Жер қойнауын пайдалану құқығы – субъективтік тұрғыда жер қойнауы учакесін пайдалану мен иелену жөніндегі нақты жер қойнауын пайдаланушының өкілеттіктерінің жиынтығы
Жер қойнауын пайдалану құқығы – субъективтік тұрғыда жер қойнауы учакесін пайдалану мен иелену жөніндегі нақты жер қойнауын пайдаланушының өкілеттіктерінің жиынтығы. Жер қойнауын пайдалану құқығының объектісі болып жер қойнауы учаскесі табылады. Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы Қазақстан Республикасының заңында жер қойнауы учаскесi жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүргiзу үшiн тұйықталған шекараларда бөлiп көрсетiлетiн жер қойнауының геометрияланған бөлiгi деп көрсетіледі.
Жер қойнауын пайдалану құқығының субъектісіне жер қойнауын пайдалану саласындағы заңға сәйкес жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүргiзу құқығына ие жеке немесе заңды тұлғалар жатады.
Жер қойнауын пайдалану саласындағы құқықтық қатынастың міндетті субъектісі ретінде мемлекет қатысады. Бұның басты себебі, жер қойнауы тек мемлекеттің меншігіне жататындығында. Жер қойнауын пайдалану саласындағы құқықтық қатынастарға Қазақстан Республикасы Қазақстан Республикасының Үкіметі, уәкілетті органдар мен министрліктер және өзге де мемлекеттік органдар арқылы қатысады.
Жер қойнауын пайдалану құқығы:
беру;
табыс ету;
құқық мирасқорлығы тәртiбiмен ауысу; жолымен туындайды.
Жер қойнауын пайдалану құқығын беру жер қойнауын пайдалану құқығын тұлғаға тiкелей мемлекеттiң беруiн бiлдiрсе, жер қойнауын пайдалану құқығын табыс ету жер қойнауын пайдалану құқығын тұлғаға басқа жер қойнауын пайдаланушының беруiн бiлдiредi.
Ал жер қойнауын пайдалану құқығының құқық мирасқорлығы тәртiбiмен ауысуы заңды тұлғаны қайта ұйымдастыру кезiнде және жер қойнауын пайдалану құқығына ие жеке тұлға қайтыс болған кезде құқық мирасқорында жер қойнауын пайдалану құқығының туындауын бiлдiредi [4].
Қорыта келгенде, жер қойнауын пайдалану құқығы иелену, беру және әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртібі негізінде пайда болады және оны иеленуші субъектіге жер қойнауын иеленуге және пайдалануға деген құқықтар береді.
