Газ тарату станциялары. Олар арнайы құрылғылары бар газ желісінің екі қосалқы учаскесінен тұрады. Учаскелер айналы орналасқан және бір-бірінен ажыратылған. Ысырма мен сүзгі арқылы газ реттегіш учаскеге, белгілі бір қысымға тең келеді. Егер реттеуші учаскеге қысым талап етілгеннен жоғары газ келіп түссе, онда желінің одан әрі бөлігіне газ беру тоқтатылады. Станцияның немесе қондырғының қайталанатын тармағы жөндеу немесе тазалау жағдайына арналған. Газ тарату станциясы газ қысымын кезең-кезеңмен 2,0; 1,2; 0,6 және 0,3 МПа дейін төмендетуі мүмкін.
Барлық қысымдағы таратушы газ құбырларының жұмыс істеуінің гидравликалық режимдері барлық тұтынушылардың жанарғылары жұмысының сенімділігін қамтамасыз ететін неғұрлым үнемді жүйені құру шарттарынан қабылданады. Құбыр қабырғаларының қалыңдығын есептеу бойынша, бірақ кемінде 3 мм (жер асты) және кемінде 2 мм (жер үсті) қабылданады. Газ құбырларының гидравликалық есебі ҚНжЕ 2.04.08-87* талаптары, есептік жылдық және сағаттық газ шығындары туралы деректер негізінде жүргізіледі. Газдың есептік жылдық шығыстары тұтынушылардың әрбір санаты үшін перспективаны ескере отырып, есептік кезеңнің соңында анықталады. Газдың сағаттық шығыстары барлық тұтынушылардың газды тұтынуының бірлескен тәуліктік кестесі бойынша анықталады. Қалалар мен басқа да елді мекендерді газбен жабдықтау жүйесі барлық тұтынушылардың бір мезгілде ең жоғары сағаттық шығынына есептеледі.
Ғимараттарды газбен жабдықтаудың ішкі құрылымы Көшедегі желілер бойынша газ реттеу пункттерінен тармақталған және аулалық ажыратқыштар арқылы газ тұтынушыларға үй ішіндегі газ құбырларына беріледі. Оларда әрқашан төмен қысым сақталады (3000 Па). Тұрғын және қоғамдық ғимараттарға газ төмен қысымды көшедегі газ құбырларынан түседі. Көшедегі газ құбырлары болмаған кезде жекелеген ғимарат немесе ғимараттар тобы үшін газбен жабдықтау көзі қысымды төмендететін реттеуші пунктті міндетті түрде орната отырып, орташа немесе жоғары қысымды газ құбыры бола алады.
Газ құбырының ішкі желілерінің негізгі элементтері: көшедегі таратушы газ құбырларынан тармақталған, аулалық газ құбырлары, кірмелер, қабырғалық ажыратқыштар, тіреуіштер, пәтерлік газ құбырлары. Тармақталу көшедегі газ-сымнан үйге газ беру үшін қызмет етеді. Кірмелер-бұл үй тірегіне газ жеткізетін газ құбырларының учаскелері. Ғимараттың цокольді бөлігіне енгізер алдында ажыратқыш құрылғы орнатылады. Тармақтардың санын азайтуға тырысады.Аулалық газ құбырлары (ажыратқыштар) газды кіреберістерге немесе корпустарға жеткізеді. Қазіргі уақытта олардың рөлі қабырғалық ажыратқыш, ол бір енгізуден бірнеше тірекке газ беруге мүмкіндік береді. Кірмелердің ұшына ажыратқыш құрылғылар қойылады. Кірмелердің оңтайлы орындары саты торлары болып табылады
. Ғимарат ішіндегі газ құбырларын болат құбырлардан төсейді. Құбырлар Дәнекерлеумен жалғанады. Бекіту арматурасын, газ аспаптарын, бақылау-өлшеу және басқа да Аспаптарды орнату орындарында бұрандалы және фланецті қосылыстарға жол беріледі. Ғимарат ішіндегі құбырлар ашық жүргізіледі.
Газ тіректері пәтерлік ажыратқыштарға енгізуден газ беру үшін қызмет етеді. Тіреулер газды бір-бірінің үстінде орналасқан пәтерлерге береді. Оларды асханаларда сыртқы қабырғаларда, баспалдақ торларында немесе дәліздерде орнатады, қабаттар арқылы қатаң тігінен жүргізеді. Тұрғын үй-жайларда, ванна бөлмелерінде және санитариялық тораптарда газ тіреулерін төсеуге жол берілмейді. Тіреудің жоғарғы бөлігінде тығынмен аяқталады. Бірнеше қабаттарға қызмет көрсететін тіреулерде ажыратқыш кран орнатылады.
Тіреуден газ плитасына дейін пәтерлік ажыратқыш өтеді. Ол пәтер кірмелерін, таратушы газ құбырларын және аспаптарға түсіруді қамтуы мүмкін.
Бірнеше қабатқа есептелген тіреуіштің түбінде ажыратқыш кранмен жабдықталады. Жабындардың қиылысқан жерлерінде ғимараттың шөгуінен және тоттанудан зақымдануын болдырмау үшін тіреуіштерді диаметрі үлкен құбырлардан жасалған футлярларға (гильзаларға) "кигізеді". Гильзаның төменгі ұшы жабыны бар Бітеуішті орнатады, жоғарғы ұшы еден деңгейінен 5 см-ге жоғары шығарылады. Осындай футлярлар қабырға мен қалқалардың газ желілерімен қиылысқан кезде орнатылады
Пәтерлік газ тарату тіреуіштерден газ аспаптарына газ беруге арналған. Баспалдақ торларында тіреулер орналасқан кезде ажырату пәтер кірмелерінен, таратушы газ құбырларынан және газ аспаптарына түсірулерден тұрады. Аспаптарға түсіру тіктеп орындалады. Барлық газ аспаптарының алдында түсірулерде ажыратқыш кран орнатылады. Газ құбырларын тек тұрғын емес үй-жайлар бойынша төсейді.
Тұрғын үйлерді газбен жабдықтау жүйесі жобаға сәйкес және ҚНжЕ 2.04.08-87, ҚНжЕ 3.05.02-88 және газ шаруашылығындағы қауіпсіздік ережелерінің талаптарына сәйкес орындалуы тиіс.
Үй ішіндегі газ жүйелерін техникалық пайдалану құрамына пайдалануға қабылдау, қосу және іске қосу, техникалық қызмет көрсету, реттеу және жөндеу, желдеткіш және үй каналдарының жағдайын бақылау кіреді. Пайдалануға қабылдауды комиссия жүргізеді, ол жүйенің, желдету арналары мен түтін жолдарының, сондай-ақ газ аспаптары мен газ құбырлары орналасқан үй-жайлардың құжаттамасы мен техникалық жай-күйін тексереді.
Газ аспаптары бар техникалық астыртын бөлмелерде: үй — жайдың биіктігі-кемінде 1,8 м; терезелер арқылы толассыз желдету; жанбайтын және газ өткізбейтін жабынды; басқа үй-жайлардан бір-бірімен хабарланбаған екі кіретін есіктің болуы тиіс. Электр қосқыштары кіретін жерден тыс орналасуы тиіс.
Тұрғын үйлердегі су жылытқыштар мен жылыту агрегаттарын белгілі бір ауданы, биіктігі, ауа алмасу режимі, желдеткіш құрылғылары, табиғи жарығы бар үй-жайларда орналастырады. Ерекше талаптар қоршау конструкцияларының отқа төзімділігіне қойылады. Құбырлардың, аппараттардың және арматуралардың Бекітілу беріктігін, аспаптардың жинақтылығын, түйіспелердің сапасын тексереді.
Техникалық қызмет көрсету жүйенің құрамдас элементтерін ауыстырумен және қалпына келтірумен және жай-күйін мерзімдік бақылаумен жоспарлы-алдын ала жөндеуді қамтиды. Тұтынушылар анықтаған ақауларды газ қызметтері жояды. Барлық жұмыстар газ шаруашылығындағы қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып жүргізіледі.
Сыртқы газ желілеріне қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарын газ қызметтерін аралаушылар бригадалары жүргізеді. Профилактикалық тексеру газ құбырының жай-күйін, оның оқшаулануын, арматураны, жабдықты тексеруді қамтиды. Жер асты газ құбырларын профилактикалық жөндеу газ кемуін тексеру мен жоюдан, арматуралар мен басқа да газ жабдықтарының ысырмаларын тексеру мен жөндеуден, құбырлар мен оқшаулаудың жай-күйін тексеруден тұрады.
ОБЪЕКТІЛЕРДІ ЭЛЕКТРМЕН ЖАБДЫҚТАУ ЖҮЙЕЛЕРІ
Жалпы мәліметтер
Қазіргі қала электр энергиясының түрлі тұтынушыларының күрделі кешені болып табылады. Оның негізгі бөлігі өнеркәсіп тұтынады (шамамен 70%).
Соңғы жылдары жалпы тұтынудың орта есеппен 20% құрайтын коммуналдық-тұрмыстық қажеттіліктер үшін электр энергиясын қолдану саласы айтарлықтай кеңейді. Қаланың шамасына, климаттық жағдайларға, ондағы өнеркәсіптің даму деңгейіне және басқа да көптеген факторларға байланысты коммуналдық-тұрмыстық жүктеменің үлесі және үлестік электр тұтыну (бір тұрғынға немесе тұрғын ауданның 1 м2) кең шектерде өзгеруі мүмкін
Объектілерді электрмен жабдықтау жүйесінде электр қондырғыларының үш түрін бөліп көрсетуге болады:
* электр энергиясын өндіру бойынша-электр станциялары;
* электр энергиясын беру, қайта құру және тарату бойынша-электр желілері мен қосалқы станциялар;
• өндірістік және тұрмыстық қажеттіліктерде электр энергиясын тұтыну бойынша-электр энергиясын қабылдағыштар.
Электр станциясы электр энергиясы өндірілетін кәсіпорын деп аталады. Бұл станцияларда генераторлар деп аталатын электр машиналарының көмегімен энергияның әртүрлі түрлері (отын энергиясы, су, жел, Атомдық және т.б.) электр энергиясына айналады.
Бастапқы энергияның қолданылатын түріне байланысты барлық қолданыстағы электр станциялары мынадай негізгі топтарға бөлінеді: жылу, гидравликалық, атомдық, жел және т. б.
Электр энергиясын қабылдағыш деп электр энергиясын көзінен алатын және оны механикалық, жылу, жарық энергиясына, электростатикалық және электромагниттік өрістердің энергиясына түрлендіретін өндірістік қондырғының электрлік бөлігі аталады.
Технологиялық мақсаты бойынша электр энергиясын қабылдағыштар осы қабылдағыш электр энергиясын түрлендіретін энергия түріне байланысты жіктеледі: машиналар мен механизмдер жетектерінің электр қозғалтқыштары; электротермиялық қондырғылар; электрохимиялық қондырғылар; электр жарықтандыру қондырғылары; электростатикалық және электромагниттік өріс қондырғылары, электр сүзгілері; ұшқын өңдеу, бұйымдарды бақылау және сынау құрылғылары (рентген аппараттары, уль-традыбыс және т.б. қондырғылары). Электр қабылдағыштар номиналды параметрлермен сипатталады: кернеуі, тогы, қуаты және т. б.
Электр қоректендірудің жалпы пунктіне электр желілерінің көмегімен қосылған цехтың, корпустың, кәсіпорынның өндірістік қондырғыларының электр қабылдағыштарының жиынтығы электр тұтынушы деп аталады.
Электр станцияларының, электр беру желілерінің, қосалқы станциялардың, жылу желілері мен қабылдағыштардың жиынтығы жылу және электр энергиясын өндірудің, түрлендірудің, бөлудің жалпы және үздіксіз процесімен біріктірілген энергетикалық жүйе деп аталады. Бірыңғай энергетикалық жүйе (БЭЖ) жекелеген аудандардың энергетикалық жүйелерін оларды электр беру желілерімен қоса отырып біріктіреді.
Генераторлардан, тарату құрылғыларынан, жоғарылататын және төмендететін қосалқы станциялардан, электр желілері мен электр энергиясын қабылдағыштардан тұратын энергетикалық жүйенің бір бөлігін электр энергетикалық жүйе деп атайды.