ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
|
МСЖ құжат 3 деңгейлі
|
ОӘКҚ
|
ОӘКҚ 042-18-21.1.05/01.2013
|
ОӘКҚ
« Топырақтану геология негіздерімен »
пәнінен оқытушыларға арналған жұмыс бағдарламасы
|
№ _1__ басылым
«18» 09 2013ж.
|
5В080100 «Агрономия » мамандығына арналған
«Топырақтану геология негіздерімен»
пәнінің
ОҚУ -ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ПӘННІҢ ОҚЫТУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН
ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
Семей 2013
Алғы сөз
ҚҰРАСТЫРҒАН
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Агротехнология және орман ресурстары» кафедрасының аға оқытушысы Каламов Бақытбек Хамзаұлы
«___ » 20 жыл
ТАЛҚЫЛАНДЫ:
«Агротехнология және орман ресурстары» кафедрасының мәжілісінде.
Хаттама « » 20__ жыл, №___
Кафедра меңгерушісі ________Сейлгазина С.М.
Аграрлық факультетінің оқу-әдістемелік бюро мәжілісінде
Хаттама « » 20__ жыл, №____
Төраға ______Тлеубаева А.В.
БЕКІТЕМІН:
Университеттің оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде қаралды және баспаға ұсынылды
Хаттама « » 20 жыл, №___
ОӘК төрағасы __________ Искакова Г.К.
4 БІРІНШІ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН
МАЗМҰНЫ
1 Қолданылу аймағы
2 Нормативтік сілтемелер
3 Жалпы жағдайлар
4 Оқытушылар үшін пәннің оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны.
5 Студенттің өздік жұмысы үшін тақырыптардың тізімі.
6 Пәннің оқу- әдістемелік картасы
7 Оқу- әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз ету картасы
8 Әдебиеттер
Қолданылу аймағы
«Топырақтану геология негіздерімен» пәні бойынша оқу- әдістемелік кешеннің құрамына кіретін оқытушылардың жұмыс оқу жоспары 5В080100 «Агрономия» мамандығының студенттеріне арналған. Ол студенттерді курстың мазмұнымен, оның өзектілігімен және қажеттілігімен, курс саясатымен, оқу процесінде студенттер игеретін тәжірибемен таныстырады. Оқу- әдістемелік кешен Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің агротехнология кафедрасында пәнді оқытудың негізгі құралы болып табылады.
Нормативтік сілтемелер
«Топырақтану геология негіздері» пәнінің оқытушыларға арналған жұмыс оқу бағдарламасы осы пәннің оқу процесін ұйымдастыру ретін келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сәйкес орнатады:
- Жоғары білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;
- 5В080100 – Агрономия жоғары білім беру мамандығы бойынша типтік оқу жоспары. Жоғары және жоғарғы оқу орнынан кейінгі білім беру мамандықтары бойынша типтік оқу жоспарына 132 қосымша;
- 5В080100 – Агрономия мамандығы бойынша пәннің типтік оқу бағдарламасы;
- «Пәннің оқу-әдістемелік кешенін әзірлеу және рәсімдеуге қойылатын ортақ талаптар» ТБС 042-ГУ-4-2013 Университет стандарты;
- «Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің мазмұны және құрылымы» ҚП 042-1.01-2013 Құжаттық процедура.
3. Жалпы жағдайлар
3.1 Пәннің қысқаша мазмұны.
«Арономия» мамандығының студенттеріне арналған «Топырақтану геология негіздерімен» пәні егіншіліктің табиғи заңдылықтарымен жалпы теориясы, құнарлылық оның маңызы және жоғарлату жолдарына зерттеулер жүргізеді және мәдени өсімдіктерді өсіруге қажетті топырақтың онтайлы параметрі жоғары құнарлылығын жасау және жерді экономикалық, экологиялық және технологиялық тұрғыдан тиімді пайдалану.
3.2 Курстың мақсаты.
Курстың мақсаты: Топырақтың құнарлығын ұлғайтудың, оны эрозиядан қорғаудың агротехникалық шаралар жүйесін құрастыру мен жүзеге асыру жөніндегі теориялық негіздері және дағдылану әдістер мен студенттерді таныстыру.
3.3 Пәнді оқыудың негізгі мақсаты
Топырақтың құнарлығын ұлғайтудың, оны эрозиядан қорғаудың агротехникалық шаралар жүйесін құрастыру мен жүзеге асыру жөніндегі теориялық негіздері және дағдылану әдістер мен студенттерді таныстыру; өсімдік тіршілігі жағдайларын оңтайландыру; арамшөптердің биологиялық ерекшеліктерін және түр құрамын анықтау, олармен күресудің кешенді шараларды белгілеу; әр түрлі шаруашылықтар үшін ауыспалы егістер нобайларын, оларды игеру жоспарын құрастыру және жүзеге асыру; топырақ қорғау және қорды үнемдеу жөніндегі топырақ өнделу жүйелерін жасау және топырақ өңдеуді минималдау; аймақтық бейімді ландшафтылық егіншілік жүйесінің негізін игеру.
Пәнді игеру нәтижесінде студент:
Осы пәнді оқып студент міндетті түрде білуі керек:
- топырақтың пайда болуын, құрамын, қасиетін және құбылымдарын;
- топырақтың географиялық таралуын;
- жіктелу мен номенклатура негіздерін, топырақ типтерінің диагностикасын;
- техниканы тиімді пайдалануды;
3.5 Курстың пререквизиттері.
3.5.1 Биология
3.5.2 Физиология
3.5.3 Химия
3.5.4 Еңбек қорғау
3.5.4 Агрономияға кіріспе
3.6 Курстың постреквизиттері.
3.6.1 Өсімдік шаруашылығы
3.6.2 Селекция мен тұқым шаруашылығы
3.6.3 Егіншілік
3.6.4 Жеміс және көкөніс шаруашылығы
3.6.5 Танаптық тәжрибе әдістемелері
3.7 Жұмыс оқу жоспарынан көшірме
Кесте 1
Курс
|
Семестр
|
Кредит
|
Дәріс
|
Зертхана сағаты
|
Тәжірибелік сағаты
|
ОЖ
СӨЖ
|
СӨЖ
|
Барлығы
|
Бақылау түрі
|
2
|
4
|
3
|
15
|
15
|
15
|
22,5
|
67,5
|
135
|
Емтихан
|
ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬ)
Кесте 2
ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
|
Тақырып атауы
|
Сағаттар саны
|
1
|
2
|
Дәріс тақырыптары
|
1 – модуль Геология туралы жалпы мағлұматтар
1 – блок – Жер туралы жалпы мәліметтер.
|
Кіріспе. Топырақтану ғылымы .Жер туралы жалпы мәліметтер.
|
1
|
Жер, оның химиялық және минерологиялық құрамы
|
1
|
Топырақтың пайда болуы, құралу процесі.
|
1
|
Топырақтың химиялық құрамы және коллоидтар.
|
1
|
Топырақтың органикалық тірі бөлігі
|
1
|
Топырақтың физикалық және физико-механикалық қасиеттері
|
1
|
Топырақтың су,ауа және қасиеттері
|
1
|
Топырақтың морфологиялық қасиеттері
|
1
|
Топырақ құнарлылығы
|
1
|
Топырақ сапалылығы және жерді бағалау
|
1
|
2-модуль ТМД елдерінің топырақтары
2- блок – Топырақтарға жалпы сипаттама
|
1
|
ТМД елдерінің негізгі топырақтары
|
2
|
Қазақстан жерінің топырағы
|
2
|
Топырақ карталары мен картограммалары
|
1
|
Жиыны
|
15
|
Тәжірибелік сабақ тақырыптары
|
1 – модуль Геология туралы жалпы мағлұматтар
1 – блок – Жер туралы жалпы мәліметтер.
|
Топырақты зерттеуде жүргізілетін негізгі дайындық жұмыстары. Тәжірибе немесе егіс учаскесінің топырақ құрамы мен құрылымын және өсімдіктері мен топырағының химиялық құрамын анықтау мақсатында щұңқыр орнын алдын ала іріктейді.
|
2
|
Рельефпен өсімдіктер тобын анықтау. Зеріттелетін топырақ қиындысының механикалық құрамын, топырақ түрін айыруда жер бетінің рельефін, өсімдіктер тобын анықтаудың маңызы ерекше.
|
2
|
Шұңқыр (топырақ қиындысы) қазу. Шұңқырдың ұзындығы 2м, көлденеңі 80см , тереңдігі тау жынысына дейін 1,5-2м
|
2
|
Топырақ морфологиясын сипаттау. Топырақ морфологиясы деп – оның көзге түсетін сыртқы көрініс: түсі, құрылысы, қабаттары, структурасы – механикалық құрамы кейбір жаңадан пайда болған заттарды айтады.
|
2
|
Камеральды анализге топырақ үлгілерін алу. Қазылған шұңқырдан топырақ үлгісін алу зерттеу жұмыстарының маңызды бөлігі.
|
2
|
Топырақтың морфологиялық қасиеттері және оларды анықтау әдістері. Топырақтың морфологиялық белгілерін зерттеу кезінде оның құрамын, қабаттары мен қалыңдығын, түрін, кесектердің мөлшерін, тығыздығын, әртүрлі қосылыстар мен түзілімдерін, сонымен қатар топырақтың механикалық құрамын және топырақ түзуші негіздердің тектерін, ылғалдығын, органикалық заттар мен өсімдік тамырларының мөлшерін, әртүрлі теңдіктегі топырақ қабатының тұз қышқылымен әсерінзеріттейді.
|
4
|
Өнімнің сапасын алу әдістері. Рефрактометрия мен полиметрияның теориялық негіздері. Рефрактометрия әдісі заттың концентрациясын ерітіндісінің сындыру көрсеткіші бойынша анықтауға негізделген.
|
3
|
Жиыны
|
15
|
Зертханалық сабақ тақырыптары
|
|
1-модуль Топырақ пен оның қабаттарын анықтауға арналған зертханалық сабақтар
|
1
|
Пипетка әдісі бойынша тропырақтың механикалық құрамын анықтау ( Н. А Кочинский модификациясы). Топырақтың механикалық құрамын анықтау үшін топырақ үлгілерін анализге дайындау.
|
1
|
Топырақтың үлгілерін анықтау. Топырақтың үлгілерін анықтау жолдарын және зерттелетін аумақтарды картаға түсіру.
|
2
|
Топырақтың сіңіргіштік қасиетіне тәжірибе жүргізу. Зерттеу аймақтарының топырақтың сіңіргіштік қасиетіне тәжірибе жасауды үйрету.
|
2
|
Топырақтың физикалық қасиетін анықтау. Топырақтың көлемдік салмағын және қатты бөлігінің меншікті салмағын анықтау.
|
1
|
Дала жағдайы әдістерімен топырақтың механикалық құрамын анықтау. Берілген үлгілер бойынша топырақтың механикалық құрамын анықтау.
|
2
|
Топырақ ылғалдығын анықтау. Топырақ құрамындағы ылғалдылықты далалық жағдайда анықтау.
|
1
|
Топырақ қабаттарының сипаттамасы. Топырақ қабаттарының морфологиялық қасиеттеріне қарай оның тектік қабаттарын анықтау.
|
1
|
Топырақтың гранулометриялық құрамын анықтау. Берілген әртүрлі топырақ үлгілерінен оның гранулометриялық құрамын анықтау.
|
1
|
Топырақтың бөлшектік М.М.Филатов әдісімен анықтау. Топырақтың саздық, құмдық мөлшерін анықтау.
|
2
|
Жиыны
|
15
|
5 Студенттерге арналған оздік жұмыс бағдарлармасы
Топырақ құнарлығының агрофизикалық көрсеткіштері және оны егіншілікте реттеу.
Топырақтың ауа режимі және оны реттеу.
Топырақтың жылу режимі және оны реттеу.
Топырақ эрозиясы және оның даму заңдылықтары.
Егістіктің және тпырақтың арамшөптенуін еске алу.
Эрозияға ұшырайтын жерлерднгі ттопырақ өңдеу жүйесінің ерекшеліктері.
Далалық жұмыстар сапасына агротехникалық баға беру.
Егіншілік жүйелер.
6 «Топырақтану геология негіздерімен» пәні бойынша оқу әдістемелік карта
Кесте 3
Тақырып
|
Көрнекілік құралдар, плакаттар, зертханалық стендтер.
|
Өздігінен зерттеуге арналған сұрақтар
|
Бақылау формасы
|
Дәрістік сабақ
|
Зертханалық сабақ
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Кіріспе.
Топырақтану ғылымы .Жер туралы жалпы мәліметтер.
|
Пипетка әдісі бойынша тропырақтың механикалық құрамын анықтау ( Н. А Кочинский модификациясы). Топырақтың механикалық құрамын анықтау үшін топырақ үлгілерін анализге дайындау.
|
Әдістемелік нұсқаулық, плакат,таблица.
|
Топырақ құнарлығының агрофизикалық көрсеткіштері және оны егіншілікте реттеу
|
АБ
|
Жер, оның химиялық және минерологиялық құрамы.
|
Топырақтың үлгілерін анықтау. Топырақтың үлгілерін анықтау жолдарын және зерттелетін аумақтарды картаға түсіру.
|
Әдістемелік нұсқаулық, плакат,таблица.
|
Топырақтың ауа режимі және оны реттеу
|
АБ
|
Топырақтың пайда болуы, құралу процесі.
|
Топырақтың сіңіргіштік қасиетіне тәжірибе жүргізу. Зерттеу аймақтарының топырақтың сіңіргіштік қасиетіне тәжірибе жасауды үйрету.
|
Әдістемелік нұсқаулық, плакат,таблица.
|
Топырақтың жылу режимі және оны реттеу
|
АБ
|
Топырақтың химиялық құрамы және коллоидтар.
|
Топырақтың физикалық қасиетін анықтау. Топырақтың көлемдік салмағын және қатты бөлігінің меншікті салмағын анықтау.
|
Әдістемелік нұсқаулық, плакат,таблица.
|
Топырақ құнарлығы оның түрлері және оларды ұдайы арттыру
|
АБ
|
Топырақтың органикалық тірі бөлігі.
|
Дала жағдайы әдістерімен топырақтың механикалық құрамын анықтау. Берілген үлгілер бойынша топырақтың механикалық құрамын анықтау.
|
Видеоматериалдар, стендтер.
|
Топырақ эрозиясы және оның даму заңдылықтары
|
АБ
|
Топырақтың физикалық және физико-механикалық қасиеттері
|
Топырақ ылғалдығын анықтау. Топырақ құрамындағы ылғалдылықты далалық жағдайда анықтау.
|
Видеоматериалдар, стендтер.
|
Егістіктің және тпырақтың арамшөптенуін еске алу.
|
АБ
|
Топырақтың су,ауа және қасиеттері
|
Топырақ қабаттарының сипаттамасы. Топырақ қабаттарының морфологиялық қасиеттеріне қарай оның тектік қабаттарын анықтау.
|
Видеоматериалдар, стендтер, таблицалар.
|
Эрозияға ұшырайтын жерлерднгі ттопырақ өңдеу жүйесінің ерекшеліктері
|
МБ
|
Топырақтың морфологиялық қасиеттері
|
Топырақтың гранулометриялық құрамын анықтау. Берілген әртүрлі топырақ үлгілерінен оның гранулометриялық құрамын анықтау.
|
Видеоматериалдар, стендтер, суреттер.
|
Далалық жұмыстар сапасына агротехникалық баға беру
|
АБ
|
Топырақ құнарлылығы.
|
Топырақтың бөлшектік М.М.Филатов әдісімен анықтау. Топырақтың саздық, құмдық мөлшерін анықтау.
|
Видеоматериалдар, стендтер, суреттер.
|
. Егіншілік жүйелер
|
АБ
|
Топырақ сапалылығы және жерді бағалау
|
|
Видеоматериалдар, стендтер, суреттер.
|
Ауыспалы егістердің ғылыми негіздері
|
АБ
|
ТМД елдерінің негізгі топырақтары
|
13
|
Видеоматериалдар, стендтер, суреттер
|
Дақылдар себілген дақылдардың ауыстырып тұрудың себептері және негізгі дақылдарға сипаттама
|
АБ
|
Қазақстан жерінің топырағы
|
14
|
Видеоматериалдар, стендтер суреттер.
|
Ауыспалы егістің жіктелуі
|
АБ
|
Топырақ карталары мен картограммалары
|
15
|
Кетселер, суреттер
|
Топырақ өңдеудің ғылыми негіздері және міндеттері
|
МБ
|
7 Оқу- әдістемелік әдебиеттерімен қамтамасыз ету картасы
Кесте 4
Оқулықтардың, оқу- әдістемелік құралдарының атаулары
|
Экземпляр саны
|
Студенттердің саны
|
Қамтамасыз ету пайызы
|
1. Р.Елешев., Ж.Елемесов., С.Елюбаев «Топырақтану геология негіздерімен» Алматы – 2007
|
1
|
20
|
5
|
2. М.Ш. Анафин «Топырақтану және егіншілік» пәнінен зертханалық және тәжірибелік сабақтарға арналған оқу құралы. 2009ж
|
5
|
20
|
25
|
3. Шорин С.С., Шаушеков.Т.Қ. « топырақтану сабағына арналған зертханалық жұмыстар» Қарағанды 2012
|
1
|
20
|
5
|
8 Әдебиеттер
Негізгі әдебиет
Р.Елешев., Ж.Елемесов., С.Елюбаев «Топырақтану геология негіздерімен» Алматы – 2007
М.Ш. Анафин «Топырақтану және егіншілік» пәнінен зертханалық және тәжірибелік сабақтарға арналған оқу құралы. 2009ж
Шорин С.С., Шаушеков.Т.Қ. « топырақтану сабағына арналған зертханалық жұмыстар» Қарағанды 2012
8.2 Қосымша әдебиет
8.2.1. В.Д. Блаватский, «Егіншіліктің туындауы және дамуы», Наука, М., 1967,180с.
8.2.2. Б.В. Андрианов, «Біздің ата- бабаларымыздың егіншілігі», Наука, М., 1978,160б
8.2.3 Тазабекұлы Т., Тазабекова Е. Топырақтану түсіндірме сөздігі. Алматы;
Достарыңызбен бөлісу: |
