Конспект лекций по конфликтологии Тема Предмет конфликтологии Понятие и типология конфликтов Конфликтология наука о закономерностях возникновения, динамике, профилактике и способах разрешения конфликтов
Краткий конспект лекций по конфликтологии
Тема 1. Предмет конфликтологии Понятие и типология конфликтов
Конфликтология — наука о закономерностях возникновения, динамике, профилактике и способах разрешения конфликтов.
Объектом конфликтологии являются типы и виды конфликтов.
Предметом конфликтологии является социальное отношение к генезису и приемам решения конфликтов.
Конфликт – это противоборство за обладание материальными и духовными ценностями. Конфликтная ситуация – это противоречие, связанное с деятельностью субъектов социального взаимодействия и создающее основу для реального противоборства.
Предмет конфликта — это объективно существующая или воображаемая проблема, лежащая в основе конфликта. Это то противоречие, из-за которого и ради разрешения которого стороны вступают в противоборство.
Объект конфликта — это причина, повод к конфликту. Объектом конфликта может быть: материальные ресурсы, социальная власть или духовная (идея, норма, принцип) ценность, к обладанию или пользованию которой стремятся оба оппонента. Чтобы стать объектом конфликта, элемент материальной, социальной или духовной сферы должен находиться на пересечении личных, групповых, общественных или государственных интересов субъектов, которые стремятся к контролю над ним.
Типы конфликтов: внутриличностный, межличностный, между личностью и группой, межгрупповой.
Виды конфликтов
1. По сферам проявления: экономические, идеологические, политические, социальные и семейные
2. По степени длительности: латентные и бурно-текущие
3. По социальным последствиям: конструктивные, способствующие принятию обоснованных решений и развитию взаимоотношений; деструктивные, препятствующие эффективному взаимодействию и принятию решений.
4. По признаку предмета: реалистичные, вызванные неудовлетворением определенных требований участников или несправедливым распределением между ними каких-либо ресурсов
Нереалистичные, имеющие своей целью открытое выражение отрицательных эмоций и враждебности, когда острое конфликтное взаимодействие становится не средством достижения результата, а самоцелью.
5. По признаку источника возникновения: объективно обусловленные внешними факторами, независимыми от оппонентов; субъективно обусловленные личностными особенностями конфликтующих сторон.
6. По признаку возникновения: стихийные и запланированные.
7. По признаку управления: управляемые и неуправляемые.
8. По признаку затухания конфликты бывают: спонтанно прекращающиеся; прекращающиеся под влиянием собственныхсредств противоборствующих сторон; прекращающиеся при вмешательстве внешней силы.
Конфликтология-қақтығыстардың пайда болу заңдылықтары, динамикасы, алдын-алу және шешу жолдары туралы ғылым.
Конфликтологияның объектісі қақтығыстардың түрлері мен түрлері болып табылады. Конфликтологияның пәні-жанжалдарды шешудің генезисі мен әдістеріне әлеуметтік қатынас. Жанжал ((конфликт) - бұл материалдық және рухани құндылықтарға ие болу үшін күрес.
Жанжалды жағдай(конфликтная ситуация)-бұл әлеуметтік өзара әрекеттесу субъектілерінің қызметіне байланысты және нақты қарама-қайшылықтың негізін құрайтын қайшылық.
Қақтығыс тақырыбы-бұл жанжалдың негізінде жатқан объективті түрде бар немесе ойдан шығарылған мәселе. Бұл қайшылық, соның салдарынан және оны шешу үшін Тараптар қарама-қайшылыққа түседі.
Жанжалдың объектісі-себеп, жанжалдың себебі.
Қақтығыстың объектісі болуы мүмкін: материалдық ресурстар, әлеуметтік билік немесе рухани (идея, норма, принцип) екі қарсылас иеленуге немесе пайдалануға ұмтылатын құндылық. Жанжалдың объектісі болу үшін материалдық, әлеуметтік немесе рухани саланың элементі оны бақылауға ұмтылатын субъектілердің жеке, топтық, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерінің қиылысында болуы керек.
Қақтығыстардың түрлері: тұлғаішілік, тұлғааралық, тұлға мен топ арасындағы, топаралық.
Жанжал түрлері 1. Көріну салалары бойынша: экономикалық, идеологиялық, саяси, әлеуметтік және отбасылық 2. Ұзақтығы бойынша: жасырын және ағымдық 3. Әлеуметтік салдарлар бойынша: сындарлы, негізделген шешімдер қабылдауға және қарым-қатынастарды дамытуға ықпал ететін; деструктивті, тиімді өзара әрекеттесуге және шешім қабылдауға кедергі келтіретін.
4. Тақырыпқа байланысты: қатысушылардың белгілі бір талаптарын қанағаттандырмауынан немесе олардың арасында кез-келген ресурстарды әділетсіз бөлуден туындаған шынайы
Нақты емес, олардың мақсаты жағымсыз эмоциялар мен дұшпандықты ашық білдіру болып табылады, мұнда өткір жанжалды өзара әрекеттесу нәтижеге жету құралы емес, өзіндік мақсат болады.
5. Пайда болу көзінің белгісі бойынша: қарсыластардан тәуелсіз сыртқы факторлармен объективті түрде шартталған; қайшылықты Тараптардың жеке ерекшеліктерімен субъективті түрде шартталған.
6. Пайда болу белгілері бойынша: стихиялық және жоспарланған.
7. Басқару негізінде: басқарылатын және басқарылмайтын.
8. Сөну белгісі бойынша қақтығыстар: өздігінен тоқтайды; қарама-қарсы тараптардың өз құралдарының әсерінен тоқтайды; сыртқы күштің араласуымен тоқтайды.