Лекция тезистері
жүктеу/скачать 1,21 Mb. Pdf көрінісі
|
2. Лекция (7)
- Бұл бет үшін навигация:
- Жазба сөйлеу
| 2.
Сөйлеу түрлерi Сонымен, сөйлеу - тiл көмегiмен түзiлген адам аралық қатынас құралы. Сөйлеудiң келесi түрлерi болады: сыртқы және iшкi сөйлеу. Сыртқы сөйлеу өз кезегiнде ауызша, жазбаша болып, ал ауызша - монологтық және диалогтық болып бөлiнедi. Сөйлеудiң барша түрлерi өзара ықпалды қатынас түзедi. Сөйлеу түрлерiнiң бәрiне бiрдей сипат - олардың сөздiк дыбысталуында. Бiрақ олардың әрбiрiнiң өзiндiк ерекшелiктерi бар. Тiл қатысынсыз және заттасқан тiлдiк процесс болмай, ешқандай ой, ойлау болуы мүмкiн емес. Ауызша да, әсiресе жазба сөздiң дайындығы сөйлеудiң iштей, адамның өзiнен-өзi, күбiрлеп айтып шығуынан басталады, мұны ғылымда iшкi сөйлеу деп атайды. Жоғарыда атағанымыздай, сыртқы сөйлеу ауызша және жазбаша болады. Жазбаша сөйлеуде тiлдiк қатынас мәтiн арқылы жанама болады. Жазба сөйлеудiң, ауызшаға қарағанда, мазмұны жинақты келедi. Сөйлеудiң жазба түрi жазба белгiлер негiзiнде орындалады. Қазiргi кездегi көп тiлдердiң дыбыстары әрiптермен өрнектеледi. Жазба сөйлеу - естумен қабылданатын тiлдiк дыбыстардың, көрумен танылатын әрiптер мен адамның тiлдiк әрекеттерiнiң күрделi байланысынан құралатын процесс. Осыдан, жазба сөйлеудiң ауызша сөйлеуден кейiн пайда болып, әрi соның негiзiнде қалыптасатынын түсiнемiз. Бiреудiң дыбыстауынан құлағымызға жеткен сөз ауызша сөйлеу деп аталады. Ауызша сөйлеуде кеңiстiк және уақытқа байланысты бiраз шектеулер болады. Әдетте, әңгiмелесушiлер бiрiн бiрi көрiп тұрады немесе дауыс жететiндей алшақтықта болуы мүмкiн. Осы жағдайларға орай сөйлеудiң сипаты өзгерiске түседi. Мысалы, телефонмен сөйлескенде сөз қысқа, жедел сұрақ-жауап кейпiнде байқалады. Тыңдаушы сұрақ қойып, оған жауап алуы мүмкiн емес телерадиодағы сөйлеу тiптi басқаша. Ауызша сөйлеу - жүктеу/скачать 1,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|