Кенжебаева гүлдариға мерекебайқызы жоғары оқу орындарында «Қазақ диалектологиясы» пәнін модульдік технология арқылы оқыту

Диплом жұмысында жазушының «Қан мен тер» шығармасындағы балықшылар өмірін суреттейтін жергілікті тіл ерекшеліктері этнолингвистикалық тұрғыдан қарастырылды.

Болашақ мұғалім тіл тазалығына мән беріп, күнделікті қолданыста сөз байлағын, тіл шеберлігін игеруі қажет. Осы тұрғыдан диалект сөздерді білу,

оның тарихына бойлай алу практикалық құндылығын танытады.

Оқу жылының соңындағы тәжірибелік топ пен бақылау тобының тапсырған тест қорытындысы

3-сурет Бақылау эксперименті бойынша білім деңгейінің қорытынды көрсеткіші

Бақылау экспериментінде студенттердің оқыту тәжірибесінен кейінгі білім дәрежесі тексеріліп, нәтижелеріне талдау жасалды. Ұсынылған әдістеме өзінің тиімділігін байқатты. Студенттер модуль бойынша қамтылған тақырыптарды қойылған талап бойынша орындауға тырысып, жоғары балл жинауға ұмтылды. Бұл олардың пәнді игеруге деген қызығушылығын арттырып, білім қорының молаюына септігін тигізді. Әр сабаққа дайындалған пән пакеті жеке-жеке жұмыс түрлері болып есептеліп, студенттің берілген білім мазмұнын кешенді, жүйелі түрде меңгеруіне мүмкіндік туғызды.

Қорыта келгенде, зерттеу жұмысы бойынша мынандай тұжырымдар жасауға болады:

- «Қазақ диалектологиясы» пәнін модульдік технология арқылы оқытудың әдістемесі қажетті білімді өз бетінше ала отырып, оларды тәжірибеде біліктілікпен пайдалануға жәрдемдеседі;

- ұсынылған жұмыстар жүйесі студентті сыни тұрғыдан ойлай білуге, білім мазмұнын терең игеруге, жоғары нәтижеге жетуге септігін тигізеді;

- жұмыста басшылыққа алынған ұстанымдар пән мазмұнын жан-жақты игерте отырып, рухани құндылықтарды тани және бағалай білуге көмектеседі;

- диалектологиялық практика кезінде атқарылған жұмыстар адамдармен қарым-қатынас жасай білу қабілетін қалыптастырып, рухани дүниесін кеңейтуге мүмкіндік тудырады;

- жаттығулар жұмысы студенттің білім, білік дағдысын жетілдіре отырып, ойлау қабілетін арттырады, білімін жүйелейді;

- тірек-сызбалар қажетті материалдарды сұрыптап қолдануға мүмкіндік туғыза отырып, өзіндік ой қозғауға жетелейді;

- сабақ үрдісінде қолданылған шығармашылық жұмыстар студентті сауатты жазуға, еркін сөйлеуге, ғылыми стильді орынды пайдалануға төселдіреді;

- шығармашылық жұмыстардың әр түрлі формада ұсынылуы студенттің ақпараттық, танымдық, коммуникативтілік, лингвоелтанушылық құзыреттілігін қалыптастыруға ықпал етеді;

- дәрістің түрлендіріліп өткізілуі студенттің білімін тереңдетіп, қосымша ақпараттарды ұтымды қолдануға мүмкіндік беріп, білімін жүйелейді;

- диалектілердің көркем шығармадағы қолданысын талдау студенттердің әдеби стильде сөйлеу дағдыларын қалыптастырады;

- диалектілерге этимологиялық, этнолингвистикалық талдау жасау тіл тарихын меңгеруге жетелейді;

- диалектілерді әдеби тілмен, түркі тілдерімен салыстыра қарастыру өз мәдениетін бағалауға, ұлттық салт-дәстүрді құрметтеуге ынталандырады;

- диалектологиялық, этимологиялық, терминдер т.б. сөздіктерді пайдалану студенттің сөздік қорын кеңейтіп, танымдық құзыреттілігін қалыптастыруға ықпал етеді;

Реферат, баяндама, тезис, конспект жасау, курстық және дипломдық жұмыс жазу ақпараттық, коммуникативтілік, лингвоелтанушылық құзіреттілігін жетілдіреді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030: барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. – Алматы: Білім, 1997. – 176 б.

2 Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңы (баптары бойынша түсіндірмелерімен) және оны жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар. – Астана, 2007.

3 Қазақстан Республикасы «Білім мемлекеттік бағдарламасы» Қазақстан мұғалімі, 2000. – № 33-34.

4 Жақсылықова К. Қазақ тілін орыс тілді бөлімдерде модульмен оқытудың ғылыми-теориялық негіздері. п.ғ.докторлық дисс. ... . 13.00.02. – Алматы: Абай атындағы АлМУ, 2001. – 397 б.

5 Бейсенбаева З. Жоғары оқу орындарында сөзжасам пәнін оқытудың ғылыми әдістемелік негіздері. п.ғ.докторлық дисс. ... . – Алматы, 2004. – 322 б.

6 Жанпейісова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде (Аударған Д.А.Қойшыбекова). – Алматы, 2002. – 180 б.

7 Аймауытов Жүсіпбек. «Еңбекші қазақ» газеті 1926 ж. 9 наурыз.

1 «Абай жолы» роман-эпопеясындағы диалектизмдер // «М.Әуезовтің рухани әлемі және классикалық әдебиет: Жастар көзқарасы. Ұрпақтар сабақтастығы» атты Абай атындағы мемлекеттік университетінің қазақ филологиясы факультетінде ЮНЕСКО басшылығымен өткен жас ғалымдар мен студенттердің республикалық ғылыми-теориялық конференциясының материалдары. Жинақ. – Алматы: Ғылым, 2000. – 77-80 б.

2 Оқытудағы жаңа технология, оның мәні мен мазмұны, түрлері, ерекшеліктері // әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Хабаршы. Филология сериясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – № 9 (60). – 83-86 б.

3 Қазақ тілін модуль арқылы оқытудың тәрбиелік мәні // Қазақ филология ғылымы: тарихы, бүгіні және болашағы. Абай атындағы Алматы унивенрситетінің 75 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-теориялық және әдістемелік конференция материалдары. – Алматы, 2003. 16-

17 мамыр. – 160-163 б.

4 Қазақ тілін оқыту барысында жеке тұлғаны қалыптастыру // «Қазақ тілі тарихының мәселелері». Профессор Ғ.Қалиевтің 75 жылдық мерейтойына арналған республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. Жинақ. – Алматы, 2004. – 125-130 б.

5 Қазақ тілін модуль арқылы оқытудың психологиялық негіздері // «Мемлекеттік тілді үйрету жолдары: теориясы мен тәжірибесі». Ғылыми-әдістемелік семинар материалдары. – Астана, 2004. – 210-216 б.

6 Қазақ диалектологиясы пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені (050117-қазақ тілі мен әдебиеті мамандығына). Абай атындағы ҚазҰПУ-дың редакциялық баспа бөлімі. – Алматы, 2007. – 64 б. (Қ.Қалыбаевамен бірлескен авторлықта).

7 Кредиттік жүйе бойынша қазақ диалектологиясын модуль арқылы оқыту // «Қазақ тілі мен әдебиеті және инновация мәселелері». Абай атындағы ҚазҰПУ-дың 80 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. Жинақ. – Алматы, 2008. – 251-256 б.

8 Қазақ говорларындағы синтетикалық сөз тудыруды модуль арқылы оқыту // Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршы. «Филология ғылымдары» сериясы. – Алматы, 2008. – №2 (24). – 121-124 б.

9 Қазақ диалектологиясындағы дыбыстық, лексикалық, грамматикалық ерекшеліктерді модуль арқылы оқыту // «Профессор Ф.Мұсабекова және тіл білімі мен әдістеме мәселелері». Халықаралық ғылыми-теориялық,практикалық конференция материалдары. – Алматы: Баянжүрек, 2009.– 142-145 б.

10 Қазақ диалектологиясын оқытудағы модуль бағдарламасын жасаудың ұстанымдары // «Түркі әлемі: тіл, қоғам, мәдениет». Профессор Б.Сағындықұлының 70ж. арн. халықаралық-ғылыми теориялық конференция материалдары. Жинақ. әл-Фараби атындағы ҚазҰПУ. Ы.Алтынсарин атындағы ғылыми-зерттеу академиясының баспаханасы, 2009. – 588-596 б.

11 Диалектілік кірме сөздерді модуль арқылы оқыту // Қазақ тілі мен әдебиеті. Республикалық ғылыми-педагогикалық, әдістемелік журналы. – 2009. – № 6. – 100-105 б.

12 Кредиттік жүйедегі оқыту технологияларының (модульдік) қолданылуы // Ұлағат. Ғылыми-психологиялық және педагогикалық басылым. – 2009. – № 3. – 111-122 б.

13 Модульдік технология арқылы қазақ диалектологиясы курсының силлабусын дайындау әдістемесі // «Үздіксіз білім беру жүйесінде оқыту технологияларын тәжірибеге енгізудің жолдары». Республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары. Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті. – Алматы: Елтаным баспасы, 2010. – 38-42 б.

14 Жоғары оқу орнында Қазақ диалектологиясын модульдік технология арқылы оқыту әдістемесі // Білім технологиялары. Ғылыми-әдістемелік журнал. – Алматы, 2010. № 3 – 20-25 б.

15 Қазақ диалектологиясын модульдік технология арқылы оқытуда студенттің өзіндік жұмысын (СӨЖ) ұйымдастыру // әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің Хабаршысы. Педагогикалық сериясы. – 2010. № 1.

Резюме

Автореферата диссертации на соискание ученой степени кандидата

педагогических наук по специальности

13.00.02 – Теория и методика обучения и воспитания

(казахский язык в начальной, средней и высшей системе образования)
Кенжебаева Гульдарига Мерекебайкызы
Методика обучения в высших учебных заведениях дисциплины «Казахская диалектология» на основе модульных технологий
Актуальность исследования. Без внедрения в систему образования страны передовых технологий обучения, невозможно подготовить грамотного, всесторонне развитого специалиста. Освоение новых технологий благоприятно влияет на становление интеллектуального, профессионального, человеческого, духовного, гражданского облика преподавателя, способствует самореализации и эффективному развитию учебно-воспитательного процесса.

Для перевода специфики преподавания дисциплины «Казахская диалектология» в новое качество, отвечающее требованиям современности, необходима дальнейшая разработка теории модульного обучения и вытекающих из нее научных средств познания форм и методов обучения. Создание соответствующих научных средств позволит обеспечить возможность реального использования огромного потенциала модульного обучения в обучении казахской диалектологии.

Разработка концептуальных основ модульного обучения в рамках преподавания дисциплины «Казахская диалектология» - объективная необходимость сегодняшнего дня. В процессе обучения филологов дисциплине «Казахская диалектология» в вузах возникает необходимость дать студентам не только профессиональные компетенции, но и на основе внедрения модульных технологий обогатить словарный запас обучаемого, расширить его кругозор. Вышеперечисленные проблемы дают возможность определить актуальность нашего исследования.

Объект исследования: процесс обучения дисциплины «Казахская диалектология» на факультетах филологии в высших учебных заведениях при модульной организации.

Предмет исследования: теоретико-методологические основания, обеспечивающие максимальную эффективность обучения дисциплины «Казахская диалектология» на факультетах филологии в высших учебных заведениях на основе использования технологии модульного обучения.

Гипотеза исследовательской работы: гипотеза исследования строится на утверждении того, что эффективность обучения дисциплины «Казахская диалектология» обеспечивается, если учебный процесс организуется в соответствии с технологией модульного обучения - использованием основных правил преподавания языкознания через модульные технологии, посредством языкового общения –чтения, слушания, разъяснения, объяснения, письма. При таком построении модуля студенты получат знания в соответствии с новыми моделями и парадигмами образования - расширится кругозор студента, обогатится его словарный запас.

Цель исследовательской работы. Разработать эффективную методику преподавания дисциплины «Казахская диалектология» на основе модульных технологий в вузах с кредитной системой обучения.

Задачи исследовательской работы: определить педагогическую эффективность использования технологии модульного обучения, учитывая цели, задачи, особенности новой технологии;

- разработать учебно-методический комплекс обучения дисциплины по модульным технологиям;

- разработать дидактико-методическое обеспечение учебного процесса в соответствии с модульной технологией обучения;

- разработать классификацию и систематизацию методов обучения по модульным технологиям;

- показать эффективные пути освоения дисциплины с помощью модульных технологий;

- предложить и доказать эффективность методических работ, способствующих повышению творческих способностей студентов, обучающихся по кредитной технологии, формированию навыков, соответствующих требованиям времени.

1.Определены требования, предъявляемые к обучению дисциплины

« Казахская диалектология» на основе модульных технологий.

2. 
   Выявлены методические основы обучения дисциплины «Казахская диалектология» через модульные технологии среди студентов филологических факультетов в высших учебных заведениях, обучающихся по кредитной системе.
   
3. 
   Определены принципы обучения «Казахской диалектологии», в соответствии с требованиями кредитной системы, материалы помещены в блочную систему и указаны методы их использования
   

а) подготовлены и практически применены учебные комплексы по обучению «Казахской диалектологии» через модульную технологию (модульная программа, силлабус, рабочая программа, учебно-методические пособия, учебное пособие, наглядные пособия) ;

б) систематизированы творческие задания, применяемые в обучении «Казахской диалектологии» через модульные технологии;

5. Определены эффективные методы выполнения самостоятельных работ и оптимальные пути контроля и оценки знаний студентов в процессе обучения «Казахской диалектологии» по модульным технологиям.

Предложенные в работе методы обучения могут быть использованы в колледжах, в высших учебных заведениях.

● Обучение дисциплины «Казахская диалектология» на основе модульных технологий дает возможность студентам глубоко освоить диалектологию, способствует формированию мировоззрения, освоению навыков работы со словарями;

● Обучение дисциплины «Казахская диалектология» по модульной технологии развивает поисково-исследовательские навыки студента посредством самостоятельного получения знаний;

● формируются субъектные качества личности студента, способного оценить возможности слов-диалектов в обогащении литературного языкового фонда;

● наряду с овладением научных основ дисциплины «Казахская диалектология», посредством модульной технологии, формируется личность с установившимися профессиональными компетенциями.

Апробация и внедрение результатов исследования осуществлялось на факультете филологии Казахского национального педагогического университета имени Абая, Жаркентском гуманитарно-техническом колледже Панфиловского района Алматинской области.

Обсуждение и публикация исследовательской работы. Результаты научного исследования были опубликованы в республиканских научно-педагогических, методических иданиях. По материалам исследования опубликовано 1 учебное пособие, 14 публикаций.

Объем и структура диссертации. Диссертация состоит из введения, двух глав, заключения, списка использованной литературы и приложения.

Resume

The author`s abstract of the dissertation for the degree of candidate of

pedagogical sciences on speciality

13.00.02 – Theory and methodology of training and education (Kazakh language in primary, secondary and educational system)
Kenzhebayeva Guldariga Merekebaikyzy
Methods of teaching in higher educational school of the discipline «The Kazakh dialectology» on the basis of module technologies
The actuality of the research. Without introduction to the system of the education of the country modern technologies of studying, the knowledgeable, comprehensive intelligent specialist cannot be prepared. The mastering of new technologies influence favorably on the formation of intellectual, professional, humane, spiritual, civil make –up of the teacher, favor the self-realization and effective development of the educational - training process.

It is necessary the further treatment of the theory of the module training and following from this the scientific means of cognition of the form and methods of teaching being responsible for the responsibilities of modern , new quality for the translation of specific features teaching of the discipline «The Kazakh dialectology». The creation of the appropriate scientific means permits to secure the possibility of real use of the high potential of module training in teaching Kazakh dialectology.

The treatment of the conceptual basis of the module training in the within the limits of training the discipline «The Kazakh dialectology» is the objective necessity of nowadays. In the process of training of philologists to the discipline «The Kazakh dialectology» in the universities appears not only the necessity of professional competency to the students, but also the vocabulary stock of the training and mind enriches on the basis of introduction of module technologies. The above mentioned problems give the possibility to define the actuality of our research.

The object of the research: the process of the training the discipline «The Kazakh dialectology» on the faculties of philology in higher educational schools in module organizations.

The subject of the research: the theoretical – methodological basis, securing the maximal effectiveness of training of the discipline «The Kazakh dialectology» on the faculties of philology in higher educational schools on the basis of using the technologies of module training.

The hypothesis of the research: the hypothesis of the research is formed on the confirmation that the effectiveness of the training of the discipline «The Kazakh dialectology» is secured, if the training process will be organized in accordance with technology of module training - usage of the main rules of training linguistics through module technologies, by means of linguistic connection - reading, listening, clearing up, explanation, writing.The students get knowledge in accordance with new module and paradigm of knowledge - the mental outlook of the student and the vocabulary stock enrich on this formation of the module.

The aim of the research. to treat the effective methods of training of the discipline «The Kazakh dialectology» on the basis of the modular technologies in the universities with credit system of training.

The objectives of the research work: to define the pedagogical effectiveness of using the technologies of module training including aims, tasks, the peculiarities of new technologies;

-to treat the educational – methodical complex of teaching disciplines by modular technologies;

- to treat didactical – methodical security of educational process in accordance with module technology of training;

- to treat the classification and systematization of the methods of training by module technologies;

- to reveal the effective ways of mastering disciplines with the help of module technologies;

-to propose and prove the effectiveness methodical works promoting in improvement of the creative abilities of the students studying by the credit technologies, forming skills according to the requirements of the time.

The theoretical - methodological basis of the research. The theoretical - methodological basis of the research is composed by the scientific achievements of the theory of linguistics, pedagogy, psychology, works and textbooks in scientific – methodical research.

description, comparison, systematization, analysis, control, conclusion, questionnaire, the usage of technical means.

1. The requirements presenting to the training of the discipline of «The Kazakh dialectology» are defined on the basis of module technologies.

2. The methodical basis of training the discipline «The Kazakh dialectology» is exposed through the module technologies among the students of philology faculties in higher educational schools studying in credit system.

3. The training principles of «The Kazakh dialectology» are defined in accordance with the requirements of credit systems, the materials are established in block system and revealed the methods of their usage.

4. The methodological basis of training the discipline «The Kazakh dialectology» is proposed by module technology:

a) the educational complex in training «The Kazakh dialectology» is prepared and used practically through the module technology (the module program, syllabus, the working program, the educational – methodical textbooks, textbooks, visual aids textbooks);

b) the creative objectives are systematized applying in the training «The Kazakh dialectology» through module technologies;

5. The effective methods of fulfillment of independent works and optimal ways of control and evaluation of the knowledge of the students are defined in the process of training «The Kazakh dialectology» in module technologies.

The theoretical significance of the results of the research: the received scientific inferences and conclusions fulfill the theoretical basis of the methods of training discipline «The Kazakh dialectology». The training «The Kazakh dialectology» in module technology gives the possibility to get the scientific – theoretical knowledge to the students, assist in the formation of professional competence, self –education of the individual.

The practical value of the result of the research: the results of the research assist in further development of the Kazakh dialectology and improvement of the degree of training of the discipline in higher educational schools, colleges. The methods of training proposed in the work can be used in colleges, in higher educational schools.

The following statements are carried out for defense:

• 
  The training of the discipline «The Kazakh dialectology» on the basis of modular technologies gives the possibility to master the dialectology deeply to the students, assist in formation of worldview, to master the skills of work with dictionaries;
  
• 
  The training of the discipline «The Kazakh dialectology» in modular technology develops searching – research of skills of the student by means of independent getting knowledge;
  
• 
  The subjective qualities of the personality of the students are formed,
  

• 
  The personality is formed with the establishment professional competences on a level with mastering the scientific basis of the discipline «The Kazakh dialectology» by means of modular technologies;
  

are realized on the faculties of the philology of Kazakh national pedagogical university named after Abai, Zharkent humanitarian – technical college of Panfilov district of Almaty region.

(бастауыш, орта және жоғары білім беру жүйесіндегі қазақ тілі)

ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертациясының