Мұғалімге арналған ескертпелер (оқыту әдістемесібойынша)
Оқыту ресурстар ы
3.1
Геометриял ық фигуралар және олардың классификац иясы
5.2
Математика лық тіл
5.1
Тапсырмала р мен
математикал ық модель
4.3.1.1** текше, тікбұрышты параллелепипед және олардың элементтерін (төбелері, қабырғалары, қырлары) бір – бірінен ажырату және атау
4.3.1.3
тікбұрышты параллелепипед көлемінің формуласын (V=a·b·c) қорытып шығару және қолдану;
4.3.1.4 суретте бейнеленген құрастырылған фигуралардың, қоршаған ортадағы жазық фигуралардың ауданын анықтау
4.5.2.3 текшені, тікбұрышты
параллелепипедт
(Ұ) Тікбұрышты параллелепипедтің сипаттамаларын қайталау: қырлар, қабырғалар, төбелер.
(Ө) Зерттеу жүргізіңіз:
Кірпіш, теледидар қорабы мен үйдің арасында қандай байланыс бар?
Бұл жазықтықпен шектелген фигуралар. Қорапты мысал ретінде алып, параллелепипед қырын көрсетіңіз.
Әр қыры тікбұрыш болып табылады. Мұндай фигуралар тікбұрышты параллелепипед деп аталады.
Кеңістік денені шектейтін тіктөртбұрыштарды оның жақтары, тіктөртбұрыштардың қабырғаларын қырлары деп, ал олардың
Кез келген паралеппипедтің 8 төбесі, 6 қыры және 12 қабырғасы бар.
і латын
алфавитінің бас әріптерімен таңбалау, оларды таңбалануы бойынша оқу 4.5.1.2**
есептерді шығаруда биіктік, ені, ұзындығы, көлемі шамаларының өзара тәуелділігін пайдалану
төбелерін тікбұрышты параллелепипедтің төбелері деп атайды.
Тікбұрышты параллелепипедтің 6 жағы, 12 қыры, 8 төбесі бар. Кез келген тікбұрышты параллелепипедтің 8 төбесі бар. Оларды латын әліпбиінің бас әріптерімен белгілейді:
А, В, С, D астынан, үстінен.
Параллелепипед ұштарымен сәйкес келетін 6 тікбұрыш жақтар деп аталады:
алдыңғы және артқы, үстіңгі және төменгі, сол және оң.
Тікбұрыштардың қабырғалары болып табылатын кесінділер қырлар деп аталады. Кез келген параллепипедтің 12 қабырғасы бар.
Ұ Тікбұрышты параллелепипедтің тікбұрышын салыстырыңыз. «Биіктік» ұғымын анықтаңыз. Көлем мен аудан ұғымдарын салыстырыңыз.
Біздің тікбұрышты параллелепипедтің көлемі – ол оған сыятын бірлік кубтар саны.
Қабырғалары 7 см, 5 см, 4 см тікбұрышты параллелепипедтің көлемін табайық.
Қабырғасы 1 см бірлік кубтарды ұзын қабырға бойымен түбіне төсейміз. 7 дана сыйды. Біз тікбұрышпен жұмыс жасау тәжірибесінен түбі- не әрбіреуінде 7 данадан не бары сондай 5 қатар ғана сыятынын білеміз. Яғни, барлығы:
7 5= 35 қатар
Осындай қанша қабатты біз бір-біріне төсей аламыз? Ол биіктікке байланысты. Ол 4 см-ге тең. Яғни, әрбіреуінде 35 данадан 4 қабат
төселеді. Барлығы:
35 · 4 = 140 дана
Яғни, текшелер санын біз барлық қабырға- ларын көбейту арқылы шығардық.
Ол біздің тікбұрышты параллелепипедтің көлемі.
Қорытынды: формуласын шығару.
Зерттеу жұмысын жүргізуге болады: суретті қараңыз. Суретте рафинадтың бірінші қабаты қандай пішінге ұқсайды?
Фигураның ауданын қалай табуға болады? Табылған аудан мен бірінші қабаттың рафинадының санын салыстыр.
Қорытынды жаса: ұзындығы a см, ені b см, тең параллелепипедтің негізін бір қабатқа жабатын рафинад саны .
Егер суретте 5 қабат болса, рафинадтың санын қалай табуға болады? Ол үшін не білу керек? Параллелепипед ұзындығы, ені және биіктігі белгілі болса, мұндай текшелердің санын қалай есептеу керек?
Қорытынды жаса: ұзындығы a см, ені b см және биіктігі c см параллелепипед … Оқушыларға келесі тапсырмаларды ұсыныңыз: (дәлелдеу үшін А)аквариум үшін қанша литр су қажет болады; б) бір пакеттегі литр сүт)
а) аквариумның көлемін есепте: биіктігі 40 см,
Есептер шығару барысында барлық қа- бырғалар ұзындығының бірдей өлшем бір- ліктерінде болуына назар аударыңыз.
Көлемді және шамалар арасындағы тәуелділікті табу есептерін шығару дағдыларын бекіту үшін «Қателесіп қалма» ойынын ұсыныңыз. Сынып командаларға бөлінеді (қатар бойынша да болады). Тақтада тақырып бойынша тапсырмалар жазылады (кестеде де болады). Кесте үлгісі:
a b c V 2 дм 18см 5 см ? 23см ? см 4 см 460 ? м 16 м 25 м 1600 Мұғалім кезекпен әрбір командадан бір оқушыдан шақырады. Тапсырманы орындаған ойыншы командаға 56 ұпай әкеледі, ал тапсырманы орындай алмаған ойыншы команданы 3 ұпайдан айырады.
Оқушыларға функционалдық сауаттылыққа тапсырма беріңіз:
Тікбұрышты параллелепипед түріндегі жүк контейнері 6 м, 2 м, 3 м өлшеуге ие.
Принтер тікбұрышты параллелепипед түрінде болады. Ол жарты
қорапты алады. Егер 5 дм, 2 дм 5 см және
ені 20 см, ұзындығы 60 см;
б) "Айналайын" сүт қорабының көлемін есепте: 10 см, ені 5 см, биіктігі 20 см
в) Ермек әкесімен бірге құс ұясын жасады. Олардың қайсысы параллелепипедке ұқсайды? Егер ені 20 см, ұзындығы 25см, биіктігі 30см болса, оның көлемін есептеңіз
г )Гүлнұр мен Камила 24 см3 көлемді параллелепипед сызуға тапсырма алды. Екі қыз да тапсырманы дұрыс орындады. Олардың фигураларында қандай өлшемдер болуы мүмкін?
Саралау тапсырмасы. Қажет болған жағдайда параллелепипедті сызып көрсетуге болады.
Оның көлемі есептелді. Сол көлеммен текшеде қандай өлшемдер болуы мүмкін? Текшені сызыңыз
(Жқ) Жұпта көлемді табуға арналған есептерді шешу. Мысалы, Тоңазытқыш биіктігі 2 метр,
30 см принтердің өлшемі болса, қораптың көлемі қандай?
Бөлменің ұзындығы 6 м, ені 3 м, биіктігі 3 м. пәтерді қайта жоспарлау кезінде бөлменің үштен бір бөлігін гардеробқа апарып қойған. Гардероб көлемін есепте.
Ұзындығы 5 дм, ені 3 дм, биіктігі 4 дм аквариумға қанша литр су қажет, 10 см-ге дейін толтыру қажет.
Бассейннің көлемі тікбұрышты параллелепипед тәрізді оның үштен бір бөлігіне су құйылады. Бассейнді толтыру үшін қанша текше метр су қажет?
Шөпті тікбұрышты параллелепипед түрінде дайындайды. Егер шөп маясы қабырғасының ұзындығы 3 м болса, қанша шөп кубтық пішінде орналасады?
Кабинеттің суретін қарастыр. Бөлменің сегізінші бөлігі кітап сөресін, ал төрттен бір бөлігі карта мен аспаптарға арналған шкафты алады. Сөренің көлемі қандай? Шкаф көлемі ше?
Нұрлан, Қанат және Айдарбек түрлі
– қызыл, көк және жасыл қораптарға салынған сыйлықтарға ие болды. Нұрлан ең кішкентай сыйлық емес, Қанат – ең үлкен емес,ал Айдарбектің сыйлық көлемі
ені 60 см және тереңдігі 50 см. Ұсынылған үлгі негізінде жұпта өзара бағалау.
(Т) Топтарда өлшемдер арасындағы тәуелділікке кесте құруды ұсыныңыз: биіктігі, ені, ұзындығы, көлемі.
V=a * b * c демек, а = b = c=
Сабақ барысында кейбір тапсырмаларды орындау кезінде балалармен "Мамандықтар әлемі"бөлімінің ортақ тақырыбына сәйкес әр түрлі кәсіптегі адамдардың (ауыл еңбеккерлері, ғалымдар, сәулетшілер, құрылысшылар, жүк тасымалдаушылар және т.б.) сабақтары туралы сөйлесуге болады.
Мұғалімге арналған ескертпелдерді қараңыз. Ж Жұптарда көлемді табу есептерін шығару. Мысалы, тоңазытқыштың биіктігі 2 метр, ені 60 см және тереңдігі 50 см. Оның көлемін табу керек.
қ - берілген үлгі негізінде жұптарда бір-бірін өзара бағалау.
Т. Топтарда шамалар арасындағы тәуелділік кестесін құрастыруды ұсыныңыз: биіктік, ен, ұзындық, көлем.
V=a·b·cЯғни, а= b= c= ӨЖТ Көлемді табу, шамалар (ұзындық, ен, биіктік, көлем)арасындағы тәуелділікті қолдануға байланысты қолданбалы есептерді құрастырып, шығарыңдар.
Мәтіндік есептер шығару үшін тапсырмаларды
«Менің Отаным – Қазақстан» ортақ тақырыбы аясында іріктеп алыңыз. Мысалы, Алматы қаласындағы «Қазақстан» бассейнінің көлемі 50 м х 25 м, ал тереңдігі 220 см. Бассейннің
көлемі неге тең?
4000 см3 болатын қорабында болды. Әр баланың сыйлық қорабы қандай түсті? Қораптардың өлшемдері кестеде көрсетілген.
