п, б, с, з, ш, ж, т, д, к, қ, ғ, г дыбыстарын жатқызады да, оларды үнді, үнсіз, үздіксіз, көмей, тіс, ерін
дауыссыздары, жабысыңқы-жуысыңқы, сыбыр-сыбыс дауыссыздар деп
бөледі. «
Жабысыңқы дыбыстардың салдыры есікті жауып қалғандағы, я ашып қалғандағы секілді болады да, бір жауып, бір ашып тұрмасаң, дыбыс шықпайды. Бір жауып, бір ашып тұрғаннан шыққан дыбыс болғасын үздік- үздік болып шығады. Жуысыңқы дыбыстардың салдыры үздіксіз болатыны – мұнда сыбызғының түтігінен өткендей, ауа тар қуыстан сүзіліп өтеді де, жолы бекітілмейді. Сондықтан соза беруге келеді », – дейді ғалым.
Дауыссыз дыбыстардың жалпы кестесі төмендегідей болды:
Жасалу түріне қарай
Жабысыңқы
Жуысыңқы
Созымдылығына қарай
Үздікті
Үздіксіз
Дауысталуына қарай
Сыбыр
Сыбыс
Үн түріне
қарай
Үнсіз Үнді
қ к п
ғ г б
т с
д з
ш
ж
Шығатын орнына қарай
Көмей Ерін
Тіс
Сол сияқты сонор дауыссыздарда да тура жолды
:
