Лекция №1. Тақырып: Кіріспе. Картография пәнінің мақсаты мен міндеті. Географиялық карта туралы жалпы түсінік. Кіріспе
жүктеу/скачать 1,28 Mb.
|
Лекция қосындысы
| 10.3 Белгілер тәсілі.
Белгілер тәсілімен картаның масштабында көрсетуге мүмкіндігі жоқ кішкене территорияда орналасқан құбылысты бейнелейді. Шартты белгінің осындай орналастыруы пункттер бойынша немесе нүктелерде локализациялау. Мұндай жағдайдағы құбылыстар өте көп, сондықтан тақырыптық карталарда белгілер тәсілі кең қолданылады. Мұндай тәсілмен, мысалы, елді мекендерді, өнеркәсіптік кәсіп орындарн, олардың мөлшерлі көрсеткіштерін т.с.с. Белгілер тәсілінің мәні құбылыс орналасқан нүктеде масштабтан тыс шартты белгісін орналастырады, оның көлемі картаға түсірілетін құбылыстың шамасын көрсетеді. Шарты белгілердің үш түрін қолданады: геометриялық, көрскем (өнерлік) және әріптік. Ең көп қолданылатын шеңбер, квадрат, тік бұрыштық, жартылай шеңбер т.с.с. геометриялық белгілер. Геометриялық фигураларды карта бетінде сызуға және оны оқуға жеңіл болып келеді. Сонымен қатар геометриялық фигураның ортасын анықтауға, жеке бөліктерге бөлуге болады. Құбылыстың абсолюттік шамасын шартты белгісінің сызықтық размерімен, оның ауданы және көлемімен көрсетеді. Картада құбылыстың шамалар айырмашылығын анықтау үшін сызғыш немесе өлшеуіш-циркульді қолдана отырып шартты белгілердің сызықтық белгілердің көлемін салыстырады. (Нередко крайние значения картографируемых показателей сильно различаются по величине. В этом случае линейная зависимость между величиной явления и размером условного знака оказывается неприемлимой из-за большой разницы в высоте самого большого и самого маленького знаков. Выход из положения находят в применении значков у которых величина явления выражается не высотой, а площадью. Такие фигуры меньше различаются по высоте, потому что их линейные размеры пропорциональны не самой величине показателя явления, а квадратному корню из этой величины. Когда различия крайних величин отображаемого на карте явления особо велики, применяют значки в виде рисунков объемных фигур – кубов или шаров, а величину показателей выражают «объемом» построенных условных знаков. При этом линейные размеры знаков выражаются кубическим корнем из величины их объема, и соотношения между разными знаками получаются еще меньше, чем в случае площадной или линейной зависимости). Құбылыстың әртүрлі шамалары картада шартты белгінің көлемімен ажыратылады. Көлемді көрсететін сандар төменнен жоғары немесе керісінше жоғарыдан төмен қарай орналасқан белгілі бір шкала түрінде болады. Шкалалар үздіксіз және сатылы болады. Үздіксіз шкалада көрші сатылар арасындағы айырмашылық маңызды емес шамаға өзгереді. Себебі белгілі бір көлемдегі шартты белгісі құбылыстың бірлік шамасына сәйкес келеді (условный знак определенного размера соответствует единичной величине явления). Картаның легендасында Шартты белігінің түсімен құбылыстың даму кезеңін көрсетуге болады. жүктеу/скачать 1,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|