Әрбір организм ұрықтанған жұмыртқа жасушадан дамиды,
мұнда ата-енелік организмдердің генетикалық информациясы
арқылы олардың алдыңғы ұрпақтарында болған даму
ерекшеліктері қаланған. Сондықтан жануарларды ата-тегіне
қарай бағалау мен сұрыптаудың асыл тұқымды мал өсіру жұмысында
айтарлықтай маңызы зор.
Ата-тегі бойынша сұрыптаудың малды мүмкіндігінше ерте
бағалау тұрғысынан сұрыптау әдістерінң басқа түрлерінен көп
артықшылықтары бар. Іс жүзінде кез келген малға өзі туғанға
дейін-ақ баға беруге болады. Осының нәтижесінде тұқымдық
құндылығы жоғары төлді дер кезінде асыл тұқымдық мал тобына
бөліп, нашарын жарамсыздар тобына шығарып, оларды өсіруге
арналған шығынды да тиімді жұмсауға мүмкіндік туады.
Малды ата-тегіне қарай бағалау және сұрыптау:
Мал шежіресі деп оның ата-тегі туралы мәліметтері
толық және белгілі бір тәртіппен жазылған құжатты айтады. Шежіресін жасап, бағаланатын малды пробанд деп атайды.
1. Шежіредегі малдарды шартты түрде бейнелеу:
Ата-енелер қатары
Пробандқа туыстық жақындығы
Шартты белгісі
I
Енесі
Әкесі
Е
Ә
II
Енесінің енесі
Енесінің әкесі
Әкесінің енесі
Әкесінің әкесі
ЕЕ
ЕӘ
ӘЕ
ӘӘ
III
Енесінің енесінің енесі
Енесінің енесінің әкесі
Енесінің әкесінің енесі
Енесінің әкесінің әкесі
Әкесінің енесінің енесі
Әкесінің енесінің әкесі
Әкесінің әкесінің енесі
Әкесінің әкесінің әкесі
ЕЕЕ
ЕЕӘ ЕӘЕ ЕӘӘ ӘЕЕ ӘЕӘ ӘӘЕ ӘӘӘ
Селекция тәжірибесінде, шежіреде ата-тегінің пробандқа туыстық жақындығын көрсету үшін төмендегі кестеде келтірілген шартты қысқартулар пайдаланылады.
Зоотехниялық әдебиетте шежіре жасаудың әр түрі кездеседі. Мысалы, көлденең, жанама қабырғалас, тізбекті және т.б. Бұлардың ішінде ең жиі қолданылатыны – көлденең (горизонталды) шежіре кестесі.
Аталған шартты белгілеулер бойынша жасалған шежіре кестесінен мынадай заңдылықтарды көруге болады. Әр көлденең қатардағы мал (ата-енелер) саны алдыңғы қатардағы мал (ұрпағының) санына қарағанда екі есе көбейіп отырады.
Осыған байланысты, кез келген қатардағы ата-енелер санын (N) мына теңдікпен анықтауға болады: N=2n , мұндағы:
