Дайындаған:Жақыпбек Назерке
Қазақ
лексикасының
тіларалық қатынас
арқылы дамуы
Лексика, лексикология және стилистика — бір-
бірімен тығыз байланысты құбылыстар
ЛЕКСИКА
— әдетте тілдегі барық сөз қорын айтады.
ЛЕКСИКОЛОГИЯ
сол сөздік құрамды тексеретін ғылым;
көркем әдебиет стилі
кеңсе
ғылыми
публицистикалық стиль
Әдеби, сөйлеу және көркем әдебиет стильдерінде
сөздердің өз-ді-өзіне тән жұмсалу қабілеті
аңғарылады. Мұндай өзгешелік әсі-ресе :
Қөркем шығарма тілінің дені қазақ тілінің байырғы сөздері болып
келеді. Онда әдетте ‘ тілде бар сөздін, қолданылмайтыны аз
байқалады.
Стильдік мақсатта керегіне карай, мұнда байырғы құбылыстар да
термин де, көне сөздер де, диалектизм де кездесіп отырады. Бірақ
солардың ішінен көбінесе көркем әдебиет стилінде жұмсалатындары
да бар. Мысалы:
Қайта жолдастары осыны айтқалы көңіліне
малсыздықтың бір жадаулығы да келіп еді (М. Әуезов).
Күңгірт, сұрғылт қыс аспа-нында көшпе бүлттар өркеш-өркеш боп,
терістікке қарай маңып, ауып барады (сонда). Мен малыма өзім иемін — деп,
Нуржан шірене түсті (Б. Майлин). Самаурынынбыжылдатып, мына саба-лақ
сары баланы күтіп бұл эйел отырады да қояды. Отасқандарына жыл да
толмаған. Ойын-күлкіге батып жайраңдайтын кезі ғой шыны (сонда).
Бұл^ келтірілген мысалдарда
жадаулық, күңгірт, сұрғылт, ману,
шірену быжылдау, сабалақ,, отасу,
жайраңдау деген сөздер өзге стиль
түрлеріне қарағанда, әсіресе
көркем әдебиетте жиі байқа-лады.
Жеке сөздерден байқалатын осы
ерекшелікке байланысты, яғни
олардың әр түрлі стильдік бояуына
қарай, лексиканы жалпы бірнеше
салара топтастыруға болады.
Назарларыңызға Рахмет
Достарыңызбен бөлісу: |
