Тақырыбы:
Әлеуметтанудың негізгі түсініктеріне салыстырмалы талдау.
Орындаған: Мырзатай Ерасыл Мухтарұлы
Қабылдаған: Садырова Мансия Сапаргалиевна
Жоспары:
*Әлеуметтану тарихының негізгі бағыттары.
*Әлеуметтану ғылымының панда болуы мен қалыптасуының басты себептері.
*О. Конт - әлеуметтанудың негізін салушы.
*Г. Спенсер, Э. Дюркгейм, М. Вебер әлеуметтануы
Әлеуметтану
Біршама жас ғылым болып табылады. Өйткені оның ғылым ретінде қалыптасуының өзіне қоғандық дамудың белгілі кезеңінде ғана қажеттілік труды.
Әлеуметтану ғылымының кеш панда болуынан оған дейін қоғам және қоғандық құбылыстар жайлы ойлар болмады дуге болмайды, қоғам туралы ойлар басқа ғылымдардың шеңберінде көріне баста ты: философиялық, экономикалық, тарихи, саяси шығармаларда бой көрсетті.
Конфуцийшылардың Конфуцийшылардың қоғам туралы іліміндегі негізгі мәселе - адамдар арасындағы қатынас және тәрбие мәселесі: абыройлылық, шыншылдық, өнегелілік, адамгершілік,қайырымдырық кішіпейілділік, аданды сүю, тура жолмен жүру.
Ежелгі Үндістан
Буддизм және Джайнизм мектептері :
Этикалық, эстетикалық нормалар, мінез-құлық нормалары, тақуалық (аскетизм- «нәспіні тыю») мінездің формалары беріледі. Ондай нормалардың бірі ретінде «тірі жанға зиян келтірмеу принципі негізге алынады. Шығыста әлеуметтік ой-пікір прагматистік (тәжірибелік) сипота балды. Жағымды мінез- құлық үлгілері тек уағыздалып, адам міндеттерінің тізбегін атаумен шектелді.
Платон (б.з.д 427-347) мен Аристотель (б.з.д 384-322).
Антикалық алғашқы әлеуметтанушыларды әлеуметтік философ тар деп атайды. Олар қазіргі әлеуметтанушылар сияқты салат – дәстүрді, адамдар арасындағы қарым–қатынасты зерттеді, фактілерді жинақтап қорытты, тұжырымдар фасады, бәрі –бәрі қоғанды қалай жетілдіру керектігі жөніндегі практикалық нұсқаулармен аяқталады. Антикалық дәуірде «қоғам» мен «мемлекет» ұғымдары ажыратылмай, синонимдер ретінде қолданылады.
Платон
Жалпы әлеуметтану мәселелеріне арналған алғашқы еңбек Платонның «Мемлекеті». Ол еңбек бөлінісінің ерекше рөлін баса көрсетіп, бірінші болып стратификация теориясының негізін қалады. Оның теориясы бойынша қоғам үш топқа бөлінеді:
1) Жоғарғы мемлекет басшылары, даналар, аристократа;
2) Орта, тәртіпсіздік пен бүлікшіліктерді басатын әскерлер;
3) Төменгі, қолөнершілер мен шаруалар кіреді.
Касталық қатынасты жақтады
Платон ілімінде
Әлеуметтану үшін басты нәрсе:
1.Қоғандық еңбек бөлінісі – қоғандық қатынас үшін маңызда фактор;
2.Таптық күрестің болуы – ол еңбек бөолінісі мен аданның табиғи теңсіздігінен туындайды;
3.Қоғамдағы адамдар бірлігі үшін қажетті тәрбие мен қоғандық сана қажеттілігі.
Аристотель
Оның ілімінде қоғамдағы тәртіптің тірегі – орта топ. Одан басқа қоғанды екі топ бай – плутократия және меншігі жоқ - пролетариат бар.
Мемлекет мынадай жағдайда жақсы басқарылады:
1) егерь кедейлер чтобы мемлекетті басқарудан шеттетілмесе;
2) байлардың мүдделілік өзімшілдігі шектелсе;
3) орта топ көпшілікті құрап қоғамда тұрақтылық қалыптасады.
Қоғанды жетілдіру адамдарды теңестіру емс моральдық жағынан елді көтеру керек деп үйретеді
Аристотель: Жеке меншікті жақтады
Адамдар тек өзіне қатысты затрат жөнінде көбірек қамқорлық жасайды, ал меншік ортақ болған жердь оған ерекше инта білдірмейді, енжарлық танытады» дейді.
Әлеуметтану ғылымының қалыптасуына әсер этуші әлеуметтік факторлар:
Себептер:
1.Франциядағы үш революция (1789, 1830, 1848) – яғни қоғам мен ондағы өзгерістерді зерттеуге алғышарттар туындайды.
2. Жаратылыстану ғылымының дамуы (химия, физика, биология).
3.Англиядағы, Франциядағы капитализмнің дамуы.
4.Қалалардың өсуі.
Әлеуметтанудың дербес ғылым ретінде панда болуы француз философы Огюст Конттың есімімен байланысты( 1798-1857). Ол ең алдымен Батыстағы позитивті философияның негізін қалаушы. «Позитивті философияның курсы» (1830 ж.) деп аталатын 6 томдық еңбегі жарық көреді. Осының үшінші томында алғаш рет Әлеуметтану денег ұғымын енгізген.
Конт әлеуметтануды 2-ге бөлді:
1. Әлеуметтік статика - әлеуметтік жүйелердің өмір сүруінің жағдайлары мен қызмет ету заңдыры қатарын қарастырады. Әлеуметтік институттардың қызмет етуі мен қоғандық бірлікті қалыптастырудағы рөлі қарастырылады.
2. Әлеуметтік динамика - әлеуметтік жүйелердің дамуы мен өзгерістерінің заңдыры қтарын қарастырады.
О.Конттың әлеуметтануды дамытудағы рөлі:
1.Алғаш рет қоғанды ғылыми тұрғыдан танудың қажеттілігін негіздеді;
2.Әлеуметтануды әртүрлі экспреименттерге, бақылауларға негізделетін ерекше ғылым ретінде анықтады;
3.Әлеуметтану ғылымында эмпирикалық зерттеулерді жүргізу мәселесін көтерді;
4. Тарихи дамудың заңдырық сипатын, әлеуметтік құрылымды және ондағы әлеуметтік институттардыың өзіндік ерекшеліктері мен маңызын негіздеумен анықталады.
