Жубангарина Алма Болатовна бастауыш класс мұғалімі Ақтөбе қаласы №57 орта мектебі

Әлемде болып жатқан өзгерістер білім беру жүйесін қайта құру қажет екенін паш етті. Педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курсының екінші деңгей бағдарламасы мақсаты – мектептегі еңбек тәжірибесі әр түрлі мұғалімдерді қатыстыра отырып жан-жақты дамыту үшін қажетті білімдері мен дағдыларды беру болып табылады. Бұл мақсат күрделі болумен қатар еңбек етуді талап етіп дұрыс тәсілдер қолданған жағдайда бүкіл мектептер шеңберінде өзгеріс жүргізуіне ықпал ете алады. 

Сұрақтарыма жауап табу үшін жас мұғалімдерді, тәжірибелі мұғалімдерді, әкімшілікті шақырдым.Тақырыпты өздері анықтау үшін топқа дәптер, жинақ папкасы,кітап арқылы бөлдім.Әкімшілік-кітап,мұғалімдік мамандықпен қатар ұжымдағы мамандарға үлгі болып жүрген педагогтар.Тәжірибелі мұғалімдер-жинақ папкасы, білім беру саласында жинағы бар педагогтер.Таза дәптер-жас мамандар, еңбек жолдары енді басталған,үйренерлері алда педагогтар. Неліктен сіздердің тобыңызға осы бұйым берілді деген сұраққа олар мен болжағандай ойлар айтты.Бұл әріптестерімнің сын тұрғысынан ойлау дағдылары қалыптасқаны деп ойлаймын. «Аяқталмаған сөйлем» әдісі де адамдардың өз ойын ұтқыр жауаптармен білдіруге пайдасы зор.Қазақ тілі өте бай десек те ,кейде мұғалімдердің өзі оз ойларын көркем жеткізіе алмай жатады. Пікірсайыс арқылы жас мұғалімдер оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас туралы пікірлерін білдіріп, әкімшілік пен тәжірибелі мұғалімдердің ойларын тыңдасын деген ой болды.Пікірсайыс барысында байқағаным сабақты жаңа әдіс-тәсілдермен қызықты етіп өткізіп, мектепішілік шараларды да дәстүрлі емес түрде өткізіп, түрлі сайыстарға белсене қатысып жүрген жас мамандарымыз бар. Оқушылар оларға құрметпен қарайды, олардың пікірлерімен санасады, ақылдасады. Ал қанша тәжірибелі болса да, дәстүрлі әдістен аса алмай керуенмен көшіп жүрген мұғалімдеріміз бар. Оқушылардың қызығушылықтарын туғыза алмайды,сондықтан олардың сөздеріне оқушылар назар аудармайды.Мұғалімдерде де, әкімшілік тарапынан да бұл тақырыпқа қызығушылық танытып,қызу пікірталас туды. «Дебат» әдісі тақырыбымды ашуда тиімді болды Ұстаз беделі төмен деген пікір бар . Ал оның себебі неде?Осы мәселені шешу жолы бар ма? «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні» не? екенін білу үшін , «Балық қаңқасы»әдісін қолдандым. Жас мамандар бір қабырғасына себептерді жазды.

Олардың ойынша мамандардың сауатсыздығы,әлеуметтік жағдайдың төмендігі, ата-аналардың балаларын жақтап, сөздің байыбына бармайтыңдығы, жоғарғы органдар да мұғалімді қорғамайтындығы екен.Тәжірибелі мұғалімдер мәселелені шешу жолдары деп, мұғалім жан-жақты ізденіп,оқушының қай сұрағына да тапқырлықпен жауап беруге тиіс екендігін,ата-аналармен де, оқушымен де тіл табу үшін жаңа әдіс-тәсілдерді тиімді қолдану шеберлігін арттыру керек екендігін,ең бастысы мұғалім өз пәнін сүюі,мамандығын сүюі, сауатты болуы керек екенін алға тартты.

Бұл коучингтен мен не ой түйдім?

Ұстаз беделі деген не? Бұл сұрақ бәрімізді де ойландырады. Қазіргі мұғалім теледидардан,кинодан, интернеттен біраз информация алып, азды-көпті көкейіне сақтаған шәкіртпен, оқыған,сауатты, мәдениеті жоғары ата-аналармен істес болады.Бұл оның жеке басына, зиялылығына биік талаптар қояды.

Мектепке алғаш келген бүлдіршіндер өздерін бірінші рет оқытатын мұғаліміне жаутаңдап қарай береді. Тіпті,көпшілік ішінен іздеп тауып алады. Сол күннен бастап алдыңдағы бір топ жас бүлдіршіндерге өзің де,көзің де тоймай қарайсың, мейірленесің.Бәрі сүйкімді,бәрі ақылды. Салауатты ұстаз болу сол күннен басталады.Ал, ата-аналар өз баласының алғашқы ұстазын өзіне жақын тартып, баласын жетектеп әкеліп,оның қылығын түсіндіріп,әбігер болып жатады. Ұстазға олардың баласына деген жүрек жылуы ерекше аңғарылады.Бұдан былай осы бүлдіршінді,терең де жүйелі білім беріп, азамат етіп тәрбиелеу-ұстаздың қолында.

Иә, адам тәрбиелеу-ең ардақты,ең қиын жұмыс. Сондықтан да мұғалімнен шәкіртіне деген мейірімі мол,ниеті адал қамқоршы болуды талап етеді. Оларды қорқытып тәрбиелей алмайсың,әрбір  ұстаздың бойында төзімділік,сыпайылық, тазалық, адамгершілік, еңбек сүйгіштік сияқты қасиеттермен қоса, өзінің күнделікті өтетін сабағына дайындығы қалай деген мәселе үнемі көкейінде  тұру керек. Егер  мұғалім әрі әнші, әрі суретші, әрі мүсінші болса, онда оның тәрбиелік ықпалы зор. Сондай ұстаздардың іс-әрекетіне жас бүлдіршіндер еліктегіш келеді. Күнделікті жасаған көрнекіліктің өзін көз тартарлықтай әдемі,анық, ашық бояумен жазып,салған дұрыс. Сабақ үстінде тәрбиелік мәні бар мақал-мәтелдерді де айтып отырса,баланың ойы дами түседі.

Бедел дегеніміз,меніңше, мұғалім еңбегінің айнасы. Мұғалім беделді болу үшін ең алдымен баланың  ата-анасымен қарым-қатынасын дұрыс жолға қойып,олардың  тұрмыс- тіршілігімен таныс болғаны жөн. Ата-аналардың да ұқыпты болуы, жоғары мәдениеті үлкен роль атқарады. Ата-ана өз баласының бас ұстазы  екенін бір сәт те ұмытпауы тиіс. Мұғалімнің бала тәрбиесінде атқарған ұлан-ғайыр жұмысымен ата-ана жете таныса келе,оның өткізген туған күн, апталығы,  класс сағаты, ашық сабағы мен кештер,бала тәрбиесі жөнінде жасаған баяндамасы, еңбектен жасаған бұйымдары, жазған жазулары, шығарған есебі, ақыр-аяғы жаңа жылда киетін киімдері туралы мұғаліммен пікірлесіп,қолынан келген көмегін берсе, онда өз парызын дұрыс атқарғаны деп білеміз. Бұл да, айналып келгенде, ұстаздың өрісіне,ерінбей еңбек еткен еңбегіне, сол арқылы ие болған абыройына байланысты. Оның көп ізденгіштігі,ата –анамен бірігіп жұмыс істеуі, тіл табысуы,терең білім бере білуі шәкірттеріне де әсер етіп,ыстық сүйіспеншілігін оятады.

Ұстазға қояр талап өте биік. Ол барлық жерде де жұртқа ұстазға лайық өнегелі ісімен ықпал жасауға тиіс. Той-думанда, клубта,кітапханада,почтада, дүкенде, шаруашылықта,қысқасы, қайда болса да ұстаздың ұстаз екені көрініп тұруы керек. Мысалы, жүрген жүрісінде,сөйлеген сөзінде,киген киімінде, тіпті, үй  тұрмысының тазалығында осындай ерекше қасиеті білінуі өзгелерге ой салады. Өкінішке орай, кейде көпшілік арасында  асығып сөйлеп, «үйдегі қалпыммен шыға салып едім» деп,өзін айтпай танытатын ұстазды да кездестіреміз. Кейбіреулері азық-түлік алып жатып, мектептегі бала жағдайын сөз етеді. Мұндай жағдайда ата-ананың ыңғайсыз күйде қалғанын елей бермейді. Енді біреулері мектепке ашық гүлді көйлек киіп, он саусағының үш-төртеуінде алтын сақинаны жарқыратып, құлағына да, мойнына да қымбат бағалы  тастар тағып келеді. Ұстаз, біздің ойымызша, қашанда қарапайым, айтқан сөзіңде тұратын,әдепті, салмақты,дауыс көтеріп, айқайлауды сүймейтін жан. Парасатты жан өз жолдастарына қатты реніш білдірмейді. Шәкірті ренжісе- ренжиді, қуанса- қуанады.Бос сөзден аулақ болады. Тек ата анамен байыпты сөйлесіп, өз шәкірті жайында  педагогтік инабатпен әңгімелесіп, пікір алысады.

Ең бастысы-әрбір мұғалім өзін-өзі тәрбиелеп, мінез- құлқындағы кемшіліктерді түзетуге тырысып,жақсы қасиеттерін жетілдіріп отыруға міндетті. Соны іс жүзіне асыра білсе, ол,сөз жоқ  үлкен беделге ие болады.

Жубангарина Алма Болатовна

бастауыш класс мұғалімі

Ақтөбе қаласы №57 орта мектебі

тақырыбы	Ұстаз беделі деген не?
мақсаты	Қазіргі заманғы ақпараттық технологияның ауқымды даму кезеңінде заман талабына сай мұғалімдерге қажетті дағдылар мен болашаққа деген көзқарастарын дамытуға көмектеседі, жұмысындағы нәтижесінің сапасын арттырудың негізгі бағыты - барлық тәрбиелік істе әрбір баланы жеке тұлға деп танып біліп, жан-жақты қалыптастыруда талмай іздену мен жаңалықтан қалмау қажеттігін сезінуге жетелейді.  Қазір өзекті мәселе болып отырған сұраққа шешім іздейді.
Оқу нәтижесі	Оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану мұғалімге оқу процесінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқушылардың дүниетанымдарын кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп, оны есепке ала отырып дамытуға, толық жағдай жасауға мүмкіндік беретінін түсінеді.
Негізгі идеялар	Жас мамандар тәжірибелі мұғалімдердің, әкімшілік тарапынан пікірлерін тыңдайды. Өз пікірлерін айтады.
Материалдар мен құрал-жабдықтар	Постер,маркер, интерактивті тақта,А-4 қағаз,слаид,топқа бөлуге қажет бұйымдар: дәптер, қалам,кітап

этаптары	тапсырмалар	уақыт	Коучтың іс-әрекеті	Мұғалімнің іс-әрекеті
Психологиялық тренинг	.	5 мин	Өздеріңізде мамандыққа байланысты стресстік жағдайда жиі болатындығы белгілі. Сондықтан біз қазір бірнеше жаттығулар жасайық. Денеңізді бос ұстап отырыңыз Денеңізді мұрыныңызбен ішке тартып, демді сыртқа шығарар кезде қатты бар даусыңызбен  «А» дауысын айтыңыз- ол сіздің бүкіл денеңіздің сауығуына көмегін тигізеді. «Е» қалқанша без жұмыстарына әсер етеді. «И» миыңызға, көзіңізгеғ,құлағыңызға әсер етеді. «О» жүрегіңізбен, өкпеңізге әсер етеді «У» қарныңыздың маңындағы дене мүшелеріңізге «Х» денеңіздің тазаруына «Ха» көңіл-күйіңіздің көтерілуіне әсер етеді	Айтылған нұсқауды қимылмен орындайды.
Білу	«Сөйлемді аяқта» Жас мұғалімдерге дәптер,тәжірибелі мұғалімдерге қалам, әкімшілікке кітап таратылады. «Жарнама»әдісі	5 мин	«Мен мамандығымды мақтан етем...» Неліктен сіздің тобыңызға бұл бұйым берілді?	Неліктен мұғалімдік мамандығын таңдағандығын айтып, сөйлемді аяқтайды. Бұйымдарына қарай топқа бөлініп отырады. Жемісті жарнамалау арқылы осы жемістің берілу себебін болжайды.
Түсіну	«Дебат» әдісі	15 мин	Мұғалімдер пікірлерін мұқият тыңдап, бақылаймын.	Жас мұғалімдер: «Мұғалімнің беделі төмен» Тәжірибелі мұғалімдер: «Мұғалім беделді» Әкімшілік: «Кімдікі дұрыс»
Қолдану	«Балық қаңқасы» әдісі	10 мин	Постер беріледі	Жас мұғалімдер: «Ұстаз беделінің төмен болу себептері» Тәжірибелі мұғалімдер: «Мұғалім өзін қалай ұстау керек?» шешу жолы Әкімшілік: «Мұғалім беделі-мектеп абыройы»қорытынды
талдау	«Біздің ойымызша....»	15 мин	Топ жұмыстарын тыңдаймын.	Әр топ өз жұмыстарын қорғайды
жинақтау	Мұғалімнің 13 белгісі таныстырылым	10 мин	Осы белгілер біздің бойымызда бар ма?	Белгілеп отырады да, қорытындылайды.
бағалау	Бағалау парақшасы	5 мин	Бағалау парақшасын таратамын	Бағалау парақшасына топ мүшелерін бағалайды.
рефлекция	Бүгінгі коучингтен алған әсерім	5 мин	Үш көмекшім.....	Бас-ұсыныстар Жүрек-ұнаған тұстары Қол-жетілдіру керек
дереккөздер	ІІ деңгей нұсқаулығы,ғаламтор деректері,Республикалық ғылыми-әдістемелік педагогикалық журнал «Білім және ғылым»