«Математика көшбасшысы» Жүргізуші

Пайдасын көре тұра тексермедім.

Ер жеткен соң түспеді уысыма,

Қолымды мезгілінен кеш сермедім,

Ал, студент, ұстаздар

Ортаға назар салайық.

Сайыскерлер шықпақ сайысқа,

Қол соғып қарсы алайық,

- деп ду қол шапалақтап, сайыскерлерімізді ортаға шақырамыз:

1-нөмірдегі сайыскеріміз: ____________________________

2-нөмірдегі сайыскеріміз: ____________________________

3-нөмірдегі сайыскеріміз: ____________________________

4-нөмірдегі сайыскеріміз:_____________________________

5-нөмірдегі сайыскеріміз: _____________________________

6-нөмірдегі сайыскеріміз:_____________________________

Сараптап сіздер көріңіздер

Әділқазы алқасы

Әділ баға беріңіздер!

- дей отырып сайыскерлеріміздің біліміне баға беретін әділ қазылар алқасы мүшелерімен таныстыруға рұқсат етіңіздер:

1) ______________________________________

2)_______________________________________

Жүргізуші: Сайыста сендерге әр түрлі қызықты сұрақтар мен тапсырмалар ұсынылады. Сайыста жеңу үшін сендер белсенділік танытып, берілген сұрақтарға өзгелерден тезірек ойланып, жауап берулерің керек және тапсырмаларды дұрыс орындауларың қажет.

Енді бүгінгі сайысымыздың жоспарымен таныстырып өтейін:

1. 
   «Бәйге»
   
2. 
   «Тіл – өнер» (полиглот)
   
3. 
   «Дода».
   
4. 
   «Жорға».
   
5. 
   Қорытындылау.
   

Бұл кезең бойынша сайысқа қатысушыларға бірдей сұрақтар қойылады. Кім бірінші белгі берсе, сол жауап береді. Әрбір дұрыс жауапқа 10 ұпай.

1-сұрақ. Қандай санның бір ғана квадрат түбірі бар? (0)

2-сұрақ. «Бастамалар» деп аталатын еңбегі бар ғалым? (Евклид)

3-сұрақ. «Функция» термині ең алғаш рет кімнің қолжазбасында кездеседі? (немістің математигі, әрі философы Г.Лейбниц)

4-сұрақ. Дәлелдеуді қажет ететін математикалық тұжырым (Теорема).

5-сұрақ. Төрт дұрыс үшбұрыштан жасалған дене қалай аталады? (тетраэдр)

6-сұрақ. Логарифмді ойлап тапқан ағылшын математигі кім? (Джон Непер)

7-сұрақ. Алгебра оқулығын қазақ тілінде жазып, бірақ баспаға шығармаған кім? (Қаныш Сәтпаев)

8-сұрақ. Жылдың неше айында 28 күн бар (барлық айда)

9-сұрақ. Қазіргі алгебраның атасы деп қай математикті атайды? (француз математигі Франсуа Виет)

10-сұрақ. Төрт таңбалы математикалық кестенің авторы (Брадис)

11-сұрақ. Теорема дегеніміз не? (дәлелдеуді қажет ететін тұжырым)

12-сұрақ. Геометрияда жаңалық ашқаны үшін Зевс құдайына жүз өгіз сойып, құрбан еткен кім? (Пифагор).

13-сұрақ. Алгебра сөзі қандай сөзден шыққан? («әл-жебір» деген араб сөзінен шыққан) .

14-сұрақ. Планиметрияның негізгі фигуралары (нүкте, түзу)

15-сұрақ. Ең алғаш пайда болған сандар (натурал сандар)

16-сұрақ. Аксиома дегеніміз не? (дәлелдеуді қажет етпейтін тұжырым)

17-сұрақ. 60⁰-тық бұрыштың тангенсі ()

18-сұрақ. 1 радиан неше градусқа тең? (57,3⁰)

19-сұрақ. Үшбұрыштың неше тамаша нүктесі бар? (4)

22-сұрақ. Берілген бұрышқа қарсы жатқан катеттің гипотенузаға қатынасы (синус)

23-сұрақ. Бағытталған кесінді (вектор)
-Әділқазылар алқасынан сайысымыздың 1-кезеңі «Бәйге» бойынша сайыскерлеріміздің жинаған ұпайлар санын білейік
2-кезең. «Тіл – өнер» (полиглот)

Жүргізуші: Әр ғылым математика дамығанда ғана дами алады немесе «Математика - барлық ғылымдар атасы» - деп тегіннен-тегін айтылмаса керек.

«Ақын жанды болмасам, математик те болмаған болар едім» - деп София Ковалевская айтқандай, біздің тарландарымыз да өздерінің қазақша, орысша және ағылшынша шеберліктерін көрсетеді.

Жауаптарды аударуға үш тілде

Қазақ, орыс, ағылшынды білсеңіз

30 ұпай сайыскер саған несібе

1. 
   Нәрселерді санағанда
   

Айтыңдаршы бұл қандай сан

Жан-жағыңа қарамай.

(натурал сандар-натуральные числа-real numbers)

2. 
   Егіз туған қос жүйрік,
   

Бірін-бірі көрмейді.

Дамылсыз қанша шапсада,

Бір мәреге келмейді.

(параллель түзулер-параллельные прямые- parallel lines)

3. 
   Бірдей санды бірнеше рет
   

Егер оны ықшамдасаң

Қандай атау болады.

(дәреже-степень-power )

4. 
   Оң сандарға қол шатырдай
   

Квадраттасаң егер оны

Жоғалтпассың сен оны.

(квадрат түбір-квадратный корень- Square root)

5. 
   Бүтін сан, бөлшек сандар
   

Бұл қандай сан айтыңдаршы

Оң, теріс сандар бәрі де.

(рационал сандар-рациональные числа- rational numbers)

6. Алды-артымыз шексіз де

Жете алмайсың біздерге

Сәуле менен кесінді

Шыққан тегін білсін де.

(түзу-прямая-line)

7. Жоқ өзінде бас та, қас та, мойын да,

Ұзындығы жазулы тұр бойында.

(сызғыш-линейка-ruler)

8. Өмірің сенің қызық,

Жолында жоқ түзу сызық,

Басы да жоқ аяғы.

Бір айналым баяғы.

(дөңгелек немесе шеңбер –круг или окружность- circle)

9. Екі бұрыш ежелден,

Көрші болған ең тату

Бірін-бірі толықтырған

Жазыңқыға бар жақын? . 

( сыбайлас бұрыштар-смежные углы- adjacent angles)

10. Екі түзу қатар жүріп,

Үшіншісін қияды,

Сонда шыққан бұрыштарды,

Кімдер айтып жияды? .

 ( сәйкес бұрыштар- соответственные углы- corresponding angles,

айқыш бұрыштар-накрест лежащие углы- lying crosswise angles,

тұстас бұрыштар –односторонние углы- sided angles)
11. Олда тізбек

Заңды қатты сыйлайтын.

Еселігімді тапқың келсе,

Қатар тұрған екі мүшенің

Соңғысын алдына бөл деп қинайтын.

(геометриялық прогрессия-геометрическая прогрессия- geometric progression)

12. Ұсынамын ойланыңыз есеп сізге,

Пісірді бір дәу шелпек анам бізге

Екі қос сызықпен бөліп берген,

Әдемі қоңырқай боп майға күйген.

Қиналдық айта алмай сол мезетте,

Шелпектің әр бөлігін қолға тиген.

Жауабын айт тосылма, қорқасың ба?

Бір тойдық анамыздың арқасында,

Ұштары түйіседі сызықтардың

Шелпектің тұп-тура ортасында.

(сектор- сектор- sector)

• 
  Қазылар алқасы шешім шығарғанша көрермендерге мынадай тапсырма бергім кеп тұр.
  

Мықтылары қалыпты жеңсін енді.

Осы ойыннан көреміз ерен ерді,

Сайысымыздың келесі кезеңі «дода»

(«Миллион» сөзін қазақ даласына 1879 жылы Орынборда «Начальное руководство к обучению киргизов русскому языку» деген оқулығы арқылы «дала қоңырауы» атанған Ы.Алтынсарин таратты)

«Сапырып-сапырып Сарманға бер,

Құйып-құйып Құрманға бер,

Есіктегі екеуге бер,

Төрдегі төртеуге бер,

Өзің іш те маған бер,»-деген екен. Мұны естіген ұрылар:

-Қой мұнымыз бекер болар. Бұл үй толы кісі, әрі бізден екі есе артық екен, кетейік,-деп кетіп қалыпты. Кемпір тапқырлығымен ұрыларды осылай қорқытыпты. Сонда үйдегі адам нешеу, ұры нешеу?

(Ж/бы: 10 адам, 5 ұры)

(Ж/бы: 1/4 бөлігін)

-Онда сендегі барлық асық менің ұтып алған асығыма тең екен,-дейді үшінші бала асықтарын түгендеп тұрып.

-Ең көп асықтан ұтылған мен болдым,-дейді мұңайып бірінші бала. Ойыннан кейін кімде неше асық қалды?

(Ж/бы: 8;18;4)

Сегіздің жартысы, бассыз алтау, құйрықсыз тоғыз,- деп жауап берген екен. Сонда балықшы қанша балық аулады? (0)

52 шыбық тарап, өсіп-өнген

Шыбық сайын 7-ден жапырағы

Бар ма еді, сондай ағаш көзің көрген?

(емен деген-бір жыл, бұтақ деген-12 ай, елу екі шыбық- 52

апта, 7-ден жапырақ - әр аптадағы 7 күн)

• 
  Әділқазылар алқасынан сайысымыздың 3-бөлімі «Дода» бойынша сайыскерлеріміздің жинаған ұпайлар санын есептеп, келесі «Жорға» бөліміне қатысып, ойынды әрі жалғастыратын ұпай саны жоғары екі сайыскерімізді атауды сұраймыз.
  

Мықтылары қалыпты жеңсін енді.

Тез жауап бер ойланып тұрып қалмай,

Осы ойыннан көреміз ерен ерді.

1. 
   Қандай сан барлық санға қалдықсыз бөлінеді? (0)
   
2. 
   Египет үшбұрышының қабырғаларын өрнектейтін сандар. (3;4;5)
   
3. 
   Жолдас үш баланың жастарының қосындысы 29-ға тең. 5 жылдан кейін олардың жастары бірге алғанда қанша болады? (44)
   
4. 
   Тәуліктің 1/24 бөлігі ? (сағат)
   
5. 
   Қазақ тілінде қандай әріп цифрға ұқсайды? (3)
   
6. 
   Құрамында белгісіз айнымалысы бар теңдік. (теңдеу)
   
7. 
   Грек алфавитінің бірінші әрпі. (альфа)
   
8. 
   cos²15⁰ – sin²15⁰ мәні неге тең? (
   
9. 
   Бірдей көбейткіштердің көбейтіндісі. (дәреже)
   
10. 
    Ковалевскаяның аты. (Софья)
    
11. 
    Қабырғасы 6 см-ге тең квадратқа іштей сызылған шеңбердің радиусы неге тең? (3 см)
    
12. 
    «Геометрия» сөзінің мағынасы. (гео-жер, метрио-өлшем)
    
13. 
    «Фигура» сөзінің мағынасы. (түр, кескін, бейне)
    
14. 
    Евклидтің еңбегі. («негіздер»)
    
15. 
    Қиылыспайтын түзулер. (параллель)
    
16. 
    Дәлелденбейтін ұйғарым. (аксиома)
    
17. 
    Қандай кесінділер өзара тең. (симметрия)
    
18. 
    Тәуелсіз айнымалы. (аргумент)
    
19. 
    Рационал сандар жиынын нелер құрайды? (бүтін сандар және теріс бөлшектер)
    
20. 
    Шектеусіз периодсыз ондық бөлшектер не деп аталады? (иррационал сандар)
    
21. 
    Мысыр елі қандай ғимараттарымен әйгілі? (пирамидаларымен)
    
22. 
    2sin15⁰cos15⁰ мәні неге тең? (1/2)
    
23. 
    «Эврика» кімнің сөзі? (Архимед)
    
24. 
    Санның 1/100 бөлігі. (пайыз)
    

Сайысымыздың соңғы сәті таяп қалды,

Ал қазір әділ қазылар сөз алады.

Сайысымыздың жеңімпазын анықтап,

Мақтау қағаз, сыйлықтарын тапсырады.
Жүргізуші:

Көңіл бөліп бұл кешке,

Келгендерге көп рахмет.

Шын сезінген көрерменге,

Мың рахмет, мың рахмет!

Көп ұпай жинаған оқушыға «Математика көшбасшысы» атағы беріледі.