Хаттама-бұл әртүрлі түйіндердің бір деңгейінде орналасқан желілік компоненттермен алмасатын ережелер жиынтығы, реттілікті анықтайтын сипаттамалар және хабарламалар форматы.
Желідегі түйіндердің байланысын ұйымдастыруға жеткілікті иерархиялық ұйымдастырылған хаттамалар жиынтығы байланыс хаттамаларының стегі деп аталады. Байланыс хаттамалары бағдарламалық және аппараттық құралдармен жүзеге асырылуы мүмкін. Төменгі деңгейдегі хаттамалар көбінесе бағдарламалық жасақтама мен аппараттық құралдардың тіркесімі арқылы жүзеге асырылады, ал жоғарғы деңгейдегі хаттамалар тек бағдарламалық жасақтама арқылы жүзеге асырылады.
Хаттамаларды тек компьютерлер ғана емес, сонымен қатар басқа желілік құрылғылар – хабтар, көпірлер, коммутаторлар, маршрутизаторлар және т.б. жүзеге асырады, өйткені жалпы жағдайда желідегі байланыс тікелей емес, әртүрлі байланыс құрылғылары арқылы жүзеге асырылады. Байланыс құрылғысының түріне байланысты оған хаттамалардың белгілі бір жиынтығын іске асыратын құралдар енгізілуі керек.
OSI моделі (open System Interconnect - ашық жүйелердің қосылымы) - 80-ші жылдардың басындағы ең танымал стандарт, ол желі жасаушыларға ашық жүйелердің өзара әрекеттесу құралдарын әзірлеуге арналған ережелер мен нұсқаулар жиынтығын ұсынады. OSI моделі төменнен жоғарыға нөмірленген 7 деңгейге бөлінеді:
Физикалық деңгей электронды сигналдарды ақпарат беру ортасының сигналдарына (кернеу импульстары, радиотолқындар, инфрақызыл сигналдар) түрлендіруге жауап береді.
Арна қабаты бір деректер ортасына қосылған екі немесе одан да көп желілік адаптерлердің синхрондалуын басқарады. Оның мысалы-EtherNet протоколы.
Желілік деңгей бірегей атаулар жүйесіне және пакеттерді осы атпен жеткізуге, яғни пакеттерді бағыттауға жауап береді. Мұндай хаттаманың мысалы-интернет IP протоколы.
Тасымалдау деңгейі пакеттік коммутация желілері арқылы үлкен хабарламаларды жеткізуге жауап береді. Интернет желісіндегі көлік хаттамалары UDP және TCP хаттамалары болып табылады.
Сеанс деңгейі сеанстың басталуын белгілеу рәсіміне және жіберушіден алушыға әрбір пакеттің келуін растауға (түбіртекке) жауап береді. Интернет желісінде сеанс деңгейінің ХАТТАМАСЫ TCP протоколы болып табылады (ол OSI моделінің 4 және 5 деңгейлерін алады).
Деректерді ұсыну деңгейі пайдаланушының хабарламаларын синтаксистік айырмашылықтарды (деректерді қысу немесе шифрлау) еңсеру арқылы төменгі деңгейлер қолданатын формаға түрлендіреді. Хаттаманың мысалы – TCP/IP стекіндегі деректерді берудің құпиялылығын қамтамасыз ететін Secure Socket Layer (SSL).
Қолданбалы деңгей қолданбалы бағдарламалардың желінің әртүрлі қызметтері мен ресурстарына қол жетімділігін қамтамасыз етуге жауап береді. Осы деңгейдегі тапсырмалардың мысалдары: файлдарды тасымалдау, электрондық пошта, желіні басқару және т.б. протоколдардың мысалдары – Novell стекінің NCP; Windows NT стекіндегі SMB; NFS, FTP, SNMP, TCP/IP стекінің Telnet.
Жүйелік архитектура тұрғысынан TCP / IP стегі OSI анықтамалық моделіне сәйкес келеді және кез-келген платформада, соның ішінде Unix, Windows, Macintosh және басқаларында жұмыс істейтін қосымшалар мен қызметтер желісі бойынша байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Microsoft TCP/IP енгізу 7.1-суретте көрсетілгендей жеті деңгейлі модельдің орнына төрт деңгейлі модельге сәйкес келеді.
Қызмет түріне байланысты екі TCP немесе UDP протоколы қолданылуы мүмкін. TCP деректерді желінің бір түйінінен екіншісіне сенімді тасымалдауға жауап береді. Ол машиналар арасында виртуалды арна, басқаша айтқанда, байланыс орнатумен сеанс жасайды. TCP-ден айырмашылығы, UDP байланыс орнатпайды.
Брандмауэр Желі ішіндегі және әртүрлі желілер арасындағы деректерді бағыттауға жауап береді. Маршрутизаторлар осы деңгейде жұмыс істейді, олар қолданылатын протоколға тәуелді және пакеттерді бір желіден (немесе оның сегментінен) екіншісіне (немесе желінің басқа сегментіне) жіберу үшін қолданылады. TCP / IP стегі осы деңгейде IP протоколын қолданады.