A) 1933 ж. B) 1640 ж. C) 1937 ж. D) 1939 ж. E) 1936 ж.
A) «Болыс болдым мінеки» B) «Интернатта оқып жүр» C) «Өлсем орным қара жер сыз болмай ма?» D) «Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың» E) «Адамның кейбір кездері» 9. «Қалың елім, қазағым , қайран жұртым» өлеңі қай жылы басылған? A) 1950ж
B) 1952ж C) 1954ж
D) 1962ж E) 1978ж
10. “Жүрегім нені сезесің” деген Абай өлеңінің 6-шы шумағының соңғы “Бермесең қалар төгіліп” деген жолының дұрысы қалай? A) бермесең қалар шашылып B) бермесең қалар түңіліп C) бермесең қалар тілініп D) бермесең қалар сүрініп E) бермесң қалар көрініп &&& $$$003-006-000$3.3.6 Практикалық сабақ №6 Абайдың эстетикалық тағылымы. 1. Ақынның эстетикалық көзқарастары 2. Қазақ поэзиясына енгізген жаңалықтары 3. "Өлең – сөздің патшасы, сөз - сарасы" атты өлеңіндегі мазмұн мен түр туралы ұғым 4. Абайдың махаббат лирикасының ұлттық поэзиямызда алатын орны 5. Абайдың махаббат тақырыбына арналған өлеңдерінің тәрбиелік мәні &&& $$$003-006-001$3.3.6.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №6 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-006-002$3.3.6.2 №6 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. Абай «Жүректе көп қазына бар, бәрі жақсы» деген өлеңін қай орыс ақынынан аударған? A) Лермонтов B) Крылов C) Я.П. Полонский D) А.С.Пушкин E) дұрыс жауабы жоқ 2. «Бақа мен өгіз» өлеңі қай жылғы жинақта “Бақа мен бұқа” делінген. A) 1909 ж. B) 1908 ж. C) 1910 ж. D) 1988 ж. E) 1989 ж. 3. Крыловтың «Слон и Моська» өлеңін Абай қандай атпен аударған. A) Піл мен құлын B) Піл мен канден C) Піл мен бақа D) Піл мен өгіз E) дұрыс жауабы жоқ 4. Абайдың «Есіңде бар ма жас күнің» деген өлеңінде 1954 ж.жинақта екінші шумағының үшінші жолында «қасиет» деген сөздің орнына Мүрсейіт қолжазбасы бойынша қалай деп түзелген? A) үміт B) қасірет C) махаббат D) қасиет E) қалыпта 5. Абайдың «Нұрлы аспанға тырысып өскенсің сен» деген өлеңі 1909 ж. жинақта орыстың қай ақынынан аударылған деп жазылған? A) Крыловтан B) Пушкиннен C) Толстойдан D) Лермонтовтан E) Некрасовтан 6. Абайдың «Қара сөздері» ақынның жинағына қай жылдан бастап қана кіріп жүр. A) 1988 ж. B) 1965 ж. C) 1958 ж. D) 1936 ж. E) 1933 ж. 7. Абайдың «Қара сөздері» Дайырбай қолжазбасында қалай деп аталады. A) Ғақылия кітап B) Ғақылия қара сөздер C) Ғақылия сөздер D) кітап ғақылия E) дұрыс жауабы жоқ 8. Лермонтовтан аударған «Вадим» шығармасының бастапқы жолы: Осылар елдің шыншыл алды бүгін. Бірдің нанын тіленіп, бірдің сүтін, -дегендегі қай сөз өлең ұйқасына оғаш тұр. A) бүгін
B) тынышын C) тіленіп D) сүтін E) бірдің 9. Абайдың «Я, алла, құрметінде достық Махмұт» деген өлеңі 1909ж. жинақта қалай басылған? A) Я, алла, достық Махмұт B) Я, алла, құрметінде достық Махмұт C) Я, алла, достық Махмұт D) Я, алла, Махмұт достың құрметінде E) Я, алла, Махмұт достық Махмұт 10. 1909 ж. кітапта «көріне тентек көп надан мойнын бұрмас»дегендегі «мойнын бұрмас» сөзі 1954 ж. жинақта қалай делінген? A) Мойнын да бұрмас B) Мойын да бұрмас C) Мойнын бұрмайды D) Мойын бұрмас E) Мойын бұрмайды &&& $$$003-007-000$3.3.7 Практикалық сабақ №7 Сатиралық лирикасы. 1. Абай шығармалары-ақын заманының шежіресі 2. Абай шығармаларында қазақ даласын отарлаудың бейнеленуі 3. Абайдың әлеуметтік тақырыпқа арналған шығармалары 4. "Мәз болады болысың", "Болыс болдым мінеки" өлеңдері
Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-007-002$3.3.7.2 №7 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. «Отыз жетінші сөздегі нешінші нақыл сөзі жинақтарда: «.. жікшіл ел жетпей мақтайды, желөкпелер шын деп ойлайды»-, деп басылады. A) 15-нақыл сөзі B) 16-нақыл сөзі C) 10-нақыл сөзі D) 12- нақыл сөзі E) 14- нақыл сөзі
A) естіген B) есту C) естілу D) естіліп E) есте сақтау 3. «Күз» өлеңі 1954 ж. жинақта 1888 ж. жазылған делінсе, 1909ж жинақта қай жылы жазылған делінген? A) 1889ж
B) 1818ж C) 1868ж
D) 1880ж E) 1888ж
4. «Қараша, желтоқсан мен сол бір екі-ай» өлеңінің «Жас балаға үйде от жоқ тұрған маздап», –деген жолы қай жылғы жинақта қате басылған? A) 1954 ж. B) 1945 ж. C) 1909 ж. D) 1956 ж. E) 1911 ж. 5. 1954 жылғы жинақта «Болыс болдым мінеки» өлеңі төменнен жоғары санағанда қанша жол? A) 72
B) 78 C) 83
D) 68 E) 71
6. Абайдың «Қыс» деген өлеңінде «ұшпадай» деген сөзге қай жылғы жинақта «Шашыранды бұлт», –деп қате түсінік берілген? A) 1945 ж. B) 1954 ж. C) 1965 ж. D) 1868 ж. E) 1889 ж. 7. “Бай сейілді ” деген Абай өлеңінің бастапқы екі жолы 1954 жылғы жинақта “Шашты малын, берді барын” деп берілсе, 1909 жылғы жинақта қалай берілген: A) “Шашты малын, берді барын” B) “Шашты барын, берді малын” C) “Берді малын, шашты барын” D) “Берді малын, шашаты малын” E) дұрыс жауабы жоқ 8. Абайдың осы «Қараша, желтоқсан мен сол бір екі –ай» деген өлеңі ақынның қандай көзқарасын айқынырақ көрсететін өлеңдерінің бірі. A) әлеуметтік B) саяси-әлеуметтік C) саяси-қоғамдық D) әлеуметтік-қоғамдық E) дұрыс жауабы жоқ 9. Жас балаға от та жоқ тұрған маздап Талтайып қақтана алмай өле жаздап Кемпір-шалы бар болса, қандай қиын Бір жағынан қысқанда жел де азынап Абайдың қай өлең жолдары: A) Күз
B) Қараша, желтоқсан мен сол бір екі-ай C) Әбдірахман өліміне D) Адамның кейбір кездері E) Болыс болдым мінеки 10. Абайдың «Қара сөздері» Рахымның қай жылғы қолжазбасында «кітап ғахылия»делінген: A) 1965 ж. B) 1913 ж. C) 1938 ж. D) 1983 ж. E) 1954 ж. &&& $$$003-008-000$3.3.8 Практикалық сабақ №8 Табиғат лирикасы. 1. Абайдың табиғат лирикасы 2. Абайдың жыл мезгілдері туралы толғаныстары 3. Табиғат лирикасының көркемдік ерекшелігі 4. Ақынның философиялық лирикасы 5. Абайдың адам, өмір, өлім, дін, жан мен тән, ақиқат туралы өлеңдері 6. Абайдың дүниетанымындағы Батыс пен Шығыс ж/е ұлттық мәдениеттің
Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-008-002$3.3.8.2 №8 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. Қазақ ССР ғылым академиясының баспасынан шыққан Абай шығармаларына түсінік жазған кімдер? A) Мәди Әсенов, Ғ.Т.Әбетов B) Әкәмәл Мамырбаев , Мәди Әсенов C) З.А. Ахметов, И.Т.Дүйсеимбаев, Ғ.Т.Әбетов және Сильченко D) С. Әлімбетов, И.Т. Дүйсембаев E) Ә. Ысқақов, Р.Мамырқазов 2. Абайдың 1954 ж. шыққан жинағы қай өлеңімен ашылды? A) Қансонарда бүркітші шығады аңға B) Адамның кейбір кездері C) Абдрахманға D) Жаздыгүні E) Қыс 3. Абайдың 1954 ж. шыққан жинағы неше томнан тұрады? A) 3 B) 6
C) 2 D) 4
E) 5 4. Абай шығармалары қай жылы орыс тіліне аударылып шыға бастады? A) 1945 ж. B) 1936 ж. C) 1940 ж. D) 1656 ж. E) 1979 ж. 5. Абай нешінші қара сөзінде ғылым-білім үйрену үшін қандай талап, нендей шарттар қойылатынын айтады? A) «он тоғызыншы сөзінде» B) «отыз екінші сөзінде» C) «отыз бірінші сөзінде» D) «он екінші сөзінде» E) «он бірінші сөзінде» 6. Мына өлең жолдары Абайдың қай өлеңінен алынған: Қыз ағасы Әлібек, Ұстап ап дүре салмай ма, - A) «Махаббат, достық қылуға» B) «Жарқ етпес қара көңілім...» C) «Сап-сап көңілім» D) «Интернатта оқып жүр» E) дұрыс жауабы жоқ 7. Абайдың «отыз төртінші сөзінде», « сенген кісіге уайым ойлап не керек»,- деп басылған. Қолжазбада немесе бұрынғы жинақтарда «уайым ойлап»деген сөз қалай деп дұрыс берілген? A) «уайым кешіп» B) «уайым жеп» C) «уайымдап» D) «уайым қылып» E) дұрыс жауабы жоқ 8. Абайдың «Білімдіден шыққан сөз», - деген өлеңінің жоғарыдан төмен санағанда бесінші жолындағы соңғы сөз: Жүрегі – айна, көңілі – оят,- деп қате басылған, дұрысын көрсет: A) «Ұят сөз» B) «бөлек сөз» C) «жүрегі – айна, көңілі –ояу» D) «жүрегі – ояу, көңілі - айна» E) ондай сөз болмайды 9. Отыз алтыншы сөзінде Абай ұят туралы айтып келіп шын ұят неше түрлі болатынын түсіндіреді. A) төрт
B) екі C) үш
D) алты E) сегіз
10. Қазіргі жинақтарда жүрген “Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін” өлеңінің тексті қай қол жазба бойынша басылған? A) Мүрсейіт B) 1426ж C) 1422ж
D) 1420ж E) 1430ж
&&& $$$003-009-000$3.3.9 Практикалық сабақ №9 Табиғат лирикасы. 1. Абайдың табиғат лирикасы 2. Абайдың жыл мезгілдері туралы толғаныстары 3. Табиғат лирикасының көркемдік ерекшелігі 4. Ақынның философиялық лирикасы 5. Абайдың адам, өмір, өлім, дін, жан мен тән, ақиқат туралы өлеңдері 6. Абайдың дүниетанымындағы Батыс пен Шығыс ж/е ұлттық мәдениеттің
Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-009-002$3.3.9.2 №9 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. «Абай ұрпақтары» қолжазба журнал қай жылыдан бастап, қайда шығарылып отырады? А) 1940 Алматыда В) 1935 Семейде С) 1937 Қызылордада D) 1939 Абай ауданында Е) 1940 Орынборда 2. Құнанбайдың Айғыз деген әйелінен туған балалары А) Ақылбай, Мағауия В) Бағфұр С) Жебірейіл D) Халиолла, Смағұл Е) Ізкаил, Мекаил 3. Абайдың «Қара сөздері» ақынның жинағына қай жылдан бастап қана кіріп жүр. A) 1988 ж. B) 1965 ж. C) 1958 ж. D) 1936 ж. E) 1933 ж. 4. Ең алғаш «Әзім әңгімесі» Абайдың нешінші жылғы жинағында басылды? A) 1933 ж. B) 1932 ж. C) 1930 ж. D) 1929 ж. E) 1928 ж. 5. Абайдың қандай поэмасы «Мың бір түн» ертегісінен алынған? A) «Ескендір» B) «Масғұт» C) «Әзім әңгімесі» D) «Өлең сөздің патшасы» E) дұрыс жауабы жоқ 6. «Босқа әуре боп келдің бе, тағы мұнда» деген өлең қай жылғы Абай жинағында «Өлімге бұйырылған жазасыз адам» деген тақырыппен басылған? A) 1954ж B) 1978ж
C) 1900ж D) 1909ж
E) 1958ж 7. В.А.Крыловтың өлеңдер жинағы Санкт-Петербургте қай жылы басылған? A) 1894ж. B) 1899ж. C) 1895ж. D) 1896ж. E) 1898ж. 8. XIX ғ. 2-жартысында өмір сүрген орыс жазушысы: A) В.А. Крылов B) А.Рубенский C) А.С. Пушкин D) Лермонтов E) дұрыс жауабы жоқ 9. Абай қандай өлеңін Лермонтовтың « И скучно и грустно» деген өлеңінің әсерімен жазған? A) «Болды да партия» B) «Өлең сөздің патшасы» C) «Сегіз аяқ» D) «Махаббат, достық қылуға» E) «Мен жазбаймын...» 10. Абай шығармаларының толық жинағы қашан жарық көрді? A) 1950 ж. B) 1945 ж. C) 1944 ж. D) 1939 ж. E) 1940 ж.
1. "Ескендір", "Масғұт" ж/е "Әзімнің әңгімесі" поэмаларының жалпы мазмұны, көркемдік ерекшелігі, жазылу тарихы 2. "Масғұт" поэмасының тарихилық белгілері 3. "Әзім әңгімесі" атты дастанның жарыққа шығу тарихы. &&& $$$003-010-001$3.3.10.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №10 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-010-002$3.3.10.2 №10 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. Бұл шығармалардың қайсысы Шәһкәрімдікі емес? А) "Нартайлақ-Айсұлу" В) "Ләйлі-Мәжнүн" С) "Үш анық" D) "Қорқыт" Е) "Шын сырым" 2. Шәһкәрімні ажалсыз әскері: А) еліне деген сүйіспеншілігі В) халқының Шәһкәрімге деген ықыласы С) өлеңдері мен сөздері D)қажыр-қайраты Е) адамдық қасиеттері 3. Шәһкәрім Құдайьердіұлының қартаяр шақта жазған өлеңдерінің басымы А) ғылым-білім В) табиғат С) туған өлке D) саясат Е) өмір мен өлім 4. Әріп Тәңірбергеновтың Абай кекесініне шығармашылық жауап беру мақсатымен жазғаны А) "Ғалым туралы" өлеңі В) "Қалың мал туралы" өлеңі С) "Біржан-Сара" айтысы D) "Зияда-Шамырат" дастаны Е) "Еңбек туралы" 5. Абайдың қай өлеңі "Дала уалаяты" газетіне басылған? А) "Болыс болдым, мінеки…" В) "Әріпке" С) "Разаққа" D) "Сенбе жұртқа, тұрса да қанша мақтап" Е) "Алла деген сөз жеңіл" 6. Шәһкәрім қай жылы азаматтық тұрғыда ғана ақталды? А) 1989 В) 1954
С) 1990 D) 1973
Е) 1958 7. "Азамат, анау қазақ қаным десең. Пейіштің суын апар жаным десең, Болмаса, ібіліс бал да, у алып бар Тоқтатам, тұншықтырам зарын десең" . Кімнің өлеңінен алынған шумақ? А) Қ. Аманжолов В) М. Жұмабаев С) Т. Айбергенов D) Ахаң (А. Байтұрсынов) Е) Шәһкәрім 8. Қазақ әдебиетінде бүгінгі күнде Абайтану саласына сүбелі үлес қосып жүрген ғалымды ата: А) М. Мырзахметов В) Ж. Дәдебаев С) С. Қасқабасов D) М. Серғаалиев Е) Қ. Алпысбаев 9. Абайды не себептен қазақ поэзиясының шыңы дейміз? А) Шығармаларының кез-келген заманның рухани сұранысын өтей алатындығынан В) Шығармаларының сыншыл реализмінен С) Ағартушылық бағытынан D) Шығармаларының тіл ерекшелігінен Е) Шығармаларының көркемдік кестесінен 10. Абайдың "Масғұт" поэмасы қай сюжетке сүйеніп жазылған А) А.С. Пушкин ертегісіне В) "Мың бір түн" С) "Қазақ ертегісі" D) Шығыс аңызы Е) Низами шығармасы
1. "Ескендір", "Масғұт" ж/е "Әзімнің әңгімесі" поэмаларының жалпы мазмұны, көркемдік ерекшелігі, жазылу тарихы 2. "Масғұт" поэмасының тарихилық белгілері 3. "Әзім әңгімесі" атты дастанның жарыққа шығу тарихы. &&& $$$003-011-001$3.3.11.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №11 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-011-002$3.3.11.2 №11 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. Абайдың туған шешесі: А) Күнке В) Нұрғаным С) Айғыз D) Зере
Е) Ұлжан 2. “Болыс болдым мінеки, Бар, малымды шығындап. Түйе де қой, атта жан, Қалмады елге тығындап”. Абай осы өлеңін кімге арнаған: А) Күлембайға В) Көкбайға С) Әсетке D) Көжекбайға Е) Назарға 3. Абайдың неше қара сөзі бар: А) 40
В) 38 С) 45
D) 35 Е) 46
4. “Егерде мал керек болса” қолөнер үйренбек керек. Мал жұтайды, өнер жұтамайды. Осы үзінді Абайдың нешінші қара сөзінен келтірілген: А) Отызыншы сөз В) Он екінші сөз С) Отыз алтыншы сөз D) Қырық бесінші сөз Е) Отыз үшінші сөз 5. Жүрегімнің түбіне терең бойла, Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла. Соқтықпалы соқпақсыз жерде өстім, Мыңмен жалғыз алыстым кінә қойма. Үзінді Абайдың қай өлеңінен алынған? А) "Айттым сәлем қаламқас" В) "Біреудің кісісі өлсе қаралы ол" С) "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым" D) "Көзімнің қарасы" Е) "Өлсем орным қара жер сыз болмай ма? " 6. Абайдың "Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол " өлеңінде аты аталатын ақынды көрсет А) Мұрат Мөңкеұлы В) Шортанбай Қанайұлы С) Әсет Найманбаев D) Әріп Тәңірбергенұлы Е) Сүйінбай Аронұлы 7. Көкбай естелігі бойынша Абай қай жылдан бастап өз өлеңдерін өз атымен шығара бастаған? А) 1869ж. В) 1874ж. С) 1886ж. D) 1892ж. Е) 1889ж. 8. Абай поэмаларының саны нешеу? А) 8;
В) 1; С) 6;
D) 4; Е) 3;
9. Ш.Құдайбердіұлының 1924 жылы жарық көрген шығармасы: А) "Дубровский" әңгімесі В) "Еңлік-Кебек" әңгімесі С) "Қазақ айнасы" өлеңдер жинағы D) "Қалқаман-Мамыр" Е) "Үш анық" 10. Шәһкәрімнің қай шығармасы мынадай жолдармен басталады? Ғарапта бір бай болды дәулеті асқан Саудасы әр патшамен араласқан. Құдайдан бір мирасқор бала сұрап, Малының садақаға көбін шашқан. А) "Ләйлі-Мәжнүн" В) "Қалқаман-Мамыр" С) "Еңлік-Кебек" D) "Қазақ, қырғыз һәм хандар шежірес" Е) "Жастарға" &&& $$$003-012-000$3.3.12 Практикалық сабақ №12 Абай поэмаларының тарихи, көркемдік негіздері. 1. "Ескендір", "Масғұт" ж/е "Әзімнің әңгімесі" поэмаларының жалпы мазмұны, көркемдік ерекшелігі, жазылу тарихы 2. "Масғұт" поэмасының тарихилық белгілері 3. "Әзім әңгімесі" атты дастанның жарыққа шығу тарихы. &&& $$$003-012-001$3.3.12.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №12 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-012-002$3.3.12.2 №12 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. “...Ол жерге ерте тұрып жігіт барды, Шал да душар алдынан бола қалды. Қолынан ұстап алып, ертіп барып, Далада бір бұзылған талға апарды” – үзінді Абайдың қай поэмасынан: А) «Ескендір» В) «Әзім әңгімесі» С) «Сегіз аяқ» D) «Масғұт» Е) дұрыс жауап жоқ 2. “Ғылым-білімді әуелі бастан бала өзі ізденіп таппайды ...” үзінді Абайдың қай қара сөзінен: А) 6 қара сөзі В) 13 қара сөзі С) 38 қара сөзі D) 21 қара сөзі Е) 31 қара сөзі 3. “Өзімдікі дей алмай, өз малыңды , Күндіз күлкің бұзылды, түнде ұйқың. Көрсеқызар келеді байлауы жоқ, Бір күн тыртық етеді, бір күн –бұрмың...” үзіндісі қай өлеңнен: А) «Қартайдық, қайғы ойладың, ұлғайды арман » В) «Өлсе өлер табиғат, адам өлмес» С) «Жастықтың оты жалындап» D) «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» Е) «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат» 4. “Жылайын, жырлайын, Ағызып көз майын” үзіндісі қай өлеңнен. А) «Көзімнің қарасы» В) «Сегіз аяқ» С) «Тайға міндік» D) «Бойы бұлғаң» Е) «Өлсе өлер табиғат, адам өлмес» 5. Абайдың “Өлсе өлер табиғат, адам өлмес” өлеңі қандай тақырыпқа арналған: А) философиялық лирика В) ғашықтық С) имандылық D) адамдық Е) табиғат лирикасы 6. “Адам ата-анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе дүниедегі жақсы-жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені, көргені көп болған адам білімді болады . Үзінді Абайдың нешінші қара сөзінен алынған:” А) Он тоғызыншы сөз В) Жиырма бірінші сөз С) Он жетінші сөз D) Жиырма үшінші сөз Е) Отыз сегізінші сөз 7. Абай: “Өткенімді өкініш етіп не қылайын, бүгінгі көп қайғының ішінде бір қайғы өзегімді жегідей жеп барады”,-деп ауыр күрсінеді. Сондағы қайғысы қай баласының қазасы еді: А) Әбіш
В) Тұрағұл С) Тәкежан D) Мағауия Е) Гүлбадан 8. “Кең жалау-жалғыз бесік жас балаға, Алла асыраған бендесі аш бола ма? Ержеткен соң, симайсың кең дүниеге, Тыныштық пен зар боларсың баспанаға”. Осы өлең жолдарын Абай кімнен аударған: А) Пушкин В) Крылов С) Некрасов D) Лермонтов Е) Есенин 9. Мына өлеңдердің қайсысы табиғат лирикасына жатады: А) «Жасымда ғылым бар деп ескермедім» В) «Махаббатпен жаратқан адамзатты» С) «Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай» D) «Көңілім қатты достан да, дұшпаннан да» Е) «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат » 10. Абайдың неше поэмасы бар: А) «Ескендір», «Масғұт», «Әзімнің әңгімесі» В) «Айман-Шолпан», «Қалқаман-Мамыр» С) «Көкшетау», «Батыр Баян», «Топжарған» D) «Еңлік-кебек», «Ләйлі –Мәжнүн» Е) «Адасқан өмір», «Кедей» &&& $$$003-013-000$3.3.13 Практикалық сабақ №13 Қарасөздері. 1. Қарасөздерінің ұлттық көркем прозаны дамытудағы маңызы 2. Қарасөздерінің көркемдік, жанрлық ерекшелігі 3.М.Әуезовтің қарасөздерді жіктеуі &&& $$$003-013-001$3.3.13.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №13 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-013-002$3.3.13.2 №13 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. Абайдың Ақылбай өліміне арналған өлеңдері қандай түрде жазылған А) терме В) жоқтау С) сыңсу D) қоштасу Е) жар-жар 2. Абайдың 50 жылға жуық өмірін эпопея қылып жазған жазушы: А) І.Жансүгіров В) Ж.Аймауытов С) М.Әуезов D) М.Жұмабаев Е) Ш.Құдайбердиев 3. Абайдың алғашқы махаббат туралы өлеңдерікімге арналады: А) Әйгерім В) Тоқжан С) Еркежан D) Ұлжан
Е) Зере 4. Абай әкесі Құнанбайдың алғаш жасаған зұлымдығын қай кезде көреді: А) ауылға келгенде В) Қодар өлімінде С) оқудан шақыртып алғанда D) меккеге кеткенде Е) көрген емес 5. Абайдың аударма өлеңін тап: А) «Домбыраға қол соқпа» В) «Жүрегім, нені сезесің » С) «Қараңғы түнде тау қалғып» D) «Көлеңке басын ұзартып» Е) «Жалын мен оттан жаралып» 6. Абайдың тұңғыш өлеңдер жинағы қай қалада басылып шықты: А) Қазанда В) Уфада
С) Петербургте D) Семейде Е) Москвада
А) З.Ахметов В) М.Дулатов С) М.Әуезов D) А.Байтұрсынов Е) Ж.Аймауытов 8. Абай мұрасын танып, білуде ерекше мол үлес қосқан қайраткер: А) С.Мұқанов В) Қ.Жұбанов С) М.Әуезов D) Ә.Марғұлан Е) Қ.Жұмалиев 9. “Қазақ халқына сәуле беріп, алғашқы атқан жарық жұлдыз- Абай”,-деп пікір айтқан кім: А) М.Сералин В) М.Дулатов С) А.Байтұрсынов D) М.Әуезов Е) С.Жүнісов 10. “Еңбегіңді білерлік еш адам жоқ, Түбінде тыныш жүргенді теріс көрмедім”-Абайдың қай өлеңінен үзінді: А) «Күмісбайға» В) «Сенбе жұртқа, тұрса да қанша мақтап» С) «Болды да партия» D) «Жарқ етпес қара көңілім не қылса да» Е) «Жасымда ғылым бар деп ескермедім»
1. Қарасөздерінің ұлттық көркем прозаны дамытудағы маңызы 2. Қарасөздерінің көркемдік, жанрлық ерекшелігі 3.М.Әуезовтің қарасөздерді жіктеуі &&& $$$003-014-001$3.3.14.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №14 Сабақтың мақсаты: Ақынның бүкіл шығармашылық өмір жолы мен ол жайлы жазылған әдеби, ғылыми зерттеу еңбектерді кең көлемде қамтып оқыту арқылы Абай шығармашылығының қазақ әдебиеті тарихындағы маңызын жан-жақты саралау. Әдістемелік нұсқаулар: Семинар сабағының басты мақсаты - білімді өз бетінше қамту,ойлау қабілеттерін жетілдіру, материалды толық меңгеру. Семинар тиімділігі мақсат қоя білу, мәселелерді шешу, түсінік беру, орындау әрекетін қадағалау, ережені еске салуы. Семинардың алдында терминдерді және түсінікті нақтылауы, сондай-ақ семинар сабағындағы пікір-таласта қатысушылардың ойларының бір пікірге келуі тиіс. &&& $$$003-014-002$3.3.14.2 №14 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары 1. “Шын хәкім, сөзің асыл – баға жетпес, Бір сөзің мың жыл жүрсе дәмі кетпес. Қарадан хәкім болған сендей жанның, Әлемнің құлағынан әні кетпес!” – деп Абайдың хәкімдігі туралы өз ойын жырлаған ақын кім: А) Ш.Құдайбердіұлы В) М.Әуезов С) М.Жұмабаев D) С.Көбеев Е) С.Торайғыров 2. Абай өле-өлгенше әкемнен артық жан-ашырлық қылып, дүниеге көзімді ашқан кісі кім деп айтқан: А) Достоевский В) Потанин С) Лермонтов D) Пушкин Е) Михаэлис 3. Абай 13 жаснда қай медреседе оыған: А) Ғалияда В) Ахметризада С) Омскіде D) Кадет корпусында Е) Семейде 4. Абайдың неше қара сөзі бар: А) 45
В) 35 С) 7
D) 9 Е) 55
5. Абайдың “Қалың, елім, қазағым қайран жұртым өлеңі қандай тақырыпта жазылған:” А) өнер
В) әлеуметтік С) байлық D) махаббат Е) ата-ана 6. “Қазақ даласында бұрын соңды Ибраһим Құнанбаевтай ақын болған емес”,-деп қай ақын айтты: А) А.Байтұрсынов В) І.Жансүгіров С) М.Дулатов D) Ж.Аймаутов Е) М.Жұмабаев 7. Абайдың неше қара сөзі бар: А) 10
В) 15 С) 5
D) 45 Е) 50
8. Абай өзінің алғашқы өлеңдерін кімнің атынан жариялады: А) Мағауия В) Көкбай С) Тұрағұл D) Шәкәрім Е) Айгерім 9. Абайдың қай өлеңінен оның сыншы, сөзтанығыш екенін көреміз: А) “Мен көрдім ұзын қайың құлағанын” В) «Болыс болдым, мінеки » С) «Өлең-сөздің патшасы, сөз сарасы» D) «»Көзімнің қарасы»» Е) «Өлсе өлер табиғат» 10. Абайдың ақындық жолын жалғаған інісі: А) Оспан
В) Ысқақ С) Шәкәрім D) Тәкежан Е) Ақылбай &&& жүктеу/скачать 1,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|