Экономикалық мазмұндағы есептерді пайдаланып оқушылардың ойлау әрекеттерін қалыптастыру

Экономикалық мазмұндағы есептерді пайдаланып оқушылардың ойлау әрекеттерін қалыптастыру

1-есеп

Оқушылардың көпшілігі алдымен 2-метрлік қашадан 10 алған тиімді деп ұйғарады. Бұл жауапқа олар қанағаттанбайды, себебі онда есеп шартында неге 3-метрлік қаша берілген деген сұрақ туады. Бұл сұрақ оқушыларға ой қозғайды. Оқушылар есептің басқа мүмкін жағдайларын іздестіреді.

Таңдау тәсілмен оқушылар есептің барлық мүмкін жағдайларын анықтайды. Есептің жауабын кестемен берген, есепке анализ жасауға ыңғайлы.

1-кесте

р/с	2-метрлік				3-метрлік				Қоршау ұзындық.		Қоршау құны
	саны	ұзындық	бағасы	саны		ұзындық	бағасы
1	10	20 м	500 т					20 м		500 т
2	7	14 м	350 т	2		6 м	140 т	20 м		490 т
3	4	8 м	200 т	4		12 м	280 т	20 м		480 т
4	1	2 м	50 т	6		18 м	420 т	20 м		470 т

Оқушыларды тек қана өз бетімен алдағы мақсатқа жетуді ғана үйретпей, оларда есепті шешуде шығармашылық ізденісін қалыптастыру керек. Мұндай ізденісті қалыптастырудың бір тәсілі оқушылардың шешкен есебінің тәсілдері тиімді емес екеніне анализ жасап қорытындылау керек. Бұл есептің шартындағы салыстыру жағдайлары (қашалар түрі) көп болса, онда таңдау тәсілмен шығару өте көп уақытты алады, ал кейде тіпті мүмкін емес. Енді оқушы қай қашаны көп пайдаланған тиімді деген ойға келеді. 2 метрі 50 теңге болса, 1 метрі қанша тұрады деген сұраққа 1 метрінің құнын салыстыра келе 3 метрлікті қолданған тиімді екенін байқайды. 3 метрліктен қанша алу мүмкіндігі бар екенін есептей келе 6-3 метрлік, ал 1-2 метрлік алған тиімді екеніне көз жеткізеді. 6*3+2=20 м

6*70+50=420+50=470 м.

Осы сияқты оқушылардың өздері ашқан «кішкене жаңалық» олардың танымдық белсенділігін арттырады.

2-есеп

Конфет дайындайтын екі фирма өз өнімдерін үш жақта орналасқан магазиндерге тасуы тиіс. Бірінші фирмада 120 т конфет бар, ал екіншісінде 130 т конфет бар. Бірінші магазинге 80 т, екінші магазинге 70 т, үшінші магазинге 100 т конфет керек. Бірінші фирманың бірінші, екінші, үшінші магазиндерге конфет тасымалдау құны сәйкесінше 150 теңге, 130 теңге, 90 теңге ал, екінші фирмадан бірінші, екінші, үшінші магазинге сәйкесінше тасымалдау құны 100 теңге, 70 теңге, 50 теңге болса, тасымалдаудың ең тиімді жоспарын құр.

Есептің шартын кесте арқылы берген тиімді.

Таңдау тәсілінің тиімсіз екендігін осы есептен көруге болады.

z₁=100 болса онда z₂=0

x₁=20, х₂=80

у₁=70, у₂=100

Мұндай есептер оқушылардың логикалық ойын дамытуға мүмкіндік береді.

3-есеп

Бір адам 3 тауықты 460 теңгеге сатып алды. Бірінші тауық 4 күнде 3 жұмыртқадан, екіншісі 3 күнде 2 жұмыртқадан, үшіншісі 2 күнде 1 жұмыртқадан туады. 5 жұмыртқаны 50 теңгеден сатса тауықтардың құны қанша уақытта өтеледі.

Бұл есепті де оқушылар таңдау әдісімен шығарады.

3-кесте

І-тауық	ІІ-тауық	ІІІ-тауық
4 к – 3 ж 8 к – 6 ж 12 к – 9 ж	3 к – 2 ж 6 к – 4 ж 9 к – 6 ж 12 к – 8 ж	2 к – 1 ж 4 к – 2 ж 6 к – 3 ж 8 к – 8 ж 10 к – 5 ж 12 к – 6 ж

Сонда 12 күнде 3 тауық 9+8+6=23 жұмыртқа туады. 5 жұмыртқа 50 теңге тұрса 10 жұмыртқа 100 теңге тұрады. Онда 46 жұмыртқа керек. Ал 12 күнде 23 жұмыртқа болса 24 күнде 46 жұмыртқа болады. Сонда тауықтардың құны 24 күнде төленеді.

Қазіргі заманғы оқыту және тәрбиелеу әдісі ғылымның ең негізгі бағыты – экологиялық білім беруді ұйымдастыру болып табылады. Мұндағы басты міндет – табиғатты пайдалануда өнегелілік және құқықтық принципті сақтау, өз қоршаған ортасын қорғауға үйрету.

4-есеп

5-есеп

6-есеп

Шешуі:

Жауабы: 120 кг.

7-есеп

Құрамында 70% суы бар алманы кептіргенде массасы 60%-ға кеміді. Сонда кептірген алмада неше пайызы су болады?

Жаңа терген алмадан х кг болсын.

Жаңа терген алма: 70% су, 30% құрғақ зат.; (0,3х)-құрғақ зат.

Құрғақ алма:

кг – құрғақ алма массасы.

(кг) – құрғақ алмадағы су массасы.

Жауабы: 25.

8-есеп

Товардың 1 кг-ы 2,2 мың теңге тұрады. Магазин бұдан 10% пайда көреді. Егер 1кг-ды 1,8 мың теңгеге сатса 43 мың теңге зиян шегеді. Товар құны қанша?

Товар құны х тг.

2,2х - 110%

? - 100%

9-есеп

І-ден 25%

ІІ-ден 50% пайда түссе, әрқайсысы ? тг.

Шешуі:

І-ден 25% пайда түссе және құны х тг. болса 1,25 х тг.

ІІ-ден 50% пайда түссе құны у тг. болса,

у - 100%

10-есеп

І қаланың 5%-і

ІІ қаланың 35-і

0,05>0,029 Демек, І қала тұрғындары жақсы қамтылған.

Жауабы: І қала.

11-есеп

272:34=8

Әрбір 16 сиыр 25 га жер шөбі кетеді

Сондықтан, 112:16=7

га

Жауабы: 175 га.

12-есеп

Пісірген кезде ет өз салмағының 35-ін жоғалтады. 520 грамм пісірілген ет алу үшін қанша шикі ет қажет?

520----65

х-----100г.

Жауабы: 800г

13-есеп

Өзен бойындағы екі қаланың арақашықтығы 80 км. Теплоход бір қаладан екіншісіне барып қайтуға 8 сағ. 20 мин жұмсайды. Өзен ағысының жылдамдығы 4 км/сағ. Теплоходтың тынық судағы жылдамдығын табыңыз.

х-теплоходтың тынық судағы жылдамдығы, теплоходтың өзен ағысымен жүзіндегі жылдамдығы.

Жауабы: 20 км/сағ

14-есеп

Құны 225 мың теңгелік екі бағалы тері халықаралық аукционда 40 пайдамен сатылды. Егер бірінші теріден 25, екіншісінен 50 пайда түскен болса, әр терінің жеке бағасы қанша?

х-бірінші терінің бағасы, у – екінші терінің бағасы

Жауабы: 135 мың тг, 90 мың тг

15-есеп

80-і 16-ға тең санды табыңыз.

80----16

100----х, пропорцияның қасиеті бойынша

Жауабы: 20

16-есеп

Бір бассейнде 200 м³ су бар да, ал екіншісінде 112 м³ су бар. Бассейндерді толтыру үшін крандарды ашып қойған. Егер екінші бассейнге біріншіге қарағанда 22 м³ су артық құйылатын болса, неше сағаттан кейін екі бассейндегі су мөлшері бірдей болады?

бірінші бассейнде м³ су артық. сағ.

Жауабы: 4 сағ

17-есеп

Шешуі:

Жауабы: 60;69;79

18-есеп

Жұмысшы жалақысының 11-ін жұмсағаннан кейін 7120 тг қалды. Оның алған жалақысы қанша?

Айлығы х теңге болсын. 89-і қалды. Демек, тг.

Жауабы: 2970 тг

Қорытынды

Мектепте математиканы оқыту үдерісінде мазмұнды есептер арқылы оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытудың қажеттілігі негізделді.

Мектепте математиканы оқытудың негізгі оқу әдістемелік құралдарын талдау оқушылардың танымдық қызығушылығын дамыту үшін арнайы әдістемелік ұсыныстар қажет екендігін көрсетті. Сонымен қатар бұл бағытта мұғалімдердің әдістемелік жұмысын жетілдіру қажеттігі айқындалды.

Оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытуға бағытталған есептерді іріктеуге қойылатын талаптар айқындалып, сол талаптарға сәйкес есептер жүйесі құрылды. Мәтіндік есептер арқылы оқушылардың танымдық қызығушылығын тудырды.

Есептер ішінде қолданбалы есептерге ерекше көңіл бөлінеді. Олардың көмегімен оқушыларға нақты өмір мен оның математикалық үлгілерінің арақатынасы таныстырылады, өйткені дерексіз математикалық үлгі заттың мәнін терең түсінуге мүмкіндік береді. Сондықтан, біз экономикалық мазмұндағы қолданбалы есептерді оқушылардың экономикалық ойлауын қалыптастыру құралдарының бірі ретінде қарастыра отырып, математиканы оқытуда экономикалық ойлауды қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық- қызметтік моделін ұсынамыз.

Қорыта келгенде, оқу үрдісінде мәтіндік есептерді шығаруда әр түрлі тәсілдерді пайдалану сабақтың сапасын арттыруға, оқушылардың белсенділігін, пәнге деген қызығушылығын қалыптастыруға, ең негізгісі – оқушылардың білім сапасының артуына апаратын бірден-бір жолы деп түсінемін.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Әбілқасымова А. Е, Көбесов А. К, Рахымбек Д, Кенеш Ә. С “ Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі”. Алматы: Білім, 1998.

2 Алдамуратова Т.А Математика: жалпы білім беретін мектептің 5- сыныбына арналған оқулық, - Алматы: Атамұра, 2001.

3 Әбілқасымова А.Е. Бекбоев И. Б.,, Абдиев А. 9-сынып «Алгебра» Алматы: Мектеп, 2007.

4 Колмогоров А.Н. «Алгебра және анализ бастамалары» 9-10 сынып Мектеп, 2004 .

5 Лысенко Ф.Ф. « Математика. Подготовка к ЕГЭ – 2010» / Ф.Ф.Лысенко, Кулабухова С.Ю.  -  Ростов – на – Дону. ; « Легион – М»,  2009.

6 Высоцкий И.Р. «Самое полное издание типовых вариантов реальных заданий ЕГЭ 2010. Математика» /  И.Р.Высоцкий, Д.Д.Гущин и др. – М. ; «АСТ Астрель»,2010.

7 Кузнецова Л.В. «Сборник задач для письменного экзамена к итоговой аттестации в 9 кл.» /  Л.В.Кузнецова и др. – М. ; «Дрофа»,2002.

8 Кузнецова Л.В. «Алгебра: сборник заданий для подготовки к итоговой аттестации  в 9 кл.»  /   Кузнецова Л.В. и др. -  М. ; «Просвещение»,2007.

9 Тесты по математике для 9 класса. 2008 – 2010 годы.

10 Козина М. Е. «Нетрадиционные уроки. Математика 5-11 кл.» / М. Е. Козина, М.Е.Фадеева  - Волгоград, 2008 .

11 Абылқасымова А.Е. Методика преподавания математики. А. 1993.

12. 
    Бидосов Ә. Математиканы оқыту методикасы. А. 1989.
    

14 Эрдниев П.М. Сравнения и обобщения при обучении математики. М. 1960.

15. 
    Шклярский Д.О. и др. Избранные задачи и теоремы элементарной математики. М. 1969.
    
16. 
    Колягон Ю.М. Оганесян В.А. Есеп шығаруды үйрен. А.1985.