5-дәріс.Есет Көтібаров пен Жанқожа Нұрмұханбетұлы бастаған көтеріліс.
1. Есет Көтібаров бастаған қазақтардың көтерілісі: алғышарттары, себептері. Көтерілістің басталуы және барысы.
2. Жанқожа Нұрмұханбетұлы бастаған Сырдария қазақтардың көтерілісі: алғышарттары, себептері. Көтерілістің басталуы және барысы.
ХIХ ғасырдағы орыс және орта Азия хандарының саясатына келсек Абылай ханнан кейін қазақ жеріне аш бөрідей анталаған Қоқан Хиуа хандығы Ресей империясы қазақ жерін басып алып жатты.
ХIХ ғасырдың ортасында Орта Азия үш ірі мемлекет: Қоқан, Бұхар және Хиуа хандары болды.
Қазақ еліне Қоқан Хиуа хандықтары және Ресей империясы, жан жағынан бірігіп шабуылға шыққан кезде қазақтар күш біріктіре алмады.
ХIХ ғасырдың аяғында Орта Азиядағы Бұхар, Хиуа және Қоқан хандықтарының құрылу процессі аяқталып, олар өздерінің жерлерін көшпелі аймақтардың есебіне кеңейтуге бой ұрды. Өзбектердің, қазақтардың саяси экономикалық орталығы болған Ташкентті жаулап алуы Қоқан хандығының күшейе түсуіне ықпал етті.Омар ханның (1809-1822)тұсында Қоқан үстемдігі Әулие атаны да құамтыды. Осы кезенде Қоқан хандығының Жетісудың билеушісі Әмір сұлтан мойндады. Омар хан Түркістан қаласы, Сырдарияның орта ағысын да өзіне қаратты. Қоқандықтар Қазақстанның онтүстік, онтүстік шығыс бөлігін түгел қамтып бейбіт халықты тонап, қырды. ХIХ ғаысрдың 20жылдарында Қоқан хандығының қол астында 150 мың қазақ семьясы болды. Қоқан билеушілері қазақтарды зекет төлеуге күштеп көндіріп, діни фанатизмді қоздырды, руларды бір біріне айдап салды, сауда керуендерімен Ресей бекіністеріне шабуыл жасады.
Достарыңызбен бөлісу: |
