Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразия ұлттық университеті
Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Басылым:
алтыншы
4 Дәріс
Тақырыбы: Гүлді өсімдікпен қоршаған ортаның жағдайын анықтап
үйрену.
Дәріс мазмұны:
Мақсаты :
Білім алушыларға гүлді өсімдіктердің қоршаған ортаның
жағдайын анықтаудағы ролі жайлы білім беру.
Гүлдердің, жемістердің, кейде өркендердің ашық түстері, негізінен,
өсімдіктерде көп тараған фенолды заттектер тобына кіретін, флавоноидты
табиғат пигметтеріне байланысты екендігі белгілі. Флавоноидтар – гүлдерге
түрлі түстер: қызыл, алқызыл, күлгін, көк, сары, аралас түстер – көкшіл – көк,
сары – қоныр, піл сүйегі түстес, алқызыл – күлгін және т.б. түстер гаммасын
беретін, гетероциклды қышқыл құрамды бояғыш заттар.
Бұл бояғыш заттар тобына туыстас қосылыстар (флавондар,
флавонолдар, антциандар, аурондар, хлокондар, катехиндер және т.б.) кіреді.
Олардың кейбіреулері кең танымал, мысалы: шай флавонолы (кварцетин
және рутин), олар шайдың түсі мен физиологиялық белсенділігін береді.
Пигменттер арасында кең тарағандары мысалы: антоциандар (гүлдердің
сарығыш түсінен қою көкке дейінгі барлық гаммалары) одан азырақ – кейбір
флавонолдар, аурондар және халиондар (сарыдан піл сүйегі түстес түстерге
дейін).
Антициондардың болуы жарық энергиясын сіңіруге көмектеседі. Оның
кейбір бөлігі жылуға айналып, орган температурасын көтереді. Бұл
өсімдіктердің – күннің жарық энергиясын жақсы қабылдауға бейімделген
қасиеті деп аталады. Көк және күлгін пигменттер, қызылға қарағанда,
энергияны көбірек сіңіреді. Міне сондықтан, көк және көк – күлгін гүлді
өсімдіктер Солтүстік пен биік таулардың эктремалды жағдайында кең
|
