Журналистикадағы кәсіби қарым-қатынас: тыңдаймын, естимін, түсінемін
жүктеу/скачать 19,4 Kb.
|
1 2
Байланысты:Дәріс -1
|
Журналистикадағы кәсіби қарым-қатынас: тыңдаймын, естимін, түсінемін Қарым-қатынастың мәні және оның нәтижесінде. Кәсіби өмір адам тағдыры үшін және оның тұлға ретінде дамуы үшін оның басқа өмір жолдарының арасында жетекші орын алады. Адамдармен күнделікті өмір сүру өнері журналистің кәсіби біліктілігінің органикалық бөлігі болып табылады. Дәрістің осы бөлімінде біз сізге көрсетуге тырысамыз: * журналистік қарым-қатынас стилін қалай тиімді, тереңірек, мағыналы, құнды ету керек; * әңгімелесушіні тыңдауды қалай үйренуге болады; * қарым-қатынас жағдайын қалай бақылауға болады; * әр түрлі психологиялық типтегі адамдармен тиімді және тиімді қарым-қатынасқа қалай қол жеткізуге болады. 1.1. Байланыс-журналист мамандығының негізі Журналист үшін " шығармашылық күй-бұл "ақпарат көзі" болатын басқа адаммен өзара әрекеттесу жағдайы [1]. Басқа адамдармен үнемі байланыста болмаса, кәсіби өсу болмайды. Жалпы коммуникативті құзіреттілік немесе жай қарым-қатынас жасау мүмкіндігі кез-келген адамның әлеуметтік-психологиялық бейімделуінің көрсеткіші болып табылады. Журналистке бәрінен де көп нәрсе қажет, өйткені бұл оның қызметінің әлеуметтік сипатына байланысты. Соған қарамастан журналистердің 50-ден 70% - ға дейіні сұхбаттасу кезінде, ақпарат көздерімен және құжаттармен жұмыс істеу кезінде, өз назарындағы объектімен танысу процесінде жағдайды бақылау кезінде адамдармен қарым-қатынас процесінде қандай да бір қиындықтарды бастан кешіреді. "Журналистің кәсіби жетістігі мен мансабы оның ойлау динамикасымен, ой мен сезімнің өнімділігімен, журналистің барлық, кейде күтпеген, кәсіби жағдайлардағы мінез — құлқының шығармашылық мақсаттылығымен анықталады" [2], әсіресе болашақ шығармалардың кейіпкерлерімен жұмыс жасауда. Шығармашылық тұлға ретінде журналист өзінің қасиеттерін дамудың үш деңгейінде — биопсихикалық, психикалық процестер мен тәжірибе деңгейінде және жүйе құрушы деңгейде көрсетеді [3]. Бірінші деңгейде жүйке жүйесінің сезімталдығы байқалады, ол өткір сезімталдық пен эмоционалдылықта көрінеді; екіншісінде сезім (эмпатия) пайда болады. Талантты журналистердің жүйе құрушы деңгейінде (құндылық бағдарларын қалыптастыру, тұлғаның дүниетанымы жүреді) гуманизмді, олардың шығармашылығында, өмірінде, басқа адамдармен қарым-қатынасында рухани, эстетикалық және діни ұстанымдарды ұстануды ажыратады [4]. Әр адамның өзіндік әлеуметтік-психологиялық білім жүйесі бар, олар эпизодтық бақылаулардан, естіген және оқыған нәрселерден тұрады, яғни әрқайсымызда күнделікті сана мен қарым-қатынас дағдысы, коммуникативті тәжірибе бар. Журналист күнделікті қарым-қатынас өнерін игере отырып, кәсіби тәжірибе жинақтайды, өйткені ол көп уақытын болашақ шығармаларының кейіпкерлерімен сөйлесуге жұмсайды. Журналистика-көп салалы мамандық, әр мамандық-репортер, аналитик, шолушы, ток-шоу жүргізушісі, модератор және т. б. - өз ерекшеліктері бар, белгілі бір қасиеттер жиынтығын қажет етеді. Журналистік қызмет жеке тұлғаның өзіндік кәсіби қасиеттерін дамытады: әдептілік, реакция жылдамдығы, жедел жағдайларда шоғырлану және жұмыс істей білу, тапқырлық, байқау, есте сақтау, прагматизм, бастамашылдық, журналистік қабілеттерде қызықты бастаманың болуы, серіктестерді қызықтыруы мүмкін фактілерді қоршаған шындықта анықтай білу [5]. Жағдайды немесе адамды протоколдық көрсетудің орнына журналист өз әсерлерін нақты дамытуды талап етеді. Көптеген байланыстар, қарым-қатынас шеңберінің әртүрлілігі журналистің өмірлік тәжірибесін байытады және кәсіби өмірбаянын қанықтырады. Журналистің кең ақпараттылығымен, стресске төзімділігімен, қызығушылығымен, тапқырлығымен, бейнелі, метафоралық сөйлеу мәнерімен қатар, ол қандай салада маманданса да, қарым-қатынас, сұхбаттасушыны өзіне орналастыру, сенім білдіру сияқты қасиеттер қажет. Кез-келген қарым-қатынас жағдайына сәйкес келетін және журналистке кәсіби жетістікке кепілдік бере алатын басқа адамдарға әсер етудің әмбебап керемет әдістері болмаса да, тиімді қарым-қатынас жасау үшін бірнеше психологиялық және педагогикалық қағидалар бар. Қарым-қатынас процесінің мәні жеке көзқарастармен, көзқарастармен, әсерлермен, ақылмен, тәжірибемен, қатысушылардың энергиясымен алмасу болып табылады және "қарым-қатынас процесіне эмоциялар, есте сақтау, тәжірибе, коммуникаторлардың интеллектісі неғұрлым көп қатысса, қарым-қатынас процесі соғұрлым тиімді болады" [6]. Журналист сұхбат режимінде жұмыс істейтін жағдайда тұлғааралық байланыстың толыққанды процесі үш кезеңнен өтеді: а) визуалды байланыс; Б) ақпарат алмасу; в) өзара әрекеттесу, өзара әсер ету. Журналист пен оның сұхбаттасушылары үшін бұл байланыс және оның барлық кезеңдері әртүрлі баға мен тиімділікке ие. Кәсіби қарым — қатынастың нәтижесі журналист өзінің сұхбаттасушысымен қандай жүйеде жұмыс істейтініне байланысты. Ашық жүйе сөйлесуді толық, барабар, теңдестірілген, анық және тікелей жүргізуге мүмкіндік беретін және ережелерге сәйкес кез-келген талқылаудың толық еркіндігін қамтамасыз ететін ашық, адамгершілік, заманауи өзін-өзі бағалауды қамтиды. Мұндай қарым — қатынас эмоционалды және жемісті болады, ал нәтиже-нақты жағдайға сүйену. Егер кейіпкердің өзін-өзі бағалауы төмен болса, онда қарым-қатынас белгісіз, жеткіліксіз және шатасуы мүмкін. Егер қарым-қатынас стилінде әңгімелесуші өзін іздеуші, айыптаушы, есептеуші немесе жеке адам ретінде көрсетсе, онда нәтиже хаотикалық, кездейсоқ және деструктивті болуы мүмкін. Егер сіз кейіпкердің таңдауына немқұрайды қарасаңыз, онда бұл сөзсіз ақаулы қарым-қатынасты тудырады (сіз 4-бөлімде осындай ақаулы қарым-қатынастың мысалдарын таба аласыз). Журналист адамдарға әртүрлі рөлдерді ойнау тән екенін басқаларға қарағанда жақсы біледі. Әлем театр, ал ондағы адамдар актерлер деп бекер айтылмаған. Сонымен қатар, адамдар жақсы көрінгісі келеді, сондықтан олар өздерінің имиджін жасайды. Бұл жағдайда сіздің міндетіңіз — шындықты ажырата алу Адам өзінің бірқатар көріністерін болжайды: оған нормалармен егілген мінез-құлық тұрақтылығы тән, бірақ "адам ешқашан өзімен сәйкес келмейді, оған А + А жеке басының формуласын қолдануға болмайды" [7]. Ол көпшілікке таныстыратын бейнеден жақсы немесе нашар болуы мүмкін. Адамдарды бағалау кезінде журналист өмірде қандай сценарийді ұстанатынын түсінуі, олардың қажеттіліктері жүйесін көруі, мотивация құрылымы мен құндылық бағдары туралы түсініктері болуы керек. Журналистің басқа адамдарды қабылдауы тұлғаның негізгі сипаттамаларын көрсететін әсер іздеуге негізделген. Көбінесе біздің алғашқы әсеріміз ең берік. Бұл әрдайым дерлік сіз қабылдаған адамды сіз бұрыннан қалыптасқан типтердің жіктелуіндегі адамдар тобының біріне жатқызасыз дегенді білдіреді. Бұл адамды кейінгі білімімен біз оған тек осы адамға тән өзіндік белгілерді ашамыз. Адамның жеке қасиеттері (оның жеке даралығы) ол туралы басқалардың нақты біртұтас идеяларын (қоғамдық даралық) бейнелейді. Біз адамның мінез-құлқының себебін оның ішкі бейімділігінде немесе ол болған жағдайдың элементтерінде көреміз. Журналист белгілі бір мінез — құлықтың тұрақты немесе кездейсоқ, ұқсас жағдайда бірдей немесе әр түрлі екенін анықтауға тырысады; мінез-құлық түрін анықтайды-достық, махаббат, агрессивті. Сонымен қатар, бұл адамның қандай әрекет түрін көрсететініне назар аударады. Журналистің танымдық іс-әрекетінде тұлғааралық қатынастар мен психикалық күйлердің әртүрлі жағдайларында өзін және өзін-өзі түсінудің маңызды құрамдас бөлігі ретінде қатысады. Сонымен бірге, журналистің мінез-құлқының мотивтерін, оның функционалдық міндеттерін ол өзін-өзі растау алаңы ретінде емес, әртүрлі кәсіптердегі, мәртебедегі, жастағы, жыныстағы, қызығушылықтағы адамдармен өзара әрекеттесуде өзін-өзі жетілдіруге шақыру ретінде қабылдауы керек. Әр түрлі адамдармен күнделікті қарым-қатынас көп нәрсені үйретеді, қарым-қатынастың тиімділігін арттырады. Басқа адамдарды түсіну әлеуеті артып келеді, шиеленісті жеңілдету дағдылары дамиды және басқа адамды қабылдау әдістері жасалады, жағдайды бақылау деңгейі және оның нәтижесіне әсері артады. Коммуникативті құзіреттілік кез-келген жағдайда адекваттылықты білдіреді. Алайда, жазушы адамның іс-әрекеті тәуекелмен, белгісіз нәтижемен және адамдармен қарым-қатынастың күтпеген салдарларының мүмкіндігімен байланысты. Өзара әрекет ету және қабылдау кезінде екіншісінің мінез-құлқын өзгертуге тырысатын журналист әрқашан объект тек әдістер мен әдістерге ғана емес, сонымен бірге оған тұлға ретінде де жауап беретінін есте ұстауы керек. Әлеуметтік (жеке және рөлдік) нормалармен рұқсат етілген ауытқулар туралы мәселе өте маңызды. Әрине, бір адамның екіншісіне немесе топқа деген үміттері мен талаптары, олардың өзара түсіністігі белгілі бір шеңберлер мен шектеулерге ие. Сондықтан серіктестерге олардың көзқарастары мен құндылықтарын, мінез-құлық ерекшеліктерін, нақты жағдайларды және т. б. ескере отырып бейімделу маңызды. Қарым-қатынастың сәттілігі мен нәтижелері көптеген факторларға байланысты. Қарым — қатынас мақсаттарына жету үшін әркім өзінің дамыған құралдар жүйесін қолданады-сөйлеу, интонация, екпін, ойды білдіру стилі, ауызша және вербалды емес құралдар (дене бітімі, сыртқы келбеті, пәндік ортаны ұйымдастыру) және сонымен бірге әртүрлі жетістікке жетеді. жүктеу/скачать 19,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2