Ұлы дала тұЛҒалары қҰдайберген
Ма қытайша – ағаш, шиша, жылқы
жүктеу/скачать 3,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Жұбанов Қ.
| Ма
қытайша – ағаш, шиша, жылқы деген үш сөзді білдіреді. Ол мағыналарды ма сөзінің үш түрлі әнмен айтылуына қарап айырамыз. Олардың айтылулары: коңыр+ашшы; қоңыр+қоңыр; ашшы+қоңыр; ашшы+ашшы болып келеді. Біз ал деген сөзді сыбырлап айтсақ та, дауыстап айтсақ та бәрібір бір мағынада қолданамыз. Африкада Боспен (Бушмен) деген халықта составы (құрамы), дыбыстарының тәртібі де бірдей бір лебізді сыбырлап айтса бір мағынаны білдіреді; дауыстап айтса, екінші мағына береді. Демек, біз бұдан әр тілдің әнді пайдалануы да түрліше болатынын аңғарамыз ». Ғалымның 64 еңбегінен келтірген бұл сөздер оның дыбыс табиғатын терең түйсік арқылы тани білген биік эрудициясын көрсетеді. Фонетиканың ең басты мәселесі – тілдің фонемалар жүйесін, фонемалар құрамын айқындау және оларға қатысты заңдылықтарды жүйеге түсіру. Осы талаптар Қ.Жұбанов зерттеулерінде де негізгі нысанаға алынғанын көреміз. Ол қазақ тілі дыбыстарын акустика-артикуляциялық ерекшеліктеріне қарай топтап, дыбыстың саны мен фонологиялық қызметін анықтауға көп көңіл бөлген. Белгілі бір тілдегі дыбыстың фонемалық қасиеті екінші бір тілде өзгеше түрде, басқаша айтқанда, фонема бола алмайтын дәрежеде кездесуі мүмкін. Дауыссыз дыбыстар қазақ және орыс тілінде жуан-жіңішке болып екі топқа бөлінеді. Бірақ олардың жуан-жіңішкелігі функционалды жағынан бірдей емес. Орыс тілінде жуан дауыссыз – бір фонема, жіңішке дауыссыз – екінші фонема. Мысалы: мел – мель; мол – моль сөздерінде жүктеу/скачать 3,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|