Мамасерікова Ш. · М

Шың басына қызғылт сәуле өрмелеп

Таң келеді ару қыздай еркелеп.

Ақ саусағы шырт ұйқыдан жұлқылап,

Қуып жатыр қара түнді желкелеп.
Атқан таңның естіген соң от әнін.

Қараңғылық шешетін мүлде шапаның.

О, жарық күн! Құтты болсын қадамың,

Қайырлы таң, қазақ елі, Отаным!

Қайырлы таң! Беу, табиғат, оянған!

Кім бар дейсің мынау жалған фәниде,

Тіршіліктің қызығына тоя алған.

Жаңа күннен күту ләзім шапағат.

Қайырлы таң! Тап-таза ауа, мөп-мөлдір,

Туған өлкем, жері – жұмақ, бағы – абат.

Бас изесіп сыбырласар жапырақ.

Қайырлы таң! Қарлығашы сайраған,

Қызғалдағы жұпар шашқан атырап.

Ай мүйізді арқары бар шөлдерім.

Қайырлы таң! Тобылғылы терең сай,

Қарақаты балдай тәтті белдерім.

Желден жүйрік тұлпарлары даланың.

Қайырлы таң! Мен тілеймін сендерге,

Нұры жаусын мейірімді Алланың!!!

* * *
Тыныштық тербеп ұйқыда жатқан қаланы,

Тәтті түс көріп жымиған сәби баланы.

Арайлы таңның алқызыл нұры аймалап,

Оятар тауды, құла дүз, қиян даланы.

Тыңдаса қайың бозторғайлардың бал әнін.

Ақ сәуле нәзік саусақтарымен сұлу Күн,

Тас-талқан етер қап-қара түннің қамалын.

Тынысың кеңіп, жадырап жүрек шалқыған.

Төрт түлік шұбап өріске қарай бет алса,

Қаз-үйрек көлде мамырлай жүзіп қалғыған.

Қуанып желмен билейді бидай шайқалып.

Махаббат толы мүбәрәк таңын сыйлаған,

Мейрімі шексіз Тәңірге тәуба айталық.

Ғажап қой, шіркін, тап-таза ауа жұтқаның.

Ғанибет шығарм қамшыдай қысқа ғұмырда,

Алтыннан қымбат әр таңның құның ұққаның.

Тыпыршып тұлпар айналып жатыр қазығын.

Ардақты елім, шапағат төгіп бәріңе,

Арайлы таңның бұйыртсын Алла нәсібін!..

«Әні бар жаңбыр, қардың, самалдың да,

Алаулап жастық шақта жана алдың ба?»-

Дегендей оятасың түнгі ұйқыдан,

Даламның жыршыл құсы, таң алдында.
Шулаңдар, нәзiктерiм, тыңшымаңдар,

Жүректi шымырлатып шымшымаңдар.

Махаббат сезiм жайлы, өмiр жайлы,

Ғажайып үндерiңде сыршыл ән бар.

Арайлы атқан таңнан жаралғандай,

Даусыңнан бойға шуақ таралғандай.

Көзiме оттай ыстық, бозторғайым,

Кiршiксiз кәусарыңа барам қанбай.

Он екi саққа ойымды құбылтасың,

Бозторғай ұя салған гүлдi мекен.
Мансабым болмаса да көзге ұратын,

Өлеңмен өрнектеген өз мұратын.

Ауылдың ақыны едiм той-думанда,

Жыр оқып жұрт желiгiн қоздыратын.

Аралап туған жердiң гүл, бақтарын.

Шырқай бер аспанымда, бозторғайым,

Қосылсын саған дауыс, ырғақтарым!..

Таңсерiден Tәңipгe жалынам.

Жұртым аман, ел бақытты болса eгep,

Жалғызбын деп, жарлымын деп налыман.

Адамдарға ынтымақ, бер, бiрлiк бер.

О Жаратқан! Күйсiздерден қ ұ т қ а ш а р,

Халқымызды дәулеттi етер тiрлiк бер.

Кеудесiне сәуле шашып зейiндi ет.

Ата-анасын, ағайының, Отаның

Қадiрлейтiн жылы жүрек, мейiрлi. ет.

Төбемiзде тұрсын мәңгi бақ күлiп.

Қасiреттiң құрдымына құлаған,

Пенделердi қуандыршы шат қылып.

Ар-намысым, иманымды кәмiл ет.

Ақылы - алда, ашуы - артта, момақан

Қазақ дейтiн құлдарыңа рақым ет!..

МІНӘЖАТ
Жер қаптырып талайларды жасытқан,

Жүйкеңдi жеп, қ ан қысымын тасытқан.

Жiгерiңдi құм қылатын пасықтан,

Жаңа өспiрiм жеткiншектi сақта, Алла !
Егер сәл-пәл айбыны асса басқ,а адам,

Ебiн тауып сүрiндiрiп тастаған.

Жақсылығы өз басынан аспаған,

Тоң мойыңды тоғышардан сақта, Алла!

Арақ, iшiп лепiретiн тасына,

Оң сөзiңдi терiске ылғи бұратын.

Қыңыр тартып, қысыр кеңес құратын,

Қызыл өңеш даукестерден сақта,Алла!

Мұз жүpeгi қара тастай мелшиiп.

Мұрның көкке шүйiретiн кекжиiп,

Мейманасы асқандардан сақта, Алла!

Бай өлкемнiң таусылмасын нәр құты.

Бақытты боп өмiр сүрсін бар жұрты,

_{Бейбiт күннiң тыныштығын сақта, Алла!}

ҚАЗАҚТАР

Балалар деп түсiнетiн құт атын.

Туған жерiн, тiлiн, дiнiн әспеттеп,

Өз отауын Отаным деп ұғатын.

Ұлын – нарға, қызын – арға бағалайтын.

Перзентi едiм жаны жомарт халықтың,

Келiмсектiң кем-кетiгiн жамайтын.

Аталарым төрт түлiк мал бағатын.

Жайшылықта қойдай жуас болса да,

Соғысқанда aш қасқырдай шабатын.

Tepic айтпас қабырғасын сөксе де.

Түсер отқа шындық үшiн шырылдап,

Тажал келiп улы зәрiн төксе де.

Алапатта кiсiлiгiн сақтаған.

Құлындарын тұлпар етiп баптаған.

Құла дүзге қала орнатып жайнатты.

Бау-бақшаға айналдырды мәуелi,

Жұмақ етiп сусыз шөлейт аймақты.

Жұлдыздармен ғарышқа ұшып сырласқан,

Жайса қ ұ ш а қ ұ лдарына нұрлы аспан.

Жатуды аңсап табаныңда төселiп,

Жауқазындар жазғытұрым гүл шашқан.

Алаулатып махаббат от жаққандай.

Қос бұрымы қос өзен боп аққандай.

Немересi томпаңдаған қ асында.

Әжелердiң екi етпейтiн әмiрiн,

Әп-әдемi дәстүрi бар расында.

Қызығамын рухы биiк қ арттарға,

Көкiрегi - толған алтын қ азына.
Аллаhты бiр, пайғамбарды хақ дейтiн,

Адал ниет аққа тәңiр жақ, дейтiн.

Қиналамын жеткiзе алмай жырыммен,

Қазақтардың қарапайым пәк кейпiн.

Шапағымен салды сұлу нақыш таң.

Тында, дүние!

^{Елiм менiң ертең - ақ}

Таразысы асып түсер АҚШ-тан!...

БАҚЫТҚА АПАРАР ЖОЛ ·
Бақыт құсы қашан да қызықтырған халықты,

Өмiр бойы таба алмай қаншама жан зарықты.

Шат тұрмысты аңсаған Меккедегi бiр жiгiт

Сүйген қ ұ лы Алланың Мұхаметке барыпты.

Қуанышым, шаттығым, қасiретiм, сорым да.

Құзырынан Алланың шығуы үшiн шынымен

Құрбандығы болайын тәңiрдiң ақ жолында.

Разы болар ұлы Хақ қандай қызмет етейiн?­

Деп сұрапты жалынып Мұхаметтен жас жiгiт, ­

Мынау жалған фәниден армансыз боп ө т е й і н».

• 
  «Екi дүние рақатын көрем десең расында
  

Алғыс алсаң солардан бөленесiң бақытқа,

Қарғыс алсаң қаласың тозақ оттың астында.
Аяғына жығылсаң көзі ашылар сананың

Жәннат деген біліп қой табаныңда ананың.

Қартайғанда қадірлеп төбесіне көтеру –

Қасиетті борышы әр мұсылман баланың!»

Жол нұсқапты бақытқа бастар ғазиз сезімге.

Мүбәрәк сөз хадисін пайғамбардың ұмыстпа,

Шапағатын Алланың көргің келсе өзің де....

Дедi ол маған: «Балалық шақ – бал кезің».

Бозбаладан бақыт жайлы сұрап ем

Дедi маған: «Ол - махаббат, ә н сезiм».

Дедi ол: «Ғашық жiгiтiммен тiл табу».

Бақыт жайлы келiншектен сұрап ем

Дедi: «Көш бастайтын ұл табу».

Жауап бердi: «Бақыт – байлық, алтын», -деп.

Бақыт жайлы қайраткерден сұрап ем

Дедi ол: «Бақыт – құрметтеуі халқың», - деп.

Ертелi-кеш ем қабылдап тұратын

Сырқат шалдан бақыт жайлы сұрадым.

Ол күлiмдеп, талдап тұрып сақалын

Айтты маған бабалардың мақалын:

Екіншіден, ақ жаулық,

Үшіншіден, он саулық

Және, қалқам, еңбегімен елену,

Атқан таңның арайына бөлену!...

ҮШ БАЙЛЫҚ ПЕН ҮШ ПАРЫЗ

Батыр бабаң бұлтақтауды сүймег,ен.

Жеткiздi елге сан ғасырды лақтырып,

Өсиетiн арман атты күймемен.

Болашағын көп ойлаған тәрiздi.

Ғибрат етiп қалдырыпты мәңгiлiк,

Үш байлық пен үш перзенттiк парызды.

Сынық, мiнез, сөзi майда сiңлiлер.

Үш байлығың: Жерiң, Тiлiң, Дiнiңнен

Ұлт рухының биiктiгi бiлiнер.
Ұрпақ болсаң салт-дәстүрдi сақтаған,

Таптамасын бесiгiңдi жат табан.

Қорғау үшiн туған жерiн, тiл, дiнiн,

Бабаларым белiн шешiп жатпаған.

Ақша қуып, ардан безіп құнықпа.

Алтыннан да, мансаптан да жоғары

Перзенттiк үш парызыңды ұмытпа.

Ана тiлiң - көкке самғар қанатың.

Дiнiң - иман мұнарасы, Үшеуiн

Құрметтей бiл бiткенше ақтық, сағатың!..

Қара дүрсiн ойлай берiп жалықтым.

Қаз мойыңды домбырадан есiттiм,

Құлын даусын шырқыраған тарихтың.

Қос iшeгiн бұлбұл етiп сайратқан,

Қарсыласын оқ шығармай жайратқан.

Қасиетi домбыраның кем емес,

Ақ орданың төрiндегi байрақтан.

Кеуделерге үмiт гүлiн тағатын.

Махаббаттың мәңгiлiгiн дәлелдеп,

Жүректердiң терезесiн қағатын.
Қаhарланса қарғыс -қамыт кидiрер,

Қайғы бұлтын қас қағымда үйдiрер.

Құдiрет бар домбыраның үнiңде,

Алпыс екi тамырыңды идiрер.

Өнерлiге бақыт жолы ашылар.

Кетбұға боп, Құрманғазы, Дина боп,

Болашаққа күйден шашу шашылар.

Соғыс болса бой тасалап бұқпаған.

Cүйегi асыл батыр бабам көзi ол,

Сертiне адал, сенiм туын жықпаған.

Таң қалдырған тәкаппар, паң шың басын,

Тәтті әуенді құйма құлақ тыңдасын.

Тәттімбеттің сұлу сазы тербеткен,

Туған жердің бір шыбығы сынбасын.

Алты алаштың даңқы шықсын жаңғыра,

Атажұрттың аққуындай сән құра.

Арманыңа қолын созған қазақтың,

Абыройын асқақтатшы, домбыра!

Ақындық бар пернедегі ырғақта

Азаттықтың арай таңы аманат,

Аман-есен жеткіз келер ұрпаққа!..

Махаббаттың шаттығын, наза - мұңын,

Ғасырларға жеткізген - ғажап үнің.

Ағы менен көзінің қарасындай,

Қасиетті қобызы қазағымның.

Әулие ме ен аққуға тіл қатқызған,

Жұлдыздарды ғашық қып жырлатқызған.

Құйқылжыса қоңыр күй құранға ұқсап,

Құйқа тамыр шымырлап тыңдатқызған.
Жусан исі бұрқаған дала ма едің,

Тал бесікке тербелген бала ма едің.

Мәңгі өмірді аңсаған Қорқытқа ұқсап,

Мынау жалған Фәниге нала ма едің.

Көнілімнің күй еткен көгершінін.

Ұлы сазгер Ықылас арманы ма ең,

Ұрпағына қалдырған өнер шының.

Қаһарына тағдырдын бас ұрмаған.

Қойлыбайдай бақсының жәдігері,

Қажет боп тұр көмегін қазір маған.

Періштедей құшағын жайып тұрған,

Әруақты ән!

Сырқаттан айықтырған,

Жан мен тәнді тазартшы ластанудан,

Аман болсын азамат - сайыпқыран.

Сақта ұрпақты сұқ көздің соққысынан,

Сұм ажалдан, мезгілсіз оққа ұшудан.

Қыдыр қонған, киелі қара қобыз,

Қорға, қолда халықты от құшудан.
Көбелектей алданып өртенбесін,

Көлденеңге бастырма өр кеудесін.

Азаттық ап бақытқа барар жолда,

Гүлге ора қазақтың көркем көшін.

Сары уайым сарсаңға салынамын,

Қайтсем бұдан, япырау, арыламын.

Қасиетті қобызым! Перзентіне

Бармақтай бақ бере гөр, жалынамын!..

АТА ЗАҢ
Төле, Әйтеке, Қазыбектен кешегі,

Аманаттай аңыз желі еседі.

«Ырыс алды - ынтымақ» деп үшеуі

Өсиет заң қалдырыпты деседі.

Бақшасында мәуесі бар ұғар жас.

Бабалардан қалған мұра - Ата Заң,

Балақтағы битті басқа шығармас.

Без бүйрекке сын семсерін қадасаң.

Бойға қайрат, дауа болар жаныңа,

Бабалардан қалған мұра - Ата заң.

Бұзылмаса бірліктің бал қаймағы.

Қырғи қабақ, араздасу жоқ жерде,

Гүлжұмаққа айналады аймағы.

Онда, қалқам, Ата заңды құрметте.

Асықпасаң ақ күн туар алдыннан,

Абыройлы тура жолдан мүлт кетпе!..

Әр сүйемі жәннаттағы гүлге тең,

Жерұйықтың өзі шығар бұл мекен.

Ұзағынан сүйсіндірсін еркіндік

Уық қадап, үміт шоғын үрлеген.
Туған елің рухы биік, жаны азат,

Тарыққанға тарту етер қазанат.

Төрт құбылаң түгелденіп келеді,

Тастан берік, гүлден нәзік азамат.

Жол сілтейсің көзін ашқан бұлаққа.

Жарқыратып жауһар алқа таққандай,

Сарыарқаны айналдырдың жұмаққа.

Тауып шешкен тоқсан ойдың түйінін.

Төраға боп басқарып тұр Нұрсұлтан,

Европада қауіпсіздік ұйымын.

Жел айдаған бұйра бұлттай көшпейді.

Жанға толтыр, малға толтыр, Нұраға,

Бабалардың ізі жатқан төскейді.

Ынтымақсыз ел салтанат құра ма.

Қазағымның ұлан - байтақ даласын,

Әнге толтыр, дәнге толтыр, Нұраға!

Атажұртты абат етпеу - ерге сын.

Қой үстіне жұмыртқа caп бозторғай,

Тыныштықтың тал бесігі тербелсін!

Азаттықтың арайланған сазынан,

Айбынды Есіл толқыныңан наз ұғам.

Әл-Фараби ғұламаны өсірген,

Қазақстан - алтын кенім, қазынам.

Абай, Жамбыл жырларындай шуақты,

Пайғамбардын хадисіндей қуатты.

Сарыарқаның төріндегі Астана,

Ұлтымыздын ар-ұжданы сияқты.
Түріп тастап бодандықтың түндігін,

Тапты Есілден ырыс, құттың кіндігін.

Алатау мен Алтай, Көкше, Маңғыстау

Құшағына түгел сиып тұр бүгін.

Талай ғасыр кешкен дауыл, боранды.

Бабалардың Ұлы Рухы далама,

Күлтегіннің көк тасымен оралды.

Әсемдікке қалай тұрам сүйінбей.

Әділеттің туын тіккен Ақорда,

Жүрекке ыстық өз ошағым, үйімдей.

Алты алаштың асылдары бас қосқан,

Тілегі бір түрлі халық достасқан.

Жерұйыққа ұқсайтұғын ғажайып,

Нән шаһарға көз тігеді көк аспан.

Гүл жамылған көше қандай, бақ қандай!

Төле, Әйтеке, Қазыбек би оянып,

Ізгіліктің шам-шырағын жаққандай.

Біржан салдың балдан тәтті әні бар.

Қыдыр қонған қазақ елі, жыр елі,

Астананың ажарынан танылар.

Абылайхан тұлпарының ізі бар.

Атажұрттың соғып тұрған жүрегі –

Астанаға бүкіл әлем қызығар!..

Бақ нұрының толқыны тербетіле,

Орнатқандай жұмақты жер бетіне.

Ару қала Арқаның төріндегі

Астанамның көз тоймас келбетіне.
Тамыры алтын бәйтерек жайқалуда,

Қонақ түгіл тұрғының таң қалуда.

Баба рухы оралған абат жерге,

Қыдыр дарып жатқаны байқалуда.

Әсем, асыл алқаны таққан жандай.

Алма мойын, аршын төс сұлуға ұқсап,

Асқақтайды ажары атқан таңдай.

Ерке Есілге нән көпір жарасады.

Салтанатын паш еткен Ақордаға,

Көктегі ай, күн қызығып қарасады.

Ғашықтардың махаббат сезіміндей.

Ыстықсың сен, Астанам!

Көркейе бер,

Өнер, ғылым, білімнің бесігіндей.
Заман озбай, жаңғырмай тұрады ма,

Жаңалыққа жұрт бетін бұрады ма.

Сегізінші керемет әлемдегі

Ару қалам жетсе екен мұратына.

Даңқы өрлеген ғажайып сәулетімен.

Тәуелсіз ел байрағын желбіреткен,

Әз Астанам, айналдым әулетіңнен!..

Жазирамнан аққу боп ұшты арманым.

Қасірет пен қайғыны аз шеккем жоқ,

Білем тағдыр сілкілеп күш салғаның.

Өлексеге толтырған жердің бетін.

Бір үзім нан таба алмай көзін жұмған,

Анасынан айырылды қанша жетім.

Мылтық кезеп тұр бүгін Адамға Адам.

Сыяды ғой барлығы құшағыма,

Не жетпейді, япырау, қайран қалам.

Лаулап жанса шөлдегі қалың қауы.

Құрт-құмырсқа, аң-құсы ғайып болса,

Жер-ананың мүмкін бе толғанбауы.

Жанды, жансыз әр затым қымбат маған.

Жарып шыққан өзекті перзенттерім,

Тіршіліктің лебізін тыңдат маған.

Мұрат гүлін бүр жарған құлатпағай.

Бір-біріңе жанашыр, дос болсаңшы,

Ар-ұжданның аулынан жырақтамай.

Алтын күнім аспаннан елжіресін.

Айдарынан жел есіп алты алаштың,

Бейбітшілік байрағы желбіресін!!!

ТӘУЕЛСІЗ ЕЛ ӨРЕНІ
Алтай менен Алатауды жайлаған,

Қымыз ішіп, құлын-бие байлаған.

Қаншама жау сойқан соғыс ашса да,

Атажұрттан тапжылмаған, таймаған.

Топта - шешен, аузына жұрт қараған.

Текті елдің нартәуекел ұлдары

Құл болудан ажалды артық санаған.

Тарихқа енген қаһармандық даңқымен.

Теңдік үшін арпалысқан сан ғасыр,

Тілін сүйген, дінін сүйген халқым ең.

Айы туып, әділеттің оты өріп,

Ақ тілектің көсегесі көгеріп.

Арманыңа жетті бүгін қазағым,

Тәуелсіздік туын көкке көтеріп.

Ер жетіпті еріп күдік көбесі.

Көрініп тұр Астанадан әлемге,

Ен дәулеттің, ырыс-құттың төбесі.

Ұлы Дала жанарында нұр ойнап,

Бұғауды үзіп, еркіндікті жүр тойлап.

Алып - Ер Тұңға, Күлтегін мен Абылай,

Кенесары жатқан шығар бір аунап.

Құлатты атып жүрегінде түк барын.

Құрбан болған Сәкен,Мағжан,Тұрардың,

О жаратқан, асқақтатшы рухтарын!

Асау Ертіс толқыныңдай үкілі,

Ақорданың түзу шыққай түтіні.

Керек бізге сақтау үшін Теңдікті

Тұлпарлардың тұяғының бүтіні.

Арай төккен Азаттықтың таңы абат.

Бабалардан қалған мұра - туған жер,

Ей, жас өрен, өздеріңе аманат!..

Сауығады сырқаттанып келген жұрт,

Қарағайлы қалың орман - өлкең құт.

Алабұртып шарықтады қиялым,

Арманымды жырларыма желкен ғып.
Жарқыратқан ой-санамды тазалап

Жұмбақтасың, Окжетпесін ғажап-ақ.

Жүрегімнін жарақатын жаздың сен,

Жендет-шердің шеңгелінен азаттап.

Көргендеймін асылдардын сынығын.

Көкшетаудың сексен көлін саялап,

Сенде өткізген Абылайхан ғұмырын.

Абат жерге Сәкен талай тамсанған.

Туған айдай толықсыған Көкшеге,

Ғашық болып қызықпады қанша жан.

Шұғыласын шашқан кезде таң нұры,

Алуан түске боянады тау қыры.

Жұмақ мекен болған соң ба, білмеймін,

Дертке шипа ақша қары, жаңбыры.

Үкілі Ыбырай «Гәккулетіп» өткен жер.

Ақан сері Ақтоқтысын аймалап,

Баурайында махаббат сыр шерткен жер.

Батыр Мәлік, Сұлтанмахмұт өскен жер.

Қазағымның қаймақтары, хандары

Мұз төсеніп, от пен суды кешкен жер.

Келсем деймін, көрсем деймін тағы бір.

Байғазымды қабыл алшы, Бурабай,

Ақ қайыңға іліп кеттім жақұт жыр...

Отан, Отан – ата қоныс, мекенім,

Әлемге аян қасиеті екенің.

Орман, суың, топырағың киелі,

Сенің наның сүйсініп кіл жегенім.
Сенің ауаң мейірлене жұтқаным,

Сенің тауың, әлхамдуллә, шыққаным.

Отан да – анам, анам да – Отан байқасам,

Бұл екеуін бөле алмайсың ұққаным.

Осы екеуі киіндірген торқаны.

Күндіз-түні тілейтінім Тәңірден,

Екеуінен айырмаса болғаны.

Отан деген шаттығы мол мерекең.

Отаныңмен шаңырағың биіктеп,

Отаныңмен кеңи берсін керегең!

Азаттықты аңсап құстар сайрады.

Желтоқсанда азаттықтың таңы атып,

Желбіреді бостандықтың байрағы.

Бабалардан қалған қара шаңырақ.

Тәуелсіз ел Қазақстан - Отаным,

Әділеттің нұрын шашқан шам-шырақ.

Масаттанып соғып тұрған жүрегім.

Айы оңынан туған алтын ұяма

Шаң жуытпау - менің мұрат, тілегім.

Бабаларым артқан бізге мол үміт.

Асқақ рухын төмендетпе халықтың,

Перзенті бол жаны жомарт, қолы құт.

Бостандықтың әні жетсін жаңғырып.

Тәуелсіз ел Қазақстан төрінде,

Көк туымыз желбіресін мәңгілік!...

Словян халқын аузына түгел қаратқан,

Бұлғардың ханы еткенше мені, Жаратқан,

Қатарда жүрген жай кісі жаса Таразға,

Қазақтың қонақжайлығын жұртқа таратқан.
Мейірімді Алла!

Жаңылдырмашы тобамнан,

Суыды көңіл қатыгез заман, қоғамнан.

Безетін менің жөнім бар ма еді, япырау,

Бабаларымның бейіті жатқан Отаннан.
Сүйікті әжем сүйсініп ішкен бұлақтан,

Аяулы анам гүлдерін терген қыраттан.

Жаныма жалау, сүйеніш таппай, тәңірім,

Кетемін деп пе ем жұбаныш іздеп жырақтан.

Тұраннан шығып Дунайға жеткен жігіт ем.

Атиллаға ұқсап ерлігім аңыз болса деп,

Армандаушы едім, жасырман оны бүгіп мен.

Ата-жұртты аңсап сағыныштардан сарғайдым.

Алтын тақтан да артық екенсің, туған жер,

Аяулы Меркі, өзіңді қору - бар қайғым.

Өкініш құрты миымды ойып үңгіген.

Байлықты белден кешсем де жаным тыншымас,

Топырағын таппай өспесін дәннің кім білген.

Сүбелі жерден ержүрек ұлан туылар.

Сұрапыл соғыс сескенте алмас, себебі

Қаһарман елде қайраттың алтын буы бар.

Жат жұрттық қонақ қызығар оған таңдана.

Қойнауы толған жусаған жылқы, қойларға,

Түсіме дәйім кіреді кербез кең дала.

артың - мұң,

Даңққа бөлеп мені де біраз шарпыдың.

Тегіміз - түркі, әкемнің аты - Құдірет,

Жолбарыс тектес үш ұлы оның бар-тұғын.
Жауынгер ағам үйреткен тәсіл, амал көп,

Батыр боп, хан боп алмаған менде қамал жоқ.

Қанаты сынған қырандай қазір жатырмын,

Қартайған шақта елімді іздер шамам жоқ.

Маңдайға жазған тағдырдан кім бар аса алған,

Кешегі күнді қайтарып бермес Жасаған.

Шіркін-ай, бір сәт оралсам атамекенге,

Басымды иіп, құшар ем, құтты босағам!

Аспарам, сенің әр талың - ән, жыр, күй маған.

Алдыңа жетпей көзімді жұмсам кеше гөр,

Перзентің едім ноқтаға басы симаған...

НАҒЫЗ ҚАЗАҚ
Қиыншылық басыңа кеп туса егер,

Қарлығаштай қанатымен су себер.

Азамат көп ардақ тұтар ауылда,

Ақ дауыл боп қайғы бұлтын қусам дер.

Адалдыққа шомылдырып жөргектен,

Әже әлдиі тал бесіктен тербеткен.

Құдайындай құрметтейді қарттарды,

Қариялар батасымен ер жеткен.

Жастайынан жұпар шөппен сырласқан.

Құт, береке, байлық көзі мал-жан деп,

Қой қайырып, күрең мініп қырды асқан.

Ажарынан ішкі ойы білінген.

Додасында жүр тірліктің және де

Домбырасы керегеге ілінген.

Бата сұрап күлімдейді ол деген.

Көктем келсін, күзде келсін, қыс келсін

Көк аттының көңлі қалып көрмеген.

Бісмілласыз басталмайды қадамы.

Сабасынан сары қымыз кетпеген,

Нағыз қазақ сенсің, ауыл адамы!..

ТУҒАН ЖЕР

Туған жер ұқсайды екен күн нұрына,

Мәңгілік сәуле шашар ғұмырыңа.

Көрмесем апта сайын ауылымды,

Жұтқаным жұқ болмайды жұмырыма.

Жағамды жайлау еткен атырабың.

Кілтіндей ырыс-құттың, бақ-дәулеттің

Киелі, қасиетті топырағың.

Қаңғыған үйірінен тұлпар оңбас»,-

Деп бесік жырын айтса асыл әжем,

Ұрпағы қалайынша іңкәр болмас.

Құтқарған бұлтын серпіп ауыр мұңның.

Қытайдың аққуынан артық көрем,

Қаздарын қаңқылдаған ауылымның.

Туған жер әнге - азық, күйге - тірек.

Төскейің ата-бабам ізі жатқан,

Тағынан патшалардың сүйкімдірек.

Ауырсам айықтырар дәрі сенде,

Жұмақтан айтындаршы сәні кем бе.

Париж, Рим, Нью-Йорк мың садаға,

Сұлусың, туған жерім, бәрінен де!!!

АСПАРА

Шаң жұқпас шашасына тұлпары бар.

Айналдым алтын бесік Аспарамнан,

Оқ жонар ата көрген ұрпағы бар.

Батыры ғұмыр кешкен ат жалында,

Аңыз көп Шайсандықтың шатқалында.

Сыпатай, Жауғаш, Аққөз, Асқаровтар

Сенде өсіп айналды жұрт мақтаныңа.

Шыңынан таудың мәңгі мұзын табам.

Қойны құт, суы шипа Аспараның,

Оралған шылауына Қызыр бабам.

Байлығын, дәулетін ел нәсіп етті.

Білмеймін қандай сиқыр бар екенін,

Сайратып бұлбұлдарды ғашық етті.

Сусының қандырады аңдар құлап.

Хош иіс гүлі түгіл Аспараның

Қақтырар таңдайынды тасы да ұнап.

Құлпырып құшағында ер жетіп ем.

Қабыл ал бәсіре - өлең, жырларымды,

Қарыздар өнер қуған перзентін ем...

Қас қағым сәт үнемі қозғалыста болады,

Қызғалдақ та құлпырған күз келгенде солады.

Өзгереді тау мен тас, мұхит, өзен, арал да,

Тек мызғымас салт-сана, дәстүрге бақ қонады.

Ымыраға шақырып ынтымақты жақтаған,

Құлы болмай құлқынның ел сенімін ақтаған.

Алты бақан ала ауыз атанбайды ағайын,

Татулықты қыл өтпес бір ашуға сатпаған.
Арманыңа адамдар жете алмайды діттеген,

Үйге келген қонақты құдасындай күтпеген.

Дастарханың әрқашан кең жайылып жатсын деп,

Бабаларым біздерге ұлы міндет жүктеген.

Тарылмаған пейілі, таусылмаған нәсібі.

Сан ғасырлық белестен аттап өтіп қазақтың,

Мұра болып келеді меймандостық кәсібі.

Қиын сәтте қол ұшын бере алдың ба досыңа.

Үш жүз алпыс тамырын мейірлене соқса егер,

Ұлттың рухы бар сенде!

Қуанамын осыңа!!!
АТАЖҰРТ

Қорған болған жеріне,

Қиын-қыстау заманда.

Қыдыр қонған төріне,

Құлан халқы, аман ба?!
Бұзылмаған қаймағы

Бірлігіннен айналдым.

Бақ-дәулеттің аймағы

Тірлігіннен айналдым.

Дәл өзіндей ел бар ма.

Шөбі - дәрі, суы - бал

Жалпақсаздай жер бар ма.

Айтқан сертте тұра алған

Ұлдарыннан айналдым.

Қызғалдақтай бұралған

Қыздарыңнан айналдым.

Пейіліннен айналдым.

Сары қымыз сапырған

Келініңнен айналдым.

Қарттарыннан айналдым.

Ұлт мүддесін ұлықтар

Салттарыңнан айналдым.

Даналардан айналдым.

Үйдің алтын қазығы

Аналардан айналдым.

Бабалардың көзіндей.

Асан қайғы аңсаған

Жерұйықтың өзіндей.

Тілер бізге ырыс-құт.

Аяулы анам тәрізді

Ыстықсын сен, атажұрт!

Жан анамның атақоныс, мекені,

Жұртқа аян жұмақ өлке екені.

Жотасында жауқазындар жайқалған,

Жалпақсазым - бақытымның бекеті.
Құшағында ынтымақтың желі ескен,

Қияқ мұрт пен қиғаш қастар тен өскен.

Қаймағы еш бұзылмаған Жалпақсаз,

Қыдыр қонған қордалы ауыл емес пе ең?!

Қымбат маған ой-шұқырын, белесің.

Ұрпағымның жанса екен деп жұлдызы

Ұл-қызына ұлтарақ боп келесін.

Балалықтын бал дәурені есімде.

Сенін арқаң туған жерім - Жалпақсаз,

Сән түзесем тіршіліктің көшінде.

Арманымның алдаспаның қайраған.

Аңқылдаған әжелерім қаншама,

Нәрлі қымыз баптап, бие байлаған.

Алқабына арпа, бидай сепкізген,

Адал енбек мұратына жеткізген.

Жалпақсаздың ел-жұртынан айналдым,

Шабыт беріп жыр нөсерін төккізген!..

АУЫЛЫМ

Тамыр жайған туыстарым, бауырым,

Жайма шуақ көктем түгіл, жаз түгіл,

Жылы ұшырар қарлы боран, дауылың.
Жуасы мол жоталардың қолтығы,

Жауқазындар, сарғалдақтар толқыны.

Жалпақсаздың салтанатын паш етер,

Қора толы қойларының қоңдығы.

Албырайды уылжыған алма, өрік.

Аспандағы жұлдыздар да түн бойы

Кірпік қақпай қадалады таң көріп.

Ырыс-құт боп адал термен тапқаны,

Көсегесін көгертеді баққаны.

Топырағыңнан айналайын, туған жер,

Аяғымнан тік тұрғызған ақ наны.

Тілді үйірген қарбызың мен қауының.

Ақордам да, Астанам да өзіңсің,

Атақоныс, алтын бесік ауылым!!!

Жайқалған жасыл құрағы,

Ырыстың сенсің бұлағы.

Басына қыдыр дарыған,

Бабамның болған тұрағы.
Әкем де сені сүйеді,

Анам да басын иеді.

Құланым – алтын бесігім,

Құшағың құтты, киелі.

Қанатым болған Құланым.

Сапарға шықсам келгенше,

Сағынып сені тұрамын.

Жүректің құлпын ашатын,

Жуасы тәтті жұмағым,

Жер бар ма сенен асатын?!

Қыздарың күміс қасықтай.

Құланым – атамекенім,

Өсірдің бізді жасытпай.

Ақбидай еккен еліңе.

Аққу – жыр ұшты кеудемнен

Аяулы туған жеріме!...

Түңілу ақ өліме қазық деген,

Қайғыны пешенеңе жазып па екен.

Басыңа тәуекелдің бөркін кигін,

Көңілге үкілі үміт азық деген.
Болған соң опасы жоқ мынау жалған,

Арманның жанарынан жасы тамған.

«Уәде-құдай сөзі» деп түсінген,

Бабамның айтқан жерде басы қалған.

Не жетсін сертке берік бола алғанға,

Қыран боп шырқау шыңға қона алғанға.

Қол ұшын аямапты бабаларым,

Бақ тайып қазынасы тоналғанға...

Су сұрасам бал берген,

Жая берген, жал берген.

Қабағыма қарайлап,

Әр сөзіме мән берген.

Сүйем сені, Аспарам,

Алтын шапақ күн үшін,

Айлы жарық түн үшін,

Әсем, нәзік гүл үшін.

Сүйем сені, құт мекен,

Аппақ жұмсақ нан үшін,

Төсіңдегі мал үшін,

Бұлбұл құстар әні үшін.

Жұлдыздардай жарқырап,

Тапса жырым - жаңа ырғақ.

Сенің арқан тек қана,

Қасиетті шаңырақ.
Сүйем сені, жаннатым,

Ескені үшін жұпар жел,

Өскені үшін бұраң бел,

Сенгені үшін қыранға ел.

Отаны деп баламның,

Отқа түсіп жанам мың,

Мерейлі Меркім - туған жер

Атақ -даңқы асқақтап шалқығандай,

Қасиетті Меркінің халқы қандай.

Қарай қалса қыздары күлімсіреп,

Қара тастың өзі де балқығандай.

Қайырмасы: Жыр-пырағым,қанатым,

Нұр тұрағым, жәннатым.

Сұлу Меркі - әсем ән,

Шырқап кешке салатын.

Алтын бесік Аспарам қымбат маған.

Ақша мандай, айналдым, аруыңнан

Арқасында қос бұрым бұлғақтаған.

Жеміс толы баулары.

Сұлу Меркі - әсем ән,

Жібек Жолдың жауһары.

Сендей дарқан болуға құмарланам.

Жүрегімді жаулаған бір гүлің бар,

Ұяң жүзі үлбіреп ұнар маған.

Әдемі, асқақ әнге бай.

Сұлу Меркі ұқсайды

Дәл өзіңе, сәулем-ай!

Айдан анық көрерің сан сүзгінің.

Адал жүріп, тәуір жұмыс атқарған,

Білгің, қалқам, бағы жанар ізгінің.

Талайы кеп жүйкеңді әлі тоздырар.

Білімділер төрге шығар қашан да,

Бәсекеде рухани күш оздырар.

Босама!

Іргең мықты, жарық болсын айналаң,

Ұқыпсыздың ісі алға баса ма?!
Қырықтасың - қамал бұзар шақтасың,

Тіл мен көзден Алла жар боп сақтасын.

Асқаровтай алғыр жігіт екен деп,

Сапарғали,

Сені де жұрт мақтасын.

Тағынып ап бес қаруын, жарағын,

Түрініп ап етек-жеңін, балағын.

Туған жерді көркейтуге келіпсің,

Талабыңа нұр жаусыншы, қарағым!


ҚАРАТАУДЫҢ ҚЫРАНЫ
Қасиетті Қаратауға киелі

Аспандағы бұлт та басын иеді.

Ақ жаңбыр боп еміреніп, елжіреп,

Аяулы өлке топырағын сүйеді.

Байтақ жерді жұмақ етсем дер еді.

Балақ жүні жетілгелі сен үшін,

Барын салып терін төгіп келеді.

Асылдықты алдың ба екен бабаңнан,

Асқаныңды көрген жоқпыз сабаңнан.

Біз білетін қыран жігіт өзіңсің,

Қыдыр қонған құт мекенді таба алған.

Тыныштықтың табаныңа тақ тиіп,

Тұрса дейміз бейбіт еңбек, бақ ұйып.

Тауқыметін тартып жүрген мойнымен,

Талабыңа нұр жаусыншы, ақиық!..

Еркелетсе марқайып,

Төбем көкке жеткендей

Жүруші едім шалқайып.

Пәле-жала, тіл-көзден.

Сақтан дейтін қашан да,

Миды ашытар кіл езден.

Сабырсызға үн қоспа.

Дейтін және жолама,

Алдап, арбар жылпосқа.

Қазған терең орлардан.

Аман өткін деуші еді,

Асу бермес жондардан.

Үміт үзіп үгілме.

Деген ақыл-кенесің

Жеткізді, аға, бүгінге.

Естілмейді лағыл ән.

Ажыратты сұм ажал

Тіршіліктің тағынан.

Тәубалайтын күн бүгін.

Бәйтерек боп өсіп тұр,

Артта қалған шыбығың!..

Ақиқаттың келеді жүзін төмен дегізбей.

Әділет пен ізгілік қарашығы көзіңнің,

Ауытқысаң бұлардан дәмі кетер сөзіңнің.

Екеуінен бас тартсаң бола қоймас жолын да.

Әдiлeт пен ізгілік, бәлкім, екі аяғын,

Сүрінгенде сүйенер тіренішің, таяғың.

Бейкүнәні бекерге тіл тигізіп даттамау.

Әділет пен ізгілік қымбат тәж бен тақтан да,

Құтқарады шырылдап шындық жылап жатқанда.

Әділетті болғайсын көшті алға бастарда...

Арпалысып үнемі тіреседі.

Зұлымдықтын өлшеуі өкініш боп,

Ар-ұяттың ізгілік гүлі өседі.

Жағалары үміттің жыртылмасын.

Жүректерге шаншудай қадалатын,

Жалғандыққа бүйрегің бұрылмасын.

Тарих кепіл арамдық ұтпасына.

Алмас қылыш жатпайды қап түбінде,

Қол жеткізер ақиқат тұтқасына.

Шындық - жүген бәрібір ауыздықтар.

Шәкәрім мен Ілияс, Мағжандар боп,

Халқыменен қайтадан қауышты ұлдар.

Шын сөз - шипа екенін ұмытпайық.

Әділеттін ақ туы желбіресін,

Ақиқатқа бас иіп ұлықтайық!!!

«Ол - адамның бағы» дер ем расы.

Толық жауап сауалыңа береді,

Төле, Әйтеке, Қазыбек би мұрасы.

Әділ жаннан ай мен күндей арайлы,

Ізгіліктің шапағаты тарайды.

Алмас қылыш шықпас жасық темірден,

Даналарға жұрт қызығып қарайды.

Жиреншедей қызмет еткен халқына.

Қазыбек би, Әйтеке би, Төле би

Мәңгі өшпес сөз қалдырған артына.

Жағымпаздың маңайына жуыма.

Ақиқат пен шындық - ердің ырысы,

Дақ түсірме адалдықтың туына!..

АҒА БИІ АЛАШТЫҢ
Ақ едің әділеттің шамын жаққан,

Адалдық арайынан таңың атқан.

Мүмкін бе Мұсабектей ер шықпауы,

Сыпатай батыр туған шаңырақтан.

Қашан да ақиқатқа құмар жаның.

Алғысқа бөлене бер ізгілікпен,

Тірліктің серпіп түнек тұмандарын.

Қарайсың жан-жағыңа жұмсақ күліп.

Қақ жарған қара қылды Мұсабекті

Отырмыз Төле биге ұқсастырып.

Патшаның қасында жүр ағам бүгін.

Жамбыл мен Бауыржанның ұрпағына,

Тілеймін тіл мен көзден амандығын!

Жасадың сен азаматтық жоралғы.

Күдер үзіп жоғалғанда сенімім,

Көктем қайта жазирама оралды.

Шарпығанда күміс лебіз толқыны,

Шаттанғаннан көз ілмедім сол түні.

Шырайландым қызғалдақтай құлпырып,

Шашыма әкеп таққандай жүз шолпыны.

Қайтіп қана жақсылығынды өтермін.

Қасіреттің дауылынан күйреген,

Қайратымның шаңырағын көтердің.

Тапқандаймын тәтті науат наз үнді.

Тұтқын болған қаншама жыл қайғыға,

Жүрегімнің шер-шемені жазылды.

Кім сүрінсе сүйеп жүрсің қолтықтан.

Жер бауырлап жатқанымда тұрғыздың,

Алғыс айтам Мұсабекке сондықтан!..

Атың - Бақыт,

Бақыттысың өзің де,

Сұлулық бар нұрлы қара көзінде.

Уылжыған қызыл шие ерніңнен,

Уыздай боп естілер бал сөзің де.

Пір тұтатын парасатты жарысың.

Тұлпарынды баптау үшін бәйгеге,

От пен суға түскеніңнің бәрі шын.

Асқарына шыққан атақ-даңқтың,

Батыр ұлға лайық құрмет таныттың.

Мәртебелі отбасында жүрген соң,

Әр қадамың назарында халықтың.

Алға апарар әділеттің кемесін,

Ақиқаттың жеңеріне сенесің.

Ар - намыстың ақ байрағын көтерген,

Айбозынды періштелер жебесін.

Абыройын асқақтатқан келін ен.

Хақ Тағалам қарапайым жаратқан,

Қалай ғана жыр етпейін сені мен?!

Ұлы Абайдың Тоғжаныңдай түр, пішін.

Тал бойына жарасып тұр бәрі де,

Паш еткендей әдемі әйел үлгісін!..

Таза еңбекпен ырыс, құт таба алған жан.

Терін төгіп отыз жыл қызылшада,

Тәтті түбір тарланы атанған жан.

Мін тағарсың, япырау, қай жеріне.

Қызығамын сегіз ұл туып берген,

Қарапайым қазақтың әйеліне.

Неге ананың нұр жүзі жайнамасын.

Бала берсе тәңірім адалынан,

Ақын жүрек қалайша сайрамасын.

Ата жолын перзентім қуса дедің.

Мың қазанның туылған топырағында,

Мың кісіге татиды Мұсабегің.

Намазбек пен Жамалбек, Әзімбектің.

Ниязбектің шешесі Орынкүлдей

Батыр ана алдында тәжім еттім.

Нүрила, Іңкәр, Нұрбүбі - шөберелер.

Құшағыңа таласып еркелейді,

Аяулы әже, шаттыққа бөлене бер!

Қызғыштай боп қорғайтын елін,жұртын.

Діңі берік ағаштай өзіңе ұқсап,

Келіндерің көбейтсін қазақ ұлтын!..

Жаппасын деп шөкімдей бұлт күн көзін,

Жанған отқа лақтыратын кіл өзін.

Аппақ күрес, адал майдан арқылы

Асқақтатқан азаматтық мінезін.
Ақ-қараны өз атымен атайтын,

Арамзаның аяқ-қолын матайтын.

Адасқанды үйіріне қоса алар,

Таразда жүр бір перзенті адайдың.

Аждаһа ашкөз қаһарынан ықпаған.

Әйтекедей асылдардың тұяғы ол,

Әділеттің туын әсте жықпаған.

Арыстандай айбарлы елден жаралған.

Маңғыстаудың мұзбалағы атанып,

Шапағаты шартарапқа таралған.

Жемқорларға үнсіз қарап тұрмайтын.

Жең ұшынан жалғасқанды аямас,

Турашыл би туғаныңа бұрмайтын.

Кездерімде жасып талай бүгілгем.

Бәрі ақшаға сатылатын заманда,

Азбас ерді жолықтырдым бүгін мен.

Сені көріп күдік, қайғым жоғалды.

Көбейсе екен Нұрғожадай жігіттер,

Кір-қоқыстан тазартатын қоғамды!..

Алғыр ұл күткен сағына,

Тудың ба жұрттың бағына.

Абырой, даңқпен жеттің сен

Алпыстың алтын таңына.
Шапағаттөккен шат түсі,

Жүрегі таза, пәк кісі.

Баянды болсын қашан да

Басыңа қонған бақ құсы.

Маңдайдың терін төгерсің.

Алғысын алып халықтың,

Көсегең күнде көгерсін.

Сұңқар да жерден нәр алар.

Әділет көшін бастай бер,

Қас үлек туған қара нар.

Жақсыдан дәйім үміткер,

Ұмытпас дәстүр, ғұрыпты ел.

Ұлағат тұтсын өзінді,

Ұлт қамын жейтін жігіттер!..

Ақ отауы - махаббаттың тұрағы,

Адалдығы - жүрегінің шырағы.

Абыройды артық санар алтыннан,

Алты алаштың аққуы мен қыраны.
Іске асырып арман менен мұратын,

Жақсы әйел шығарады ер атын.

Қандай ғажап жар таба алсаң мәңгілік,

Гүлжұмақта сән-салтанат құратын.

Қанмен енген тектілік бар бойында.

Тебіреніп тәтті ернің төнеді,

Немерелер асылғанда мойынға.

Жымиғанда маржан тісі тізіліп,

Нұржаныңның Балжан атты жұбайы,

Шәй құяды өзіңе ұқсап сызылып.

Әуел бастан табанды едің, байсалды ең.

Қар төсеніп, мұз жастанып жарыңның,

Терезесін теңестірдің жайсаңмен.

Сенсің, Сәуле, досқа құшақ жайған бақ.

Жусаннан да аласа боп кей кезде,

Отырасың қос ұлыңды аймалап.

Өнегелі жанұя боп еліңнің,

Ақтап жүрсің ата-енеңнің сенімін.

Намыс отын найзағайға жаныған

Нұрғожаңмен бақытты бол, келінім!

Бақыт жолын тапқан жансың біліммен,

Іскерлігің жұрт аузына ілінген.

Жасырсаң да жұпар исі аңқыған,

Адалдықтың балы тамар тіліңнен.
Ізгілікті жасап жүрсің баршаға,

Ақ жаңбырдай алғыс жауды қаншама.

Ақиқат пен шындық үшін күрескен,

Есенжанға дейді халық: «Шаршама!»

Таныта бер өнегелі ісінді.

Отаным деп от пен суға түскен соң,

Еңбегіңнің ел бағасын түсінді.

Әділеттің хақтығына сенесің.

Күшігендей өлексеге қонжиған,

Ашкөзбенен арпалысып келесің.

Жалпақ жұртқа шат тұрмысты көкседің.

Досановтың шәкірті ме деп қалам,

Жазирама сенім гүлін ексе кім.

Алла сыйлар шапағатын алғырға.

Шыққан тауың биік болсын десең сен,

Арманыңды орта жолда қалдырма!..

Күн ыстаған жүзінде мейірім бар,

Кен жазира даладай пейілің бар.

Құрмет тұтар айбарлы азаматсың,

Құйма құлақ, зерделі, зейіні бар.
Шаттанғандай шуағын шаша қарап,

Білем Сізге құшағын ашады алап.

Көктемде еккен, ағатай, дәніңізден

Өсіп шықты ақ бидай шашын тарап.

Самал желмен билесе мың бұралып.

Биыл тағы молшылық болады деп,

Кәрі-жасы ауылдың жүр қуанып.

Биік қойған бәрінен ел мұратын.

Еңбек Ері Рахимов үлгі бізге,

Жалған, жалтақ мінезді ар қылатын.

Мәрттік нұры ойнайды тұлғасында.

Атой салып шығады трақтормен,

Алай-түлей қар көшкін, бұрқасында.

Тілдеседі кіршіксіз күйін ұғып.

Көркейсін деп аяулы атамекен,

Кісінейді кеудеде құлын - үміт.

Абзал аға ойлайды халық қамын.

От пен суға түссе де көрсетпейді,

Тар жол тайғақ кешуде тарыққаның...

Жарына көлеңкедей ерген жеңгем .

Toп жарған кілең көкжал шеттерінен,

Арыстай алты ұл туып берген жеңгем.

Бәріне бақыт жолын нұсқай білген.

Айдақүл жеңешемдей енелер аз,

Шашқызбай өз нәсібін құстай ілген.

Дәл сендей бұл өңірде бай кісі жоқ.

Алдыңнан қия өтпейді келіндерің,

Ананың ақ батасын алғысы кеп.

Сән берер шаңыраққа әйел әсем.

Патшадай алты отауға бұйрық берер,

Жарасар жеңешемді көсем десем.

Көнліңнің күншуағын

Көпке арнап тыншымадың.

Кеудене жақтың ба екен,

Мейірімнің мың шырағын.
Ұмытпай борышыңды,

Атажұрт-қонысынды.

Жоқ-жітік, кемтарларға

Бересің қол ұшынды.

Жастарға жаның үлгі.

Келесің айналаңа

Түсіріп жарығыңды.

Жігітсің ел деп туған.

Отанды көркейтуге

Жас шақтан белді буған.

Айналып жұмыскерге.

Гүлдеттің туған жерді,

Көш бастап игі істерге.

Өзіндей ұғатын кім.

Сен келсең ұшып кетер,

Кеудемнен сұрапыл мұң.

Бақыттың төрін жасар.

Әкеге керек екен,

Сендей ұл, Орынбасар!..

КЕЛ ЖАҢА ЖЫЛ – НАУРЫЗЫМ!
Қара бұлттай қаптаған

Қайғы - мұңнан арылта.

Босағадан аттаған

Жаңа жылым, жарылқа!

Шуағыңды үйіп-төк.

Қазақ деген халықтың

Мәртебесін биіктет.

Әппақ еткін, пәк еткін.

Алла берген өмірін

Арайлы еткін, шат еткін.

Жұлдыздарын жандыршы.

Жамандықтың барлығын

Ескі жылда қалдыршы.

Бау-бақшасын миуалы ет.

Бұлғақтаған өркенін

Бауырмал ет, ибалы ет.

Кел, Жаңа Жыл, төрлеткін.

Алатаудың шыңындай

Елімді алға өрлеткін!..

***
Күміс қазық қақтырған,

Жібек желі тарттырған.

Уығы алтын үй тігіп,

Салтанатынды арттырған.

Барша жанға сүймелі,

Табаныңда жұмақ бар,

Анаға бас игелі,

Келші күткен, Жаңа Жыл!

Келші күткен, Жаңа Жыл,

Ашыққандар тойынсын,

Қатыгездік жойылсын,

Күллі қазақ қауымы,

Шариғатқа бой ұрсын.

Төрлет, төрлет, Жаңа Жыл,

Жаңа ғасыр - жаңа жыр,

Сенің аппақ қарындай

Көбейсінші жанашыр!..

***

Дос керек қол алысып, төс қағысар,

Қорғайтын адал антын жан-тәнімен,

Қызғаншақ іші тардан ірге бұзар.
Дос керек жеңісіңе қуанатын,

Айтқызбай ішкі ойыңды ұға алатын.

Кесірлік, кесапаттың зардабынан,

Тазартып сарайыңды жуа алатын.

Дос керек жақсылығын сатпайтұғын,

Бірліктің бау-бақшасын баптайтұғын.

Дұшпанға сын сағатта жығып бермей,

Сертінде тұрып, сенім ақтайтұғын.

Қасыңнан табылатын ауырғанда.

Нарлығын танытатын нұрын шашып,

Нарықтан арқалары жауыр жанға.

Ыстық пен суығыңа күйетұғын.

Тырнағы қатты батса тіршіліктің,

Тауды да алдыңа әкеп иетұғын.

Жанкияр дос таба алсаң халқың үшін.

Қаймана қазағымның қамын жейтін,

Қонды де босағаңа бақыт құсын!..

Өнердің өлкесінде жарыс құрған,

Дос едік біз үзеңгі қағыстырған.

Аққудай ажырамас айдыныңан,

Тәңірге тәуба деуші ек табыстырған.

Теңіздің толқыныңдай жарасатын,

Тату ек жұрт қызыға қарасатын.

Шаттансаң шашбауыңды мен көтеріп,

Мұңайсам сен қосыла аласардың.
Қайтейін қатал тағдыр ажыратты,

Қамшылап қасірет, мұң қалжыратты.

Ақ тамақ қарлығаштай қатар ұшқан,

Жастық шақ сағындырып сан жылатты.

Қарғалар түсінер ме бұлбұл зарын.

Өзіндей адал досты таба алмадым,

Арманның асқақтатар шың-құздарын.

Артына ешқашан бір бұрылмайды.

Аңсаған алабұртып сорлы жүрек,

Аһ ұрып бозторғайдай шырылдайды.

Жұтаған жайлауыма шуақ тауып,

Жолықсаң қалар едім қуаттанып.

Аяулы асыл досым, қайдасың сен,

Айтатын таң атқанша сыр ақтарып...

Балалық шақтың көктемін,

Байқамай қалдық өткенін.

Ақ көңіл адал досыма

Айтатын сырым көп менің.
Жарасым тауып жанымыз,

Арайлап атсын таңымыз.

Татулық туын көтеріп,

Шырқалсын шаттық әніміз.

Жұбымыз жүрсін жазылмай.

Жүректің кілтін табатын

Сезімнің сұлу сазындай.

Сапарым болар сәттірек.

Сондықтан саған, досым-ау,

Жүремін ылғи бақ тілеп!

ИМАН

Сезсең де жұртқа жаярын,

Білмейсің бірақ жалғаннан,

Табаның қашан таярын.
Шүкір деп таңың атқанға,

Қуанба күнің батқанға.

Белгісіз, жұмбақ сұм ажал

Түсірер түбі қақпанға.

Артында қалар үй, малың.

Ұмытпа екі жалғанда

Жолдасың жалғыз - иманың.

Қатеңді қанша кешірді.

Әруағы жатсын бір аунап,

Жарылқа жетім, жесірді.

Көл-көсір мөлдір бұлақтай.

Көмегің тисін халқыңа,

Кешқұрым жаққан шырақтай.

Иманды болар иесі.

Жақсылық жасағандарға

Жаманның жұқпас күйесі...

Көп ауырдым кедейлік дертіменен.

Су татырмас сараңды білуші едім,

Жомарттық пен адалдық көрдім сенен.

Алғыс айтпау оларға болар айып.

Бала, бауыр, ағайын, туыс та емес,

Азаматтық жасады Бөрібаев.

Тасыған қан түскендей сабасына.

Мен тойынсам елімнің ықыласына,

Сен шомылдың халықтың батасына.

Тұсауласа тағдырдың тар төсегі,

Жалаң аяқ кей адам қар кешеді.

«Қолы ашықтың - жолы ашық» деген сөз бар

Дарқан жанның қашан да даңқы өседі.

Терендікті кім берген зейініңе.

Жетім менен жесірге қолын созған

Бақыт нұры төгілсін мейіріңе!..

Қонаққа барса кетуге асығады.

Автобустардың алдарын орап,

Жолдардан жылдам өтуге асығады.

Кезекте тұрса таласып ұрысады,

Бәрін де шапшаң істеуге тырысады.

Атқармай қойсаң айтқаның тездеп,

Мең-зең боп лезде шекесі құрысады.

Сабырсыз жанды сүмпитіп нала басар.

Сүйрең тіл - сордың тумасы, сүйір найза,

Жазықсыз жапа шеккізіп жара салар.

Деп жазған ұлы Пайғамбар хадис - хатта.

Мүбәрақ сөзін тыңдасын әрбір перзент,

Мұсылмандығы болса егер қасық қанда.

Зая өткен әрбір сеқундқа сана мұздар.

Дүниеге қайта анаңыз әкелмейді,

Япырау, қайда асығып барасыздар?!...

НАРЫҚ ЗАМАНЫ

Дағдарыстың тиіп ащы таяғы,

Күйзелді жұрт тәлтіректеп аяғы.

Тұзағына түсіп жемқор заманның,

Кей шаңырақ алақаның жаяды.

Алшаң басып адам қаның жүктеген,

Алаяқ жүр бұзықтығын бүкпеген.

Арам ақша билік құрған қоғамда,

Арпалысы ақ-қараның бітпеген.

Жат-жаранға сатып жатыр құйқалап.

0, Жаратқан! Қанжығада кетпегей,

Бабалардың ізі жатқан гүлді алап.

Атажұртқа уайым, мұң тараған.

«Тау мен жер, су - Тәңір берген тегін сый,

Оны сату - күнә!» - дейді әр адам.

Ойланыңдар, көш бастаған көсемдер.

Ата-бабаң аманаты, мұрасы –

Сатылмасын қала, дала, өзендер!

Көксегені орындалсын халықтың.

Бай, кедей боп бөлінбейтін, бөлмейтін,

Тусын елге тендік берер жарық күн!...

Көктем келді құшақ-құшақ гүлімен,

Қикулаған тырналардың үнімен.

Көкірегін рахаттана тосты жер,

Қара нөсер жауған кезде түнімен.

Күн сәулесі шуақ шашса шаттанып,

Бау-бақшалар алқа тағар баптанып,

Ақ сәулесі құздан құлап төменге,

Өрім - бұлақ шапқылайды мақтанып.

Бура бұлттар тау басына қонады,

Боз даланы көк кілемге орады.

Ал аралар қанбағандай құмары,

Қызғалдақтың қызыл ернін сорады.
Тал шыбықтар жаңадан бүр жарады,

Шалғын шөптің шашын самал тарады.

Жапырақты жөргек еткен инелік,

Жан-жағына мейірлене қарады.

Кір-қоқысын ақ жаңбырмен тазартып.

Құла таңнан әнші құстар сайрайды,

Тіршілікті той- думан ғып, базар ғып.

Қатал тағдыр кинаса да нешеме,

Көктем барда сезім оты өше ме.

Қыз бен жігіт әзілдері жарасып,

Жайраң қағып бара жатыр көшеде...

**

Бірде тұман, бірде ашық,

Жадырасын жанымыз,

Келші, көктем, нұр шашып.

Қызғалдағын сыйлаған,

Көктем - ән, жыр, күй маған.

Қыстың аппақ көрпесін,

Наурыз сұлу жинаған.
Жыл құсындай оралған,

Бүршік жарды мол арман.

Сенің жылы сөзіңнен,

Қайғы, мұңым жоғалған...

Асқар таудың басын жерге идірген,

Айқастарда жауды жеңіп сүйдірген.

Аспарадан шықты талай батырлар,

Асылзада тектілігін түйдірген.
Дұшпаныңа қара бұлттай түнерген,

Халқым десе кеудесінен күй өрген.

Соның бірі - Тілеуберді бабамыз,

Иығына қалың қазақ сүйенген.

Ту көтерген жүрегі әсте шайлықпай.

Алты алашқа абыз болған сардар ол,

Қас дұшпанға қарсы шыққан қаймықпай.

Жау келгенде қандай жігіт жата алған,

Ерлігі үшін Сыпатайдан бата алған.

Ел үмітін ақтаған соң сан мәрте,

Еркелетіп «Қарақиік» атанған.

Қоқандарды Шайсандықтан қуғансың.

Аралтөбе берілген соң еншіңе,

Ақ жүзінді Қасқасуға жуғансың.

Майлықожа арыстанға теңеген.

Бір ата боп өсіп-өніп кетсін деп,

Бидастарды қолтығынан демеген.

Көктерек пен Қордай, Меркі жеріне.

Бүлінгеннің жамай білдің жыртығын.

Шипа болып түрлі кесел, дертіне.

Құшағында әдемі өлең туындар.

Сыпатай мен Тілеуберді батырға

Ұқсап өссін ертеңгі жас буындар!

Баурында қыз-бозбала сауық құрған.

Шипажай «Жаңақорған» салынғалы,

Қаншама сырқат жанды айықтырған.

Киелі өлке екенін ұғынасың.

Суың да, балшығыңда қасиетті,

Төккен бе Алла нұрлы шұғыласын.

Тигізбес тұлпар қамшы сауырына,

Текті ер шыдар тағдыр дауылына.

Ғажайып ғимараттар салып жатқан,

Ризамыз Аманкелді бауырыма.

Жалғасқан ата дәстүр, өнеге дер.

Аузынан алты алаштың алғыс алып,

Атақ-даңқ, қуанышқа бөлене бер!

Дертіне ем таппаған жадап жүдер.

Келгенде үміт артып шипажайға,

Жыртығын денсаулықтың жамап жібер.

Қиямет қиындықты жеңетұғын.

Айналдым, жігіттерден арманы асыл,

Жаннатқа туған жерді теңейтұғын!..

Ақ қайындар жайқалып,

Жүректері тулайды.

Самал соқса шайқалып,

Жапырақтары шулайды.
Көкке созып саусағын,

Алтын күнмен сырласқан.

Күтер жазды аңсап кіл,

Махаббаты - жыр,дастан.

Қорықпайды ызғардан.

Жылытып тұр шарқ ұрып,

Өмірге іңкәр ізгі арман.

Алшаң басып өткенге,

Ару қыздай сызылып.

Аман жетші көктемге,

Ақ қайындар, тізіліп!..

Алдамшы мынау жалғанда,

Армансыз, шіркін, жан бар ма?

Ажалдың ілсе құрығы,

Ақсұңқар көкке самғар ма?!
Жүрегі жұмсақ жұмағым,

Тілеуі мөлдір бұлағым.

Еліне сая болатын,

Еменім, неге құладың?

Өзінсіз өтті күндерім.

Айырылып сенен, бауырым,

Сопайып қалды-ау сүлдерім.

Жұлдызын жанған шағында.

Жайқалған қара орманым,

Айналдың неге сағымға?!

Жаннатым еді құшағың.

Жападан - жалғыз аралда

Адасқан жанға ұқсадым.

Аңсадым ерке назыңды.

Іздедім сені сағынып,

Тау - тасқа соғып басымды.

Түсінер сендей басқа кім.

Атажұрт - алтын ұяңды,

Япырау, кімге тастадың?!

Ақ көңіл адал періштем.

Алладан күнде сұраймын

Төсегің болсын пейіште!..

Сайда саным, құмда ізім қалмады,

Жар дегенде жалғызымды жалмады.

Қу томардай бар бұтағы өртенген,

Қор еткенше неге құдай алмады?!

Қатал тағдыр дегеніне көндірді,

Қайғы бұлтын аспаныма төндірді.

Қап-қараңғы тастағандай түнекке,

Қандай жауыз шырағымды сөндірді.
Таусылғанша соқпағымның белесі,

Тоқтағанша тіршіліктің кемесі.

Мезгіл - өзен толқыныңда тербеліп,

Көз алдымнан кетер емес елесі.

Шаң-тозаңға айналғандай шың-құздар.

Жон терімді сыдырғандай күй кешіп,

Жан д үниемді билеп алды мұзды ызғар.

Иығыма шерлі шапан жабамын.

Айтыңдаршы, айналайын ағайын,

Қайдан іздеп құлынымды табайын?!

Сенім, үміт таусылды

Қайратымды қасірет, мұң қаусырды.

Ең болмаса түсіме енші, құлыным,

Естір ме екем «Ана!» деген даусыңды...

***

Қабырғамды қаусатып соққылаған.

Қасірет-мұң күндіз-түн уһілетті,

Құлыным-ау, өзіңнің жоқтығыңнан.

Бір сүрініп, бір тұрып құлауменен.

Түсініксіз күй кешем кей кездері,

Өзімдікі еместей мынау денем.

Теріс жауап беремін сұрағанда.

Тұңғиыққа уайым батырған сон,

Тұнжыраймын жабырқап гүл алаңда.

Ақсатып тұр қу тірлік қыңырайған.

Ұлым тірі жүргенде, уа дариға,

Шығушы едім жол тауып шыңыраудан.

Тамұқ бұлты көгімді торлағандай.

Қасіреттің құлатар құрдымына,

Не жазып ем, о тәңір, қорлағандай?!

Көр азабын тартқандай түнеремін.

Жалғызымды жайратқан жазасыз жүр,

Көрген сайын ыза боп мың өлемін.

Қылышымен жүректі тілімдейді.

«Қамыққандар - қуанар» деуші еді ғой,

Қашан бақыт таңы атып күлімдейді?!..

Жылап жатып төсекке жылап тұрам,

Жұбанышым жалғыз -ақ жұтаң жыр-ән.

Тұншықтырып барады шер шынжыры,

Қалай үзіп мойнымнан лақтырам?!
Он жыл болды ұлымды жоқтағалы,

Арманымның сағаты тоқтағалы.

Он жыл болды шаттықтың шамы сөніп,

Қасірет - мұң мылтығын оқтағалы.

Омырауым көз жасқа малынғалы.

Он жыл болды қайғылы өлең жазып,

Құдіретіне Тәңірдің бағынғалы.

Қалмады ғой жылаудан өзге амалы.

Үш жүз алпыс тамырын билеп-төстеп,

Қаратауы қайғының қозғалады.

Анаңды аяп өксиді таң самалы.

Өлді деуге қимастан сорлы жүрек:

«Ботақаным қайда?» - деп жар салады.

Жұбанышым жалғыз -ақ жұтаң жыр-ән.

Тұншықтырып барады шер шынжыры,

Қалай үзіп мойнымнан лақтырам...

Үркітсе де мың қайғы,

Үкілі үміт шыңдайды.

Сабырлыға сыйлық бар,

Сағын дейді сынбайды.
Тағдыр көнбей ырыққа,

Түссе басың құрыққа.

Тәңіріге жалынып,

«Тоба!»деуді ұмытпа.

Шүйделі ойдан от өріп.

Шүкіршілік ап шығар

Шырғалаңнан көтеріп...

**

Жүрегімді жадыратар сөзі бал,

Сендерменен жан-жарасы жазылар,

Сендерменен өмір ұзап созылар.
Сендер барда мен қалайша жасимын,

Сендер барда шаттанамын, тасимын.

Таңсәріден бақыт тілеп сендерге,

Жайнамаздың құзырына бас идім.

Сендерді ойлап мың қайғымды ұмыттым

Жылату да, қуанту да қолында

Жаратқанның күштілігін шын ұқтым...

Сел боп аққан көз жасыма малынам,

Ертелі-кеш уайымға салынам.

Жеткізші деп арманымды Аллаға,

Атқан таңға, батқан күнге жалынам.
О Жаратқан! Өзің жар боп жылатпа,

Сүрінтсең де шыңырауға құлатпа.

Адаспасын үйірінен ақкулар,

Ағыс берші үміті бал бұлаққа.

Қасіретімді жеңетұғын қуат бер,

Шердін шөлін басатұғын суат бер.

Қара тастай қатып қалған қайғыдан,

Жүрегімді жылытатын шуақ бер.

Тіршіліктен түңілдірме бұралаң.

Тауқыметін тарқызсаң да тағдырдың,

Қаламыма рақым етші...

Сұранам!...
АППАҚ ҚҰСЫМ ЖЫРЛАРЫМ

Ақ құсымдай арманыма қанық кім,

Алуа-шекер сезімімді сан ұқтың.

Алпыс азап, тоқсан тозақ көрсем де,

Ала жібін аттағам жоқ халықтың.
Арала деп тау, дала, ой-қырымды,

Жеткізші деп жұртқа айтар сырымды.

Жібек баулы томағасын сыпырып,

Ақ тілекпен ұшырдым құс - жырымды.

Аспан - ата, жер - анаға иілсін,

Ағайын, дос, туыстарым сүйінсін.

Қайтса деймін қанжығасы майланып,

Көре алмайтын дұшпандарым күйінсін.

Құшақтарын айқара ашсын сая бақ.

Қанатыңды қатайтып кел, ақ құсым,

Нанның дәмін, сәби исін аялап.

Қуат бердің қаусап, құлап жатқанда.

Аппақ құсым - періштедей жырларым,

Сен қымбатсың алтыннан да, тақтан да!..

Жасырғам жоқ ештеңе өлеңімнен,

Жырмен нәзік нақыш caп келемін мен.

Жайып салған бүкпесіз жан сырымды,

Қабылдар деп халқыма сенемін мен.
Жақынымдай бүкпесіз сырласады,

От пен суды өзіммен бір басады.

Ғашық жардай аймалап бірде өлеңім,

Дос - көңіл боп, ал бірде нұр шашады.

Сырым менің сондықтан көбіңе аян.

Боямасыз шындықтың суреті бар,

Өлеңімнің әр жолы - өмірбаян.

Өмірімді өнерге бағыштағам.

Өрнегімен сүйсінтсе деп тілеймін,

Өлең - кестем ой-сезім нақыштаған.

Нартәуекел ұшырдым аққуымды,

Жерұйығым тыңдасын «Гәкқуімді».

Жазирамда жібектей сызылтайын,

Жан-дүниемді тербеген тәтті мұңды.
Жасыра алмай жүрегім аптыққаның,

Өріс тілеп қаншама атты таңым.

Жеңіл барып, ауыр қайт лажы болса,

Қанат қақсын, қуаныш, шаттық әнім.

Ат тұяғы тимеген құрақтарға.

Мәртебесін көтерші бұлбүл үнмен,

Бәйге беріп, жел жетпес пырақтарға.

Өнер барда тұра ма жанарға мұң.

Тебіренткен тамаша Күләш сазын,

Төмендете көрмеші, сұранамын!

Еріте біл, қаңтарда қатқан мұзды.

Сүйек сыздар сындардан сүрінбей өт,

Риза боп қарсы алсын ақ таң бізді.

***

ПОЭЗИЯ ПАТШАСЫ

ҚУАНТА БЕР, МАҚҰЛБЕК ТУҒАН ЕЛДІ

***