МАТЕМАТИКА ПҼНІ БОЙЫНША САБАҚТАН ТЫС ІС-ҼРЕКЕТ БАРЫСЫНДА БАСТАУЫШ

290 
сабақтастығын қамтамасыз етеді; білім алушылардың жас ерекшелік психофизиологиялық дамуын ескереді; 
ойлау ҽрекетінің логикалық тҽсілдерінің қалыптасуының ҥздіксіздігін қамтамасыз етеді.
Кіші мектеп оқушылары ҥшін математикадан сыныптан тыс ең тиімді жҽне қызықты іс-ҽрекет ретінде 
дидактикалық математикалық ойындар, логикалық математикалық есептер, математикалық викториналар мен 
математика тарихы мағлҧматтары деп есептейміз.
Аталған сыныптан тыс іс-ҽрекет формаларын жеке жеке қарастырайық.
Сонымен, ҽрбір дидактикалық ойынның мақсаты білім беру болып табылады. Сондықтан оның негізгі 
компоненті, дидактикалық мақсат, ойын мақсатымен жасырылады. Оқушылар ойнайды, бірақ ойынның ішкі 
психологиялық мазмҧны білім беру мен оқыту процесі болмақ. Дидактикалық ойынның ерекшелігі осында – 
дидактикалық жҽне ойын мақсаттарының ҧштасуында. Дидактикалық ойын формасында оқыту оқушылардың 
ойлаған жағдаятқа еніп, оның заңдылықтары бойынша ҽрекет етуге негізделген. Математика бойынша 
логикалық есептердің мазмҧны – фактілердің арасында байланыс тауып, ой тізбегін қҧрастырып жауабын іздеу 
болып табылады.
Логикалық есептерді кең мағынасында қарастыратын болсақ, оларды шешу ҥшін ерекше немесе 
арнайы білімді талап етпейді, қарапайым ғана терең ойлануды қажет етеді. Мҧндай тапсырмалар матемтикалық 
немесе дҽстҥрден тыс болмауы да мҥмкін. Қарапайым арифметикалық есептерді де логикалық есептерге 
жатқызуға болады. Логикалық тапсырмалардың дҽстҥрден тыс тҥрлері – ерекше шартты, кҥрделі идея немесе 
кҥтпеген жерден шешілуді талап етеді.
Зерттеу жҧмысымыздың аясында логикалық тапсырмалардың осындай тҥрлерін қолдандық. Бҧл 
есептер кіші мектеп оқушыларының жалпы ойлау қабілеттерін жҽне логикалық ойлау қабілеттерін 
қалыптастырады. «Ой гимнастикасы» болып есептелетін бҧндай тапсырмалар шешу ҥшін талдау мен синтездеу 
ҽдістерін білу керек. Есептің шартымен танысу аналитикалық іс-ҽрекеттен басталады: мҧнда есеп шарты неден 
тҧрады, берілген деректердің арасында байланыс қандай жҽне сепетің сҧрағы неде екенін анықтау қажет. 
Кҥрделі логикалық есептер шағын бҿліктерге бҿлініп, талдауды қажет етеді.
Кҥрделі логикалық тапсырмаларды шешу кезінде ой тізбегі қҧрылып, есеп бірнеше бҿліктерге бҿлініп 
орындалады. Ой тізбегінің ҽрбір бҿлігіне жауап таба отырып, негізгі есептің шарты табылады. Есептің 
логикасын бҧзбау ҥшін ой тізбегі бірізділікпен қҧрастырылу дағдылары ҧшталады. 
Сондықтан логикалық есепті шешудің нақты жоспарын қҧру ҥшін синтездеу кҿмектеседі. Талдау мен 
синтездеу арқылы логикалық есептер шешіледі: бірінші сҧрақ қойылып – есептің шарттары анықталады, екінші 
сҧрақ қойылып – жауап табу ҥшін шарттар анықталады жҽне т.с.с. соңында негізгі сҧраққа толық жауап 
алынады.
Логикалық есептерді математикалық викториналардың аясында командалық ойындарда орындауға болады. 
Комнадарлар жарысы кезінде логикалық есептерді шешу шапшаңдығы мен саны бойынша бағалауға болады.
Математиканы оқытуды тарих материалдарымен байыту арқылы кіші мектеп оқушыларының математика 
пҽніне қызығушылықтарын арттырып, пҽн аясында білім қорын толықтыруға, ғылыми кҿзқарасын 
қалыптастыруға, математика терминологиясын терең ҧғынуға кҿмектеседі.
Логикалық ойлау қабілеттерін дамытудың психологиялық-педашһгогикалық шарттарының тиімділігін 
эксперименталды тҥрле тексеру ҥшін анықтаушы жҽне тҽжірибелік эксперимент ҿткізілді. 
Анықтаушы эксперимент сатысында кіші мектеп оҧушыларының логикалық ойлау қабілеттерінің даму 
деңгейі тексерілді. Барлығы 54 оқушы қатысты: 27 оқушы 4ҽ сыныбынан (эксперименталды топ) , 27 оқушы 4в 
сыныбынан (бақылаушы топ). Эксперименттің мақсаты: кіші мектеп оқушыларының логикалық ойлау 
қабілетінің даму деңгейін анықтау. Міндеттері: логикалық ойлау қабілетінің деңгейін анықтайтын 
диагностикалық ҽдістемелерін таңдау; таңдалған ҽдістеме арқылы білім алушылардың логикалық ойлау 
қабілетінің деңгейін анықтау.
Диагностикалық ҽдістеме ретінде Г.Айзенктің бейімделген ҽдістемесі қолданды. Бҧлл ҽдістеме 50 тапсырмадан 
қҧралған, ҽрбір дҧрыс жауап ҥшін 1 балл есептеледі. Нҽтижелер ҿлшемдері: тҿмен, орташа жҽне жоғары деп 
белгіленген.
Алғашқы диагностикалау негізінде кіші мектеп оқушыларының логикалық ойлау қабілеттерінің даму деңгейі 
анықталды. (кесте1) 

291 
Кесте1 

жүктеу/скачать 3,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: