Жоспар: Кіріспе 1 Сарғаю синдромы

Жоспар:

Кіріспе

1 Сарғаю синдромы

Негізгі бөлім;

1 Паренхиматозды (бауырлық) сарғаю.

2 Механикалық (бауыр астылық) сарғаю.

3 Гемолитикалық (бауыр үстілік) сарғаю

4 Балалардағы ерекшелігі

Қорытынды бөлім

Сарғаю синдромы - бауыр және өт жолдарының көптеген ауруларында байқалады. Тері сарғаюымен бірге зәр түсі өзгеруі ықтимал. Зәрдің түсі қоңыр-сары немесе қоңыр (сыра түсті) болады, ал нәжістің түсі ақшыл, кейде тіпті түссіз болуы мүмкін.

Сарғаю синдромы - бауыр және өт жолдарының көптеген ауруларында байқалады. Тері сарғаюымен бірге зәр түсі өзгеруі ықтимал. Зәрдің түсі қоңыр-сары немесе қоңыр (сыра түсті) болады, ал нәжістің түсі ақшыл, кейде тіпті түссіз болуы мүмкін.

Сарғаю симптомының екі түрі бар:

Сарғаю симптомының екі түрі бар:

• негізгі сарғаю

• алиментарлы сарғаю

1) негізгі сарғаю- патологиялық жағдайларда кездеседі,

• 1) негізгі сарғаю- патологиялық жағдайларда кездеседі,
• 2) алиментарлы сарғаю – қалыпты жағдайда каротині көп тағамдарды қабылдағанда болатын сарғаю (сәбіз, мандарин, апельсин).

Негізгі патологиялық сарғаюда науқастың біріншіден таңдайы, көзі, алақаны сарғаяды, содан кейін барып терісі, ал алиментарлық сарғаюында – тек терісі ғана сарғаяды.

Сарғаю билирубин алмасуы бұзылғанда негізгі үш себептің нәтижесінде дамиды:

Сарғаю билирубин алмасуы бұзылғанда негізгі үш себептің нәтижесінде дамиды:

• Билирубиннің көп түзілуінен (гемолиздік сарғаю, эритроциттердің көп мөлшерде бұзылып ыдырауынан);
• Бауыр клеткалары бос билирубинді ұстап және оның глюкурон қышқылымен байланысуы бұзылуынан (паренхиматозды сарғаю);
• Билирубиннің өтпен бірге ішекке түсуі және байланысқан билирубиннің қайта қанға сіңуі бұзылуынан (механикалық сарғаю).

Механикалық немесе бауырастылық сарғаю

Бауырдың қалыпты қызметтері:

Бауырдың қалыпты қызметтері:

а) пигменттік алмасу;

б) көмірсу, белок, май алмасуы, микроэлементтер алмасуы;

в) залалсыздандыру қызметі;

г) бөліп-шығару қызметі.

Билирубиннің қалыпты мөлшері:

Билирубиннің қалыпты мөлшері:

жалпы билирубин - 8,5-20,5 мкмоль/л;

байланысқан (тікелей) билирубин - 1,7-5,1 мкмоль/л;

бос (байланыспаған, тікелей емес) билирубин - 16,5 мкмоль/л.

Байланысқан билирубин жалпы билирубиннің 25% құрауы керек.

Паренхиматозды (бауырлық) сарғаю- гепатоциттердің зақымдануынан дамиды, олар билирубинді ұстап, глюкурон қышқылымен байланыстырып, өтпен бірге шығара алмайды. Қан сарысуында бос және байланысқан билирубин көбейеді. Зәрде билирубин және өт қышқылдары пайда болады. Нәжіспен бөлінетін стеркобилиноген азаяды.

Паренхиматозды (бауырлық) сарғаю- гепатоциттердің зақымдануынан дамиды, олар билирубинді ұстап, глюкурон қышқылымен байланыстырып, өтпен бірге шығара алмайды. Қан сарысуында бос және байланысқан билирубин көбейеді. Зәрде билирубин және өт қышқылдары пайда болады. Нәжіспен бөлінетін стеркобилиноген азаяды.

Паренхиматозды сарғаюда билирубин метоболизмінің бұзылысы

Механикалық сарғаю (обтурациялық, бауырастылық ) жалпы өт жолы жартылай немесе толық бітелуінен дамиды. Себептері: сыртынан ісіктің басып тастауы (ұйқы безі басының ісігі, Фатеров еміздігінің рагі), немесе ішінен таспен бітелуі. Соның салдарынан өт іркіліп, өт жолдарында қысым жоғарылайды. Нәтижесінде өт капиллярлары керіледі және бауыр клеткаларына өт сіңеді де, гепатоциттер некрозға ұшырап өледі, ал өт әрі қарай лимфа кеңістіктеріне және қанға сіңеді.

Механикалық сарғаю (обтурациялық, бауырастылық ) жалпы өт жолы жартылай немесе толық бітелуінен дамиды. Себептері: сыртынан ісіктің басып тастауы (ұйқы безі басының ісігі, Фатеров еміздігінің рагі), немесе ішінен таспен бітелуі. Соның салдарынан өт іркіліп, өт жолдарында қысым жоғарылайды. Нәтижесінде өт капиллярлары керіледі және бауыр клеткаларына өт сіңеді де, гепатоциттер некрозға ұшырап өледі, ал өт әрі қарай лимфа кеңістіктеріне және қанға сіңеді.

Гемолиздік (бауыр үстілік) сарғаю-эритроциттердің мөлшерден артық ыдырауынан түзілген бос билирубиннің бәрі бірдей бауырда глюкурон қышқылымен байланысып үлгермеуінен дамиды. Бос билирубиннің артық мөлшері қанда жиналып сарғаюды тудырады.

Гемолиздік (бауыр үстілік) сарғаю-эритроциттердің мөлшерден артық ыдырауынан түзілген бос билирубиннің бәрі бірдей бауырда глюкурон қышқылымен байланысып үлгермеуінен дамиды. Бос билирубиннің артық мөлшері қанда жиналып сарғаюды тудырады.

Сарғаюдың симптомдары:

• Склера және тері сарғаяды. Зәрдің түсі қоңыр-қара түске өзгереді. Нәжістің түсі ақшыл, бозғылт түстес болады. Ұстама және қалтырау болуы мүмкін. Оң жақ қабырға астындағы ауырсыну. Дене массасының және тәбеттің төмендеуі

Сарғаю синдромы бар науқастан анықтау қажет:

• Сарғаюдың ұзақтығын
• Ауырсыну сезімін
• Тері бөртпелерінің бар –жоқтығын
• Дәрілік препараттарды өз бетінше қабылдауы
• Ішімдікті қабылдауы
• Дене массасының және тәбеттің төмендеуі
• Нәжістің және зәрдің түсі
• Сарғаю синдромы бар адамдармен қарым-қатынасы
• Қан құйылғандығы және инфекция қабылдауы
• Мамандығы

Сарғаю синдромы бар науқасты тексеру:

• Шырышты және тері қабаттарының сарғаюының қарқындылығын
• Қасынудың іздері
• Созылмалы бауыр жетіспеушілігінің белгілері

- Пальмарлы эритема

- Барабан тәрізді саусақтар

- Тырнақтың ақ түстес болуы

- Гинекомастия

Балалардағы ерекшелігі

« Баланың жағдайы қанағаттандырарлық, шағымдары жоқ;

« Сарғаю нәресте туылғаннан соң 3-5 күннен 10 күнге дейін созылады;

« Бауырда және кокбаур үлкеймеген ( нәрестелерде ол пальпацияланады)

« Билрирубин мөлшері 51 -108 мкмоль/л ден жоғары болмайды. Билирубиннің деңгейі 35 мкмоль/л болғанда сарғаю білінеді.

«Қан анализінде нормада: гемоглобин 180-240 г/л, эритроциты до 6 х 1012.

Лабораториялық зерттеулер:

Қандағы,зәрдегі және нәжістегі өт пигменттері және оның туындылары, қанның биохимиялық анализдері бауыр және басқа да органдардың жеткіліксіздігін анықтау үшін тағайындалады..

Аспаптық зерттеулер:

Аспаптық зерттеу әдістері көп мағлұмат береді. Ультрадыбыстық зерттеу әдістері бауырлық және бауырастылық сарғаюды анықтауға мүмкіндік береді. Көп жағдайда бұл әдіс өт қабындағы тастарды және гепатомегалияны, диффузды және ошақты қабынуларды анықтауға көмектеседі.

Емі :

Сарғаю синдромы кезінде негізгі медикаментозды ем бауыр зат алмасу процесін жақсартуға бағытталады. Гепатопротекторлар тағайындалады.

• эссенциале форте — 2 капсуладан күніне 3 рет,ампулада 5мл көктамырға
• сирепар — ішке 25 мг-нан күніне 3 рет
• силибор — 1—2 таблеткадан күніне 3 рет
• лив-52 — ішке 90—180тамшыдан немесе 2—3 таблеткадан 3—4 рет
• гепатофальк планта — ішке 1—2 капсуладан
• силибинин —ішке 0,14 г 2—3 рет
• тыквеол —ішке 1 шай қасықтан 3—4 рет
• рибоксин — ішке 0,6—2,4 г
• метионин — 0,5—1,5 г күніне 3—4 рет
• гептрал — бұлшықетке және көктамырға
• карсил 1—2 дражеден күніне 3 рет

Қорытынды

Клиникада сарғаю синдромы терінің, шырышты қабықтар мен склераның сары түске боялуы бойынша анықталынады. сарғаюдың түрлерін ажыратуды кесте бойынша талдауды жөн көрдік.

Пайдаланылған әдебиеттер:

• Патофизиология оқулығы 2010-2011ж
• Клиникалық патофизиология оқулығы 2010ж
• Ішкі аурулар пропедевтикасы, Б.Н. Айтбембет, 2010ж.
• Б.С. Қалимұрзина. Алматы 2007ж.
• www.google.kz.
• Денсаулық журналы.
• www.youtube.com.