Лекция курсы Шымкент, 022ж. ӘОж 342. «Құқық негіздері»
Лекция 1. Мемлекет және мемлекеттік-құқықтық құбылыстар туралы негізгі ұғымдар
жүктеу/скачать 185,21 Kb.
|
құқық негіздері (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Заң ғылымдары үш топқа бөлінеді
- Мемлекет және құқық туралы негізгі түсініктер Мемлекеттің қоғаммен генетикалык байланысы.
| Лекция 1. Мемлекет және мемлекеттік-құқықтық құбылыстар туралы негізгі ұғымдар
1.1. Құқық негіздерінің қайнар көздері 1.2. Мемлекет және құқық туралы негізгі түсініктер Адам қоғамының тарихын, даму процесін, мазмұнын, болашағын зерттейтін ғылымдарды қоғамдық ғылым дейді. Оның салалары: философия, саяси экономика, тарих, социология, заң ғылымдары, филология, археология, этнография т. б. Бұлардың ішінде мемелекет пен құқық теориясына кеңірек көңіл бөлетін философия мен тарих, ал басқалары қысқаша тоқтап өтеді. Заң ғылымы – қоғам ғылымдарының бір саласы. Заң ғылымы шын және толық мәнінде заң дүниесін, заң құрамын жете танитын ғылым болып XIX ғасырдың ортасында қалыптасты. Бұл ғылым мемлекет пен құқықтың өмірге келуін, мазмұнын, атқаратын жұмыстарын, диалектикалық даму процесін т. б. мәселелерін зерттеумен шұғылданады. Заң ғылымдары үш топқа бөлінеді: 1. Мемлекет және құқық теориясы, мемлекет пен құқықтың жалпы тарихы, құқық пен саясаттың тарихи дамуы; 2. Салалық заң ғылымдары (азаматтық, қылмыстық, еңбек т. б.) 3. Арнаулы заң ғылымдары (криминалистика, соттық-медицина, халықаралық құқық т. б.). Мемлекет және құқық туралы негізгі түсініктер Мемлекеттің қоғаммен генетикалык байланысы. Мемлекет туралы әңгімені бастардың алдында біз ең алдымен оның қоғамда әрекет ететіндігін, онымен қандай да бір өзара қарым-қатынаста болатындығын, оның, яғни қоғамның тарапынан белгілі бір ықпалдың болатындығын және өз кезегінде қоғамға өзі де ықпал ете алатындығын ескереміз. Сондықтан да қоғам мен мемлекеттің, оны жанама түрде көрсететін аса маңызды институттарының көмегімен болатын өзара қарым-қатынасының принциптері мен негіздерін теориялық жағынан айқындау қажеттігі туып отыр. Қоғам - адамдардың ұйымдасуы мен өмір сүруінің нысаны, соның шеңберінде материалдық және рухани игіліктер өндіріліп, тұтынылып және айырбасталып жатады, осының өзі белгілі бір тәртіпті, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынастардың орнықтылығы мен тұрақтылығын нығайтуға бағытталған, өз мүшелерінің мінез-құлқын басқарудың, реттеудің және ықпал етудің ерекше құралдарының болуымен сипатталады. Мемлекет қоғамның негізінде пайда болады және сол мемлекет құрған ұйымдардың бірі болып табылады. Ол - қоғам дамуының белгілі бір кезеңіндегі нәтижесі. Қоғамның анатомиясы, бейнесі, сипаты және табиғаты қандай болса, мемлекет те сондай болады. Жартылай жабайы қоғамның өзіне лайықты мемлекеті болса, өркениетті қоғамда мүлде басқа мемлекет болды. Өркениеттің әр басқышы әр алуан мемлекеттермен сипатталып келді және сипатталып отыр. Қоғам дегеніміз - мемлекеттің объективті негізі іспетті, соның базисі, өзгеше «тіршілік ету ортасы». Ол мемлекеттен әлдеқайда көп бұрын пайда болды. Ұзақ уақыт бойы ол мемлекетсіз өмір сүрді, туындаған мәселелерді басқа ұйымдық құрылымдар мен институттардың көмегімен шешіп отырды. Алайда қоғам өзі тудырған мемлекет оның өте қажетті серігі, міндетті түрдегі атрибуты болып шықты. Бір кезеңнен екінші кезеңге өткен сайын ол дамып, түрленіп, өзгеріп келді және жақын, алыс келешекте де өзгеретіндігі шүбә келтірмейді, бірақ енді келешекте тарих сахнасынан шығып қалуы және жойылып кетуі екіталай. Қоғам тіршілік етіп жатқан кезде мемлекет те сақталады. Алғашкы кезде қоғам мен мемлекет бірдей болды деген сияқты оқу әдебиеттерінде кездесетін пікір біздің ойымызша, дұрыс емес. Келтірілген тезистің авторы Л. И. Спиридонов айтып отырған ежелгі полис бір мезгілде әрі мемлекет, әрі қоғам болуы мүмкін емес. Оның бойынан өз құрылымдары бар мемлекет болып не табылатынын және шын мәнінде қоғамды не құрайтынын айыру керек. Олар сәйкес келмейді, сәйкес келуі мүмкін де емес, өйткені әртүрлі дәстүрдін құбылыстарына жатады. Мемлекет қоғамға қызмет етуі керек, оның мүдделері мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға ықпал етуге, оның тіршілік етуіне қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге тиіс. Бұл жағынан мемлекеттің мүмкіндігі зор. Орасан зор материалдық, адам, ұйымдастыру ресурстарына, саяси-идеологиялық потенциалға, басқарудың, реттеудің және ықпал етудің әр алуан құралдарына иелік ете отырып, мемлекет (оларды үнемді әрі тиімді пайдаланған жағдайда) экономиканың, әлеуметтік, рухани және басқа жағдайлардың дамуына оң әсер етіп, тұрақтылық пен тәртіпке қол жеткізуге, қоғамда қажетті моральдық-психологиялық ахуал қалыптастыруға оң ықпал ете алады. Мемлекеттің жоғарыда аталып өткен мүмкіндіктерінін қоғамға барынша пайда келтіретіндей етіп жүзеге асырылуы аса маңызды. Алайда, кейде мемлекеттің қоғамға масыл болатын жағдайы да кездеседі, қоғамға зиян және түгелдей орны толмайтын залал келтіре отырып, оның дамуына теріс (тойтаратын, жансыздандыратын, тежейтін) роль атқаруы мүмкін. Мемлекеттің қоғамға теріс ықпалының мүмкіндігі аса зор болғандықтан онын қоғамды деформациялау сияқты салдары да болуы мүмкін. Мысалы, фашистік және басқа тоталитарлық мемлекеттердің қоғам дамуындағы ролі шын мәнінде қатерлі болып шықты: экономиканың милитаризациялануы, демократияның дамымауы, жеке адамның құқығының аякқа басылуы, полицияның зорлық-зомбылығы, жаппай заңсыздык - міне осының бәрі қоғамның табиғатын бұрмаламай тұра алмады, оған теріс бағыт берді. Көріп отырғанымыздай, қоғамға қатысты мемлекеттің ролі біржақты бағалана алмайды екен. жүктеу/скачать 185,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|