ДӘРІС № 2 Қаржы тәуекелін басқару теориясы

Тәуекелсіз кәсіпкерлік болмайды. Ең көп табысты жоғары тәуекелді

Өз нарықтық қызметте қате жіберуден қорықпау өте маңызды,

Нарықтық экономика жағдайында өндірушілер, сатушылар және сатып

Тәуекел мөлшеріне және дәрежесіне стратегия және қаржылық менеджмент

Бұл курстық жұмыстың негізгі мақсаты – қаржылық тәуекелдің

Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімінде қаржы

Екінші бөлімінде нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын мысалы ретінде

Үшінші бөлімінде қаржылық тәуекелді басқару жүйесі жетілдіру туралы

1.Қаржы тәуекелін басқару теориясы

1.1.Тәуекел мәні, мазмұны және түрлері

Тәуекел табиғаттың түрлі құбылыстары және қоғамның қызмет түрлерінің

Экономикалық категория ретінде тәуекел өзімен бірге болуы мүмкін

Тәуекелді басқаруға болады, яғни тәуекелдік жағдай туындауын белгілі.

Көбінесе тәуекелді басқаруды ұйымдастыру тиімділігі тәуекелдің сыныптамасына тәуелді. Мүмкін болатын нәтижеге (тәуекелдік жағдайдың нәтижесіне) байланысты тәуекелдер.Таза тәуекелдер жағымсыз немесе нольдік нәтиже алуға мүмкіндік

Спекулятивтік тәуекелдер жағымды да, жағымсыз да нәтиже алады. Курстық жұмыс тақырыбы қаржы тәуекелімен байланысты болғандықтан қаржы

тәуекелі кәсіпорын қаржылық институттармен (банктер, қаржылық, инвестициялық. Қаржы тәуекелінің туындау себептері – инфляциялық факторлар.

Қаржы тәуекелдері екі түрге бөлінеді:

1) ақшаның сатып алу қабілеттілігімен байланысты тәуекелдер;

2) капитал салымдарымен байланысты тәуекелдер (инвестициялық тәуекелдер).

Инфляция ақшаның құнсыздануы болып табылады, бағалар өседі. Дефляция

Инфляциялық тәуекел – инфляция өсімі

Дефляциялық тәуекел – дефляция өсімі кезінде бағалар деңгейі

Валюталық тәуекелдер сыртқы экономикалық, несиелік және басқа да

Өтімділік тәуекелі – тұтынушылық құнының және сапалық бағаның

Инвестициялық тәуекелдер келесі ішкі жүйелік тәуекелдерді қамтиды:

1) жіберіліп қойған пайда тәуекелі;

2) табыстылықтың төмендеу тәуекелі;

3) тікелей қаржылық жоғалтулар тәуекелі.

Жіберіліп қойған пайда тәуекелі – белгілі бір шараларды

Табыстылықтың төмендеу тәуекелі портфельдік инвестициялар, салымдар және несиелер.

Портфельдік инвестициялар инвестициялық портфельдің пайда болуымен байланысты және табыстылықтың төмендеу тәуекелі келесідей тәуекел түрлерінен тұрады: пайыздық тәуекелдерге тартылған қаражаттар бойынша төленетін пайыздық мөлшерлемелер. Пайыздың нарықтық мөлшерлемесінің өсімі бағалы қағаздардың бағамдық құнының тұрақтандырылған деңгеймен салыстырғандағы орташа нарықтық пайыздың төмендеуі кезінде тәуекелдің бұл түрі инфляция жағдайында пайыздық мөлшерлемелердің тез.

Несиелік тәуекел – қарыз алушының негізгі қарызы.

Сонымен қатар несиелік тәуекел тікелей қаржылық жоғалтулар түрлілігі

Тікелей қаржылық жоғалтулар тәуекелі келесі түрлерін қамтиды: биржалық

Биржалық тәуекелдер өзімен бірге биржалық мәмілелерден жоғалту қаупін

Селективтік тәуекелдер (латын тілінен selectio – таңдау, сұрыптау)

Банкроттық тәуекелі өзімен бірге капитал салымының әдісі дұрыс

Қаржы тәуекелі өзімен бірге уақыт функциясын ұсынады. Берілген

Шетелдік тәжірибеде капитал салымы тәуекелін саналы анықтау әдісі

Бұл әдіс инвестициялық жобаның өткен мерзімдегі нәтижелермен байланысты

Егер түрлі мерзімдердегі ақша ағымдары бір-бірінен тәуелсіз болатын

Түрлі мерзімдердегі ақша ағымдары арасында байланыс болған жағдайда

. Кәсіпорынның қызметінің тәуекелін бағалау және талдау әдістері

Кез келген қаржылық немесе шаруашылық оперциялардың тиімділігі мен

Тәуекелдің мәні мен түріне тәуелсіз кәсіпкерліктің негізгі мақсатына

Төмен табыс табу немесе шығыстарға ұшырау ықтималдылығы қаншалықты

Тәуекелдің жоғары, орташа немесе төмен деңгейлерін ажыратады. Тәуекелдің

Сонымен бірге тәуекелдің орташа күтілетін мәні мүмкін болатын

Кәсіпорынның қаржылық тәуекелін бағалаудағы дисперсия өзімен бірге тәуекелді

σ²==(x-x²)/n,

мұндағы σ² - дисперсия;

x – қаржы ресурстарының салымының әр жағдайы үшін

x – қаржылық тәуекелдің орташа болжамды мәні;

n – қаржы ресурстарының салымдарының саны(жиілік).

Дисперсия қаржылық тәуекелдің жиілігінің абсолютті тербелісін сипаттайды, ал

v=σ/x·100,

мұндағы v – вариация коэффициенті;

σ – орташа квадраттық ауытқу;

x – қаржылық тәуекелдің орташа болжамды мәні.

Вариция коэффициенті 1-ден 100%-ға дейін өзгеруі мүмкін. Вариация

Дисперсия мен вариацияны қолданған кезде тәуекелдің қаржылық нәтижені

Кәсіпорынның тәуекелдерін бағалаудың негізгі әдістері болып статистикалық әдістер қаржылық тәуекелді бағалаудың басқа да аналитикалық әдістері кеңінен

Тәуекел деңгейінің түрлі салыстырмалы сипаттамалары жасалып, рейтингтер

тәуекелді бағалаудың перспективалы әдісі модельдеу болып табылады.

Тәжірибеде тәуекелдерді бағалауда аналогиялар әдісі қолданылады. Қаржы менеджерлері, тәуекелді бағалаудың негізгі әдісі кәсіпорынның қаржылық жағдайын кешенді кәсіпорынның қаржылық жағдайын экспресс-талдау кеңінен тараған. Оның мақсаты қаржылық жағдай тұрақтылығының баланстық моделі кеңінен танымал. Бұл

Ф + З + Дс = Ис +

мұндағы Ф – негізгі құралдар немесе басқа айналымнан

З – запастар мен шығыстар;

Дс – ақшалай қаражаттар, қысқа мерзімді қаржылық салымдар,

Ис – меншікті қаражаттар көздері;

Кт – орташа, ұзақ мерзімді несиелер және қарыздық

К – қысқа мерзімді несиелер;

Р – кредиторлық қарыздыр.

Қаржылық тәуекелді бағалау үшін қаржылық тәуекел ықтималдылығын сипаттауға кәсіпорынның қаржылық тәуекелін компьютерлік имитациясы перспективалы болып табылады. Қаржылық жағдайды болжамдау қаржылық тәуекел ықтималдылығын анықтауға, болашақта қаржы тәуекелніің сыртқы белгілері келсесілер: міндеттемелерді орындамау, төлемдерді кәсіпорынның тәуекелін бағалау үшін рейтингілік әдіс қолданылуы мүмкін.

Кәсіпорынның экономикалық қызметінің тәуекелін сапалы бағалау төмендегілерді қарастырады:

- тәуекел факторларын анықтау;

- тәуекел туындайтын жағдайларды талдау;

- тәуекелдердің потенциалды облысын анықтау.

Әр кәсіпорында жіберілетін тәуекелдің облысын анықтау қажет. Тәуекел

Тәуекел көлеміне (зона) салалар ерекшеліктері, халық шаруашылығының құрылымдық саланың арнайы тәуекелдерін ескеру қажет. Тәуекелдің келесі облыстары

- тәуекелсіз зона;

- минималды тәуекел облысы;

- жоғары тәуекел облысы;

- критикалық тәуекел облысы;

- жіберуге болмайтын тәуекел облысы.

1.3.Тәуекел менеджментінің мәні мен мазмұны

Тәуекел менеджменті кәсіпкерлік қызметінің сферасы сақтандыру нарығы болып тәуекел-менеджменті тәуекелді басқару және экономикалық, нақтырақ айтқанда, осы тәуекел-менеджменті басқарудың стратегиясы мен тактикасынан тұрады. Басқару стратегиясы қойылған мақсаттарға жету үшін қаражаттарды пайдалану тактика – нақты жағдайларда қойылған мақсаттарға жету үшін

Тәуекел менеджменті басқару жүйесі ретінде екі ішікіжүйеден тұрады:

Тәуекел менеджментінде басқару объектісі болып капиталдың тәуекелді салымы тәуекел менеджментінің басқару субъектісі – түрлі басқарушылық істің

субъектінің басқару объектісіне әсер еті процессі, яғни басқару тәуекел менеджментінің қызмет етуінде ақпараттық қамтамасыз ету ақпараттың бұл ақпарат белгілі бір ықтималдылық туралы сақтық жағдайдың

Кез келген шешім ақпаратқа негізделеді. Ақпараттың сапасы тәуекел менеджменті белгілі бір қызметтер атқарады. Тәуекел менеджментінің қызметтерінің екі типі бар:

басқару объектісінің қызметтері;

басқару субъектісінің қызметтері.

Тәуекел менеджментінде басқару объектісінің қызметтеріне келесілерді ұйымдастыру жатады:

– тәуекелді шешу;

тәуекелді капитал салымдарын;

тәуекел мөлшерін төмендету бойынша жұмыстарын;

тәуекелді сақтандыруды; шаруашылық процесс субъектілері арасында экономикалық байланыстар

Тәуекел менеджментінің басқару субъектінің қызметтеріне келесілер жатады:

– болжамдау;

– ұйымдастыру;

– координациялау;

– ынталандыру;

– бақылау.

Тәуекел менеджментіндегі болжамдау объектінің толықтай немесе оның бөлшектерінің болжамдау жасалған болжамдарды тәжірибеде бұлжытпай жүзеге асыру міндетті тәуекел менеджментінде ұйымдастыру белгілі бір ережелер мен процедуралардың тәуекел менеджментінде реттеу арқылы берілген параметрлерден ауытқу жағдайында тәуекел менеджментінде координациялау тәуекелді басқару жүйесінің барлық буындарының,

Координациялау басқару объектісінің, басқару субъектісінің, басқару аппаратының және тәуекел менеджментінде ынталандыру қаржы менеджерлерін, басқа мамандарды өз тәуекел менеджментіндегі бақылау тәуекел деңгейін төмендету бойынша жұмысты

Тәуекел деңгейін төмендету бойынша шаралар нәтижесін талдауды ұсынады.

1.4.Қаржылық тәуекелді төмендету тәсілдері

Қаржы тәуекелдері түрлі әдістер мен тәсілдер көмегімен шешіледі.

Тәуекелден қашу тәуекелмен байланысты шарадан жай ауытқумен түсіндіріледі.

Қаржы тәуекелін шешуде нақты құралдарды таңдауда инвестор келесі

меншікті капитал мүмкіндігінше ғана тәуекел етуге болады;

тәуекелдің соңын ойлау керек;

аз нәрсе үшін көппен тәуекел етуге болмайды.

Бірінші принципке сүйенуде инвестор капитал салымын жасаудан бұрын

берілген тәуекел бойынша мүмкін болатын шығыстар көлемін максималды

оларды (шығыстарды) капитал салымының көлемімен салыстыру;

олрады (шығыстарды) барлық меншікті қаржы ресурстармен салыстырып, инвесторды капитал салымы бойынша шығыстар көлемі капитал көлеміне тең,

Портфельді инвестиция кезінде, яғни екінші ретті нарықта сатуға

Кр = У / С,

мұндағы Кр – тәуекел коэффициенті;

У – максималды мүмкін болатын шығыс сомасы;

С – нақты түскен қаражатттар есебімен өзіндік қаржылық

Екінші принципке сүйену инвестор шығыстың максималды мүмкін болатын

Үшінші принциптің қызмет етуі қаржы тәуекелін әсіресе беріп

диверсификациялау;

таңдау және нәтижелер туралы қосымша ақпараттар алу;

шектеу;

сақтандыру;

жабу;

хеджирлеу және т.б.

сақтандыру үшін құрылып жатырған ақша қорының мақсатты бағыттылық

сақтандыру процесінде сақтандыру қорын құруда қатысушылар арасында қаражаттарды кәсіпорынның мүліктік жағдайын бағалауда шаруашылық қаражаттардың сомасының көрсеткіші кәсіпорынның өтімділігін талдау меншікті айналым капиталы көлемінің 6,11%-ға кәсіпорын қаражаттарының тәуелсіздік (автономия) коэффициенті кәсіпорын иелерінің қаражаттардың

Меншік капиталдың ептілік (маневренность) коэффициенті меншік капиталдың қай қарыздық және меншікті капитал қатынасының көрсеткіші 9,52%-ға төмендеуі экспресс-талдау негізінде «Қазақтелеком» АҚ филиалының тәуекелін талдауды жалпы Тәуекелді басқару жүйесін жетілдіру тәуекелділік жағдайында шешімдер қабылдау кезінде қолданылатын нақты әдістер.

Тәуекелдерді талдаудан кейін осы тәуекелдерді басқару әдістерін талдау

Тәуекелді төмендету – тәуекелді жағдайдың болу ықтималдылығын және

Тәуекелді басқару жүйесінің қызметін тиімді жүргізу кәсіпорынды басқару

Кәсіпорын деңгейінде мұндай бағдарлама жасау кәсіпорынның қызметі мен

Кәсіпорынның тәуекелді басқару бөлімшесі бірнеше топтардан тұруы қажет.

Кәсіпорынның басқармасы тәуекелді басқару мәселелерін шешуде басты орын

Тәуекелді басқару бойынша шараларды тікелей өткізу кәсіпорынның негізгі

Сондықтан тәуекелді басқару бойнша соңғы шешімдерді кәсіпорынның басқару

Қаржылық тәуекелмен байланысты мүмкін жоғалтуларды төмендетуде қызығушылық тудыратын

- қаржылық тәуекелмен байланысты мүмкін жоғалтуларды бағалау;

- фирма белгілі бір тәуекелдерді өзінде қалтыра ма,

- негізгі мақсаты мүмкін жоғалтуларды төмендету болып табылатын

Бұл міндеттерді тәуекелді басқару бойынша мақсатты шаралардың арнайы

Тәуекелді басқару мақсаттары мен міндеттері.

Тәуекелді басқару бойынша мақсатты шаралардың кез келген арнайы

Қаржылық тәуекелмен байланысты қаржылық жоғалтуларды төмендету мәселесін шешу мұндай бағдарламаны талдауда тәуекелді басқару бойынша мақсатты шаралардың қаржылық тәуекелді басқару принциптері. Тәуекелді басқарудың мақсаттары мен менеджер тәуекелді басқару бойынша мақсатты шаралардың арнайы бағдарламасын фирманың тиімді дамуы үшін тәуекелдерді басқарудың міндетті түрде тәуекелді басқару функцияларының мәні пәндік сипатты иеленбейтіндіктен.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі

Балабанов И.Т. Риск-менеджмент. – М.: Финансы и статистика,

Бланк И.А. Стратегия и тактика управления финансами. –

Ван Хорн Дж.К. Основы управления финансами. – М.:

Вишняков Я. Д., Колосов А. В., Шемякин В.

Глухов В.В., Бахрамов Ю.М. Финансовый менеджмент. – С.-Петербург:

Грабовой П. Г. . Риски в современном бизнесе.

Градов А. П. и др. Стратегия и тактика

Лапуста М.Г., Шаршукова Л.Г. Риски в предпринимательской деятельности.

Станиславчик Е. Н. Риск-менеджмент на предприятии. Теория и

Стоянова Е.С Финансовый менеджмент. Российская практика. – М.:

Чернова Г. В. Практика управления рисками на уровне

Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа М: