Жоспар: Мұғалімдік мамандықтың ерекшіліктері
жүктеу/скачать 1,06 Mb.
|
лек пед
| ЖОСПАРЛАРЫ
Эстетикалық тәрбиенің мәні, міндеттері. Балаларға эстетикалық тәрбие берудегі ұлттық өнердің рөлі. Оқу процесіндегі эстетикалық тәрбие. Музыка, бейнелеу өнері сабақтары. Эстетикалық тәрбиедегі сыныптан тыс жұмыстар. Күнделіктегі өмірдегі адамның жеке басы эстетикасы. 1. Эстетикалық тәрбие болмыстағы және өнердегі сұлулық пен әсемдікті дұрыс қабылдауды және эстетикалық сезім мен талғамды тәрбиелейді. Өнер және өмірдегі сұлулықты жасау, оған қатысу қабілетін, қажетсінуін қалыптастырады. Адамдардың эстетикалық сезімдері олардың өмірінде зор рөл атқарады. Әсемдікті көріп, түсініп, жасай білу адамның рухани өмірін байытады, қызғылықты етеді, оған ең жоғары рухани ләззаттануға мүмкіндік береді. Адамның әсемдікті және жексұрындықты, сәулеттілік және ұждансыздықты, қуаныш пен қайғыны түсіне білуіне байланысты, оның саналы тәртібі мен мінез-құлқы айқындалады. Осыдан келіп адамның әсемдікке шынайы көзқарастары мен мұраттары болуы керек екендігі шығады. Ең бастысы – адамгершілік сезімді, жеке бастың рухани деңгейін көтеру, мінез-құлқын толықтыру, түзету. Егер оқушы өзін жаман әдеттен алшақ ұстап, іс-әрекетінің әдемілігін, қажеттілігін түсініп, еңбек нәтижесінен көркемдікті сезіне білсе, бұл оның эстетикалық талғамының, адамгершілік қасиеттерінің жоғары жетіле бастағанын көрсетеді. Материалистік эстетика – эстетикалық тәрбиенің методологиялық негізі болып табылады. Ол өмір мен өнердегі эстетиканың мәнін ашады, адамның ортаны эстетикалық тұрғыдан меңгеруіне деген принциптерді зерттейді, көркем шығармашылық заңдарын тексереді.Ал, тәрбиенің теориясы болса, эстетикалық сезімнің, талғамның идеялық қалыптасу процесін зерттейді. Материалистік эстетика – болмыста жүзеге асатын нақты сұлулықты нығайта отырып, адамды ойдан шығарған сәулетті арман, қиял әлеміне алып кетпейді. Керісінше өнердегі әдемілік, болмыста әдеміліктің сәулесі деп мәлімдейді. Эстетикалық тәрбиенің мақсаты – жеке адамның эстетикалық мәдениетін дамыту. Оның енегізгі компоненттері: • Эстетикалық қабылдау. • Эстетикалық сезім. • Эстетикалық талғам. Эстетикалық қабылдау деп - әсемдікті қабылдау процесін айтады, мұның нәтижесі эстетикалық әсерлену, эмоция болып табылады. Табиғат, өнер, адам жасаған заттар, адамның сыртқы кейпі, рухани дүниесі, тұрмыс салты, әрекеттері мен қылықтары, адамның өзі де эстетикалық қабылдаудың объектісі бола алады. Сезім байлығы – адамның рухани өмірін жоғары да әр тарапты дамытудың қажетті шарты. Адам рухани жағынан бай болып, әсемдікті көре біліп, одан ләззат ала білуге тиісті. Эстетикалық талғам - әсемдікті дұрыс бағалай білуге тәрбиелеу, Эстетикалық талғам немесе көркемдік талғам әрбір адам өзі жасайтын белгілі бір эстетикалық мұратты бейнелейді. Эстетикалық мұрат дегеніміз – адамдардың көксеп жүрген әсемдік жөніндегі түсінігі. Адамның жетем-ау деген арманы, өмірде сол бойынша құрғысы келетін нәрсесі. Эстетикалық сезімдерді, мұрат, талғамдарды бағалауды тәрбиелеу білімді меңгеріп алумен бірге, дүниеге көзқарасты қалыптастырудың маңызды құралы болып табылады. Эстетикалық тәрбиенің мақсаты – оқушының бойында көркем-эстетикалық мәдениетті қалыптастыру, оны жоспарлы және мақсатты түрде сіңіру болып табылады. Эстетикалық тәрбиенің міндеттері: • Бейнелеу өнері арқылы көркем шығармашылық сезімін, талғамын дамыту. • Эстетикалық құралдарды: өнер, әдебиеттерді, қолдана білу дағдысын қалыптастыру. • Эстетикалық сезімді және эстетикалық қабылдауды тәрбиелеу. • Оқушыларды әсемдікті көре біліп, сезінуге тәрбиелеу.
• Лирикалық, үйелмендік, тұрмыстық, әдет-ғұрыптық, еңбектік және т.б. әндер мен өлеңдер. • Музыкалық аспаптар: домбыра, шертер, асатаяқ, шаңқобыз, мүйіз сырнай, үскірік, т.б. • Қолданбалы қолөнер бұйымдары: ағаш, тері, металл өңеу өнері. • Ауыз әдебиеті. Олар жас ұрпақтың бос уақытында эстетикалық тәрбие беру ісіне қызмет етті. Оқушылардың эстетикалық тәрбиесі оқу-тәрбие процесінде іске асырылады. Эстетикалық білімнің негізі – оқу пәндері. Мектеп оқушылары әр түрлі пәндерді оқудың нәтижесінде табиғаттың, еңбектің сұлулығын және адам іс-әрекетінің әдемілігін бағалай білуді түсінеді: Ана тілі – мәдениетті сөйлеу, көркемдік танымын қалыптастырып, қиялын дамытады. Музыка – сезімдерін дамытып, музыкалық мұратын қалыптастырады. География – оқушылардың эстетикалық дүниетанымын дамытады. Бейнелеу өнері – кескіндеме, мүсін , графика, әсемдікті жасау қабілетін дамытады. Әдебиет, тарих – шығармашылық қабілетін дамытады. Химия, физика – табиғи құбылыстар туралы түсінік алады. Музыка сабақтары өте әсерлі сезімдерді оятып, музыка мұраттарын қалыптастырып, бала тәртібіне ықпал етеді. Музыканы тыңдау, ән салу балалар үшін өнегелік-әсемдік мәні бар, себебі көтеріңкі көңіл, ержүректік сезімдерден ортақ әсер алу оларды рухани өрлеу үстінде біріктіреді және топтастырады. Сондықтан саналы тәртіп пен мінез-құлықтықты тәрбиелеу үшінмузыка пәнә бағдарламасында халық әндерін игеруге үлкен мән берілген. Музыка пәнәнің бағдарламасында, ән салу және жазылып алынған музыкалық шығармаларды тыңдау негізінде оқушылырдың есту қабілетін дамытуды көздейді. Бейнелеу өнері сабақтарының да балалардың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеуде ықпалы мол. Кескіндеме, мүсін, сызықтық суреттер, сәулет өнерлері құралдарымен әмір, табиғат және қоғам әсемдігі өрнектеледі. Бейнелеу өнері шығармалары әсемдікке тәрбиелеп, адамдар мұраттарына, күнделікті өмірдегі тәртібіне үлкен ықпал жасайды. Бейнелеу әсемдікті түсіну мен нәзәктікті сезіну, алған әсерін бейнелеу өнері құралдары арқылы шамасына сай беру, сызықтық сурет салуын меңгеру арқылы олардың өзіндік іс-әрекеті қалыптаса бастайды. 5. Оқушылардың эстетикалық тәрбиесі сыныптан тыс тәрбие процесінде іске асырылады. Әдебиет, музыка, хореография, бейнелеу өнері, т.б шығармашылық үйірмелер ұйымдастыру. Балалардың шығармашылық жұмыстарының басты формаларының бірі – көрмелер, сайыстар. Көрмеде оқушылардың бейнелеу өнері, қабырға газеттері, қолжазба журналдары көрсетіледі. Сайыста жақсы лирикалық, эстрадалық әндер, әңгімелер орындалады. Сайыс оқушыларды қуанышқа бөлейді, келешекке үмітін тұтандырады. Мектепте музыка, кескіндеме және әдебиет кештері өткізіледі. Онда оқушылар тыңдаушыларды өз шығармалары және әндерімен таныстырады, пікір алмасады, ұсыныстар айтылады. Шығармашылық конференцияларда оқушылардың зерттеу жұмыстары баяндамалары, рефераттары талқыланады. Олардың жұмыстары жөнінде құнды пікірлер айтылып, ұсыныстар беріледі. Мектеп және сынып бойынша алдын ала жасалған жоспарларға сәйкес өткізіледі. Саяхаттың негізгі объектілері көркем галарея, мұражай, табиғат, театр, кинотеатр, түрлі көрмелер болып табылады. Көркемөнерпаздар үйірмесі оқушылардың өнерге әуестігін, қызығушылығын, талғамын дамытуда үлкен рөл атқарады. Көркемөнерпаздар үйірмесі сынып, сыныпаралық және мектеп бойынша ұйымдастырылады. Эстетикалық тәрбие жұмысына көмектесуде, мектеп кітапханасының рөлі ерекше. Кітапханшы әдебиет тізімдерін даярлайды, әңгімелер өткізеді, мұғалімдермен бірлесіп, сыныптан тыс оқулады, оқырмандар конференцияларын өткізеді, басшылық жасайды. Сыныптан тыс эстетикалық жұмыстың барлық түрлері оқушылырдың еріктік, қызығушылық, бейімділік принциптері негізінде іске асырылады. 6. Күнделікті өмірдегі адамның жеке басының эстетикасы: Қатынас эстетикасы. Мектепте оқушылардың ата-аналармен, мұғалімдер мен басқа адамдармен қарым-қатнас жасауы эстетикалық тәрбиенің іргетасы. Мұндай қатынас балалардың күнделікті өмірінде, іс-әрекетінде қалыптасып, эстетикалық сезіміне үнемі әсер етеді. Үй-жағдай эстетикасы. әрбір үйелмен өз үйіне жайлы жағдай жасауға тырысады. Дүние мүліктерінің өз орнында әдемі, ыңғайлы тұруын ойласырады. Балаларды үй ішінде өзінің жеке заттарын, нәрселерін ретке келтіріп ұстауға, күтуге, үйді жинауға, тазалық сақтауға үйретеді. Осы жұмыстардың бәріне балаларды қатыстыру - әке-шешенің басты міндеті. Киім-кешек эстетикасы. Адамның сыртқы көрінісі, киімі, жүріс-тұрысы оның эстетикалық мәніне байланысты. Киім эстетикасы, қазіргі өмір талабына сәйкес болуын талап етеді: Киім-кешек эстетикасында сұлулықтықтың өлшемін есепке алуы керек. Манера, жест (дене қимылы) – бұл әрбір адамның өзін ұстай білу үлгісі және дене қимыл жөніндегі ұғымды білдіреді. Адамның сыртқы мәдениетімен ішкі дүниесінің ұштасып жатуы – эстетикалық сұлулықтың белгісі. Ата-аналар мен мұғалімдер оқушы жастардың эстетикалық танымын, сезімін, мәдениетін, білімін көтерудегі ең басты сүйеніші. Олар өздері үлгі болып эстетикалық тәрбие жұмысының мазмұнын, нормаларын және әдістерін жетілдірудің жолдарын іздестіріп, іске асырады. Мінез-құлық эстетикасы – оқушылардың өзге адамдармен қарым-қатынасы және өмір сүріп отырған қоғамдағы іс-әрекет қылығын айтамыз. Мінез-құлықты дербес ғылым – этика зерттейді, сонымен қатар оны эстетикада қарастырады. Сыпайылық – ішкі мәдениеттің сыртқа шығуы. Ол ұстамды болудан, өзіне-өзі шек қоя білуден, шыдамдылықтан, өзгелердің билігі мен талғамын құрметтей білуден көрінеді. Әдептілік – көпшілік арасында өзіңді ұстай білетініңді дәлелдейтін, шартты түрде қабылданған мінез-құлық қағидалары. Байыптылық – байқампаздықпен, сергектікпен, өз шамасынан, өзгелердің де өлшем-шамасынан шыға білуге негізделген, мінез-құлықтағы сезім түйсігі, өзін өзгелердің орнына қоя білу қабілеті. Оқушылардың білім деңгейін тексеруге арналған тест сұрақтары: Эстетикалық тәрбие дегеніміз не? А) Табиғаттағы, өнердегі, еңбектегі ең жақсыны қабылдау, одан ләззат алу. В) Жеке адамды жан-жақты дамыту. С) Жас жетекшілерге экономикалық заңдар туралы дұрыс түсінік беру. D) Іс-әрекетке ортақ мақсат көздейтін адамдар тобы. Эстетикалық тәрбиенің міндеті: А) Оқу еңбегінің мәдениетін арттыру. В) Өнер және әдебиет салаларында балалардың қабілетін, ынтасын және бейімділігін дамыту. С) Оқушыларды қоғамның даму заңдылықтарымен таныстыру. D) Негізгі қозғалтқыш органдарын дамыту. Эстетикалық тәрбиенің негізгі құралдары не? А) Табиғи факторлар. В) Қоғамдық еңбек. С) Өзіне-өзі көмектесу еңбегі. D) Әдебиет және өнер. Оқушылардың эстетикалық тәрбие жүйесі қалай іске асырылады? А) Оқу және сыныптан тыс тәрбие процесінде. В) Еңбек балалардың жас ерекшелігіне сай болғанда. С) Мамандық туралы түсінікпен қаруландыру күйінде. D) Өнімді еңбек жасаған кезде. Эстетикалық мәдениет туралы кімнің еңбегінде жазылған? А) Ы. Алтынсарин. В) Я. А. Коменский. С) А. С. Макаренко. D) И. Г. Песталоцин. Қатынас эстетикасы дегеніміз не? А) Ата-анамен, оқушылар және мұғаліммен, басқа адамдармен қарым-қатынасы. В) Адамдарды қоғамдық өнерге даярлау. С) Оқушылардың әр тарапты дамуының процесі. D) Баланың жастайынан іскерлік жұмыстарын игеру процесі. Әрбір адамның әзін ұстай білу үлгісі және дене қимылы жөніндегі ұғымды білдіреті0н қимыл: А) Манера, жест. В) Дене тәрбиесі. С) Дидактика. D) Экологиялық тәрбие. "Адамда: бет-бейнесі, киім, жан, ой – бәрі сұлу болу керек",-деп кім айтқан? А) А. С. Макренко. В) Ы. Алтынсарин. С) А. П. Чехов. D) Ж. Ж. Руссо. Балаларды үй ішінде өзінің жеке заттарын күтуге, үйді жинауға, тазалықта сақтауға үйрететін эстетика: А) Қатынас эстетикасы. В) Киім-кешек эстетикасы С) Үй-жағдай эстетикасы. D) Дұрыс жауабы жоқ. 10. Оқушы жастардың танымын, сезімін, мәдениетін, білімін көтеруде ең басты сүйеніші кімдер? А) Достары. В) Қоршаған орта. С) Өзі. D) Мұғалімдер мен ата-аналар. 11. Сәннің қазіргі өмір талабына сәйкес болуды қажет ететін эстетика? А) Киім-кешек эстетикасы. Б) Үй-жағдай эстетикасы. С) Ешбіреуі де емес. D) Қатынас эстетикасы. 12. «Манера – дене қимылын бір қалыптылыққа ұстауға, мейірімді дауыспен сөйлесуге, өзіңді ұстай білуге, жеңіл жүруге жету», - деп айтқан кім? А) И.Г. Песталоции. Б) Ж.Ж. Руссо. С) Я.А. Коменский. D) Дистервег. 13. Эстетикалық білімнің негізіне: А) Дене тәрбиесі. Б) Еңбек процесі. С) Дұрыс жауабы жоқ. D) Оқу пәндері. 14. әдемілікті сезуде, эстетикалық көзқарасты қалыптастыруда табиғат қандай рөл атқарады? А) Адамдарды қуанышқа бөлейді, сезімін дамытады. Б) Ешбір пайдасы жоқ.. С) Білімін дамытады. D) Еңбекке баулиды. 15. Эстетикалық көзқарасты тәрбиелеудің негізгі құралы не? А) Білім. Б) Дағды. С) Өнер. D) Ұжым. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|