Комиссар єаббасов

(халық әңгімесінен)

Түлкі қылмаң қағып, қутыңдап:

- Батыр, жол болсын! Түсіңіз суық, жүрісіңіз суыт қой?

- Жол болмай келе жатыр, Түкім. Бір киікті қуып-қуып, сілем қатып келемін.

- Қолыңызға түспей құтылып кетті ме?

- Секеңдеген неме, тастан-тасқа секіріп, құз жартасқа шығып кетті.

- Әй, Қасеке-ай, тосқауыл салып, ұтылап қумаса, ол қулар жалғыз сіздің қолыңызға түспейді ғой.

- Онда бірігіп қусақ қайтеді, Түкім?

- Қусақ қуайық, Қасеке.

Қасқыр мен түлкі жорта жөнелді. Екеуі бір терең сайды бойлап, келе жатыр еді, қарсы алдарынан аң патшасы арыстан шыға келді. Қасқыр мен түлкі сасып қалды. Жүрістерін бәсеңдетіп, келіп, тағзыммен иіліп, арыстанға сәлем берді.

- Ей, екеуің бірдей асып-сасып қайда барасыңдар? – деді ашулы арыстан.

- Тақсыр, тақсыр ... деп қасқыр не айтарын білмей сасқалақтап қалды.

- Алдияр тақсыр, аң аулап бара жатырмыз. Мына арқар, киік дегендердің ызасы өтіп тұр ғой, тақсыр патшам, - деді түлкі.

- Иә, Түкім, дұрыс айтасың. Олар менің де жынымды келтіріп жүр. Мана бір арқардан айырылып қалдым.Жаңа ғана бір тау теке өзімді тасқа соғып, анау шың құзға шығып кетті.

- Бір киік менің де сілемді қатырып кетті, тақсыр,- деді қасқыр.

- Алдияр тақсыр, әміріңізге құлдық. Мен бір амал-айла айтсам, рұқсат болар ма екен? – деді түлкі.

- Е, айт, Түкіш, айт, - деді арыстан.

- Тақсыр, біз мына Қасекең екеуміз шалғыншыға шығайық. Көрінген аң атаулыны ұтылап қуып, қақпалап әкеп, осы сайға тығайық. Сіз осы сайда тосқауылда тұрыңыз, - деді түлкі.

- Мынау табылған ақыл екен Түкім. Енді тұрмаңдар, жөнеліңдер, - деді арыстан.

Қасқыр мен түлкі жорта жөнелді. Түлкінің айла-тәсілмен үшеуі қарқ -олжаға батты. Бір арқар, бір киік, бір қоян қолдарына түсті. Олжаны ортаға салып, қасқыр мен түлкі арыстанның аузына қарады. Арыстан:

- Ал енді олжаны бөлейік. Кім бөледі? – деді.

- Тақсыр ием, патшамыз сіз тұрғанда кім бөлуші еді? – деді түлкі.

- Түкім дұрыс айтады, дұрыс айтады, - деді қасқыр.

- Жоқ , мен бөлмеймін. Қасқыр бөлсін. Әй қасқыр, сен бөл. Бірақ әділ бөл! – деді арыстан.

Аш қасқыр арсаландай қуанып кетті де:

• 
  Мен бөлсем, тақсыр патшам: киік сіздің сыбағаңызға тисін, түкіме қоян ылайық, мен арқарды-ақ алайын, - деді қомағай қасекен.
  

Ал енді сен бөл, - деді түлкіге.

Түлкінің зәре – құты ұшып кетті де, құлағын жымитып, құйрығын бұлғаңдаттып:

- Бөлейін тақсыр, бөлейін, - деді.

- Бірақ, әділ бөл, - деп арыстан гүр ете түсті.

- Әміріңізге құлдық, тақсыр! Е, әділ патшам, бөліс былай болсын. Киікті таңертеңгілік тағамыңызға жеңіз, қоянды түстік етіңіз. Ал, арқар кешкі қонақ асыңыз болсын. Алдияр тақсыр, ас болсын! – деді түлкі. Арыстан жадырап, көңілденіп кетті де:

- Түкім, бұндай әділ бөлісті кімнен үйренгенсің? – деп кеңк-кеңк күлді.

- Аржағыңыздағы қылжиып жатқанқасекеңнен үйрендім, тақсыр, - деді түлкі.

***