Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы

100
Қазақстан экономикасының трансформациясы
жұмыстарына қатысу саласындағы ең үздік әлемдік тәжірибелердегідей 
ұлттық заңнамасына белсенді түрде кірігу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы 
мемлекеттік саясатты және ішкі заңнаманы жетілдіруде, сондай-ақ жемқор-
лық жағдайларды жою және азайту үшін институционалдық, ұйымдасты-
рушылық және басқа да тетіктерді қалыптастыруда маңызды.
Мәселен, Қазақстан Республикасы 2004 жылдан бастап ЭЫДҰ-ның Сыбай-
лас жемқорлыққа қарсы күрес желісінің мүшесі болып табылады және 
оның қызметіне белсенді қатысады.
2018 жылға қарай Қазақстанда жемқорлыққа қарсы реформалардың төрт 
кезеңі өткізілді.
Мониторингтің төртінші кезеңі шеңберінде 22 жаңа ұсыныс берілді. Соны-
мен бірге, «ішінара» жүзеге асырылуына байланысты жеті бұрынғы ұсы-
ным «қолданыста» деп танылды.
Мемлекеттік сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты қалыптастырудағы 
жаңа тәсілдерді сынақтан өткізудің маңызды нәтижесі 2015–2025 жыл-
дарға арналған Қазақстан Республикасының жемқорлыққа қарсы жаңа 
стратегиясын қабылдау және енгізу болып табылатынын атап өткен жөн, 
онда негізгі назар оның салдарына қарсы емес, сыбайлас жемқорлықтың 
алғышарттарын жоюға бағытталған.
2018 жылы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияның бірінші кезеңін іске 
асырудың қорытындысы бойынша жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы 
ұлттық есеп дайындалды, онда Қазақстан Республикасында жемқорлыққа 
қарсы іс-қимылдың 2015–2017 жылдарға арналған негізгі қорытынды-
лары шығарылып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүйелі жоспарлауды 
қоса алғанда, жаңа бағдарлар мен бағыттар анықталды.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияның екінші кезеңінің жаңа тәсілдері 
мен үрдістері арасында мақсаттардың тиімділігі мен қолжетімділігін 
бағалауға мүмкіндік беретін мақсатты индикаторларды, сондай-ақ сан-
дық және сапалық көрсеткіштерді айқын белгілеу қажет.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласында негізгі мақсатты 
көрсеткіш ретінде сыбайлас жемқорлықты қабылдау деңгейін 65%-ға 
дейін төмендету тұр.

101
Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат: жағдайы және перспективалары
Мұндай көзқарас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың тиімділігі мен тиімділігін 
бағалаудың жаңа жүйесін құруға мүмкіндік береді, онда қазақстандықтар-
дың пікірі шешуші болады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны іске асырудың екінші кезеңінің 
келесі инновациялық шарасы цифрлық технологияларды кеңінен қолдану 
және сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды технологиялық қолдау 
болып табылады.
Олар негізінен денсаулық сақтау, білім беру, ауыл шаруашылығы, көлік, 
салық салу, сот ісін жүргізу, ақпаратқа қол жеткізу және мемлекеттік қыз-
мет көрсету сияқты салаларды қамтиды. Олар сыбайлас жемқорлық 
пен әкімшілік кедергілерді жоюға немесе азайтуға, сапаны жақсартуға 
және мемлекеттік қызметтерді көрсету үшін қажетті уақытты қысқартуға 
мүмкіндік береді.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласында алдын алу бағытын 
күшейту мақсатында «өңір» – «орталық» қағидаты бойынша жоба менедж-
менті негізінде сыбайлас жемқорлықтың таралу себептері мен жағдайла-
рын барынша азайту үшін жаңа формат енгізілетін болады
19
.
Осы мақсатта 2018 жылы Астана қаласының әкімдігі қызметінде пилоттық 
режимде «Астана – адалдық алаңы» жобасы іске қосылды.
Сыбайлас жемқорлықпен күрестің ұлттық есебіне сәйкес, мемлекеттік 
органдардың құрылымын оңтайландыру, жалақысын көтеру, мемле-
кеттік қызметтерді автоматтандыру және оларды насихаттау, мемле-
кеттік органдардың және ұйымдардың ашықтығын қамтамасыз етуге, 
сондай-ақ жаңа мемлекеттік бақылау тетіктерін, тауарлардың сапасын 
бақылауды және сатып алу бағаларын енгізу бойынша шаралар қабыл-
данатын болады және мемлекеттік сатып алу қызметтері, қолданыстағы 
ақпараттық жүйелердің тиімділігін талдау және ақпаратты енгізу, яғни 
сыбайлас жемқорлыққа қарсы жұмыстар жүргізіледі
20
.
Мемлекеттік органдар мен мемлекеттік органдардың сыбайлас жемқор-
лыққа қарсы 
іс-әрекеттерін сыртқы бағалау жүйесінде жаңа үрдіс ретінде, 
19
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы ұлттық есеп. Дереккөз: http://kyzmet.gov.
kz/sites/default/files/pages/nacdoklad_rus-compressed.pdf
20
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы ұлттық есеп. Дереккөз: http://kyzmet.gov.
kz/sites/default/files/pages/nacdoklad_rus-compressed.pdf

102
Қазақстан экономикасының трансформациясы
Қазақстанның «Transparency Kazakhstan» қоғамдық қорының және аза-
маттық сектор өкілдерінің қатысуымен «Қазақстандағы сыбайлас жемқор-
лыққа қарсы баламалы есеп берудің» (азаматтық қоғамның көзқарасы) 
жариялануы, отандық сарапшылардың жұмыстың тиімділігі, қазіргі про-
блемалары, сондай-ақ сыбайлас жемқорлықты жою немесе тәуекелдерді 
азайту жолдары туралы ұсыныстарын көрсетеді.
Үкіметтік емес сектордың мұндай бастамалары Қазақстанда қалыптасқан 
мемлекеттің және оның институттарының сыбайлас жемқорлыққа қарсы 
іс-әрекеттерін сыртқы бағалау жүйесін айтарлықтай арттырады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мемлекеттік саясатты жетілдірудің келе-
шегі ретінде бес бағытты бөліп көрсету керек:

жүктеу/скачать 11,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: