Материалдық нүкте мен қатты дененің ілгерілемелі қозғалысының динамикасы Ньютонның I – заңы. Масса. Күш Ньютонның І – заңы: Кез келген материалдық нүкте (дене), басқа денелердің әсері оның күйін өзгертпейінше, тыныштық күйін немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғаласын сақтайды.
Дененің массасы – оның инерциалдылық (инерттілік маса) және гравитациялық (гравитациялық масса) қасиетін анықтайтын, материяның негізгі сипаттамасы болып табылатын физикалық шама.
Күш – денеге басқа денелер немесе өріс тарапынан болатын механикалық әсердің өлшемі болып табылатын векторлық шама. Күштің әсерінен дене үдеу алады немесе формасы мен өлшемдері өзгереді.
Ньютонның II – заңы Ньютонның II – заңы: дененің алатын үдеуі оны тудыратын күшке тура, ал массасына кері пропорционал болады.
1Н=1кг·м/с2
Ньютонның III – заңы Материалдық нүктелер бір-бірімен модульдері бойынша тең және оларды қосатын түзу бойымен бағыттары бойынша қарама-қарсы күштермен өзара әсерлеседі.
Француз физиктері Г.Амонтон (1663-1705) пен Ш.Кулон (1736-1806) тәжірибе жүзінде келесі заңды ашты: сырғанау үйкеліс күші N қалыпты қысым күшіне тура пропорционал болады, яғни Үйкеліс күші Тегіс беттер үшін сырғанау үйкелісінің заңы:
N F mg α
α
Y
X
Импульстің сақталу заңы. Массалар центрі - жүйе импульсі
Тұйық механикалық жүйе үшін:
Бұл өрнек – импульстің сақталу заңы: тұйық жүйенің импульсі сақталады, яғни уақыт бойынша өзгермейді.
Массалар центрінің радиус – векторы:
Массасы айнымалы болатын дененің қозғалыс теңдеуі Массасы айнымалы дененің қозғалыс теңдеуі:
Егер
онда
– Циолковский формуласы
Жұмыс пен энергия Энергия – қозғалыс пен өзара әсерлесудің әртүрлі формаларының универсалдық өлшемі.
Өзара әсерлесуші денелердің энергия алмасуын сандық түрде сипаттау үшін механикада күш жұмысы ұғымы енгізілген.
1
2
α
A
Механикалық жүйенің кинетикалық энергиясы – осы жүйенің механикалық қозғалысының энергиясы.
Потенциалдық энергия жүйедегі денелердің өзара орналасуы және өзара әсерлесу күштерінің сипатымен анықталатын механикалық энергия.
Серпімді деформацияланған дененің потенциалдық энергиясы:
Жүйенің потенциалдық энергиясы жүйенің күй функциясы болады. Жүйенің толық механикалық энергиясы – механикалық қозғалыс және өзара әсерлесу энергиясы, яғни кинетикалық және потенциалдық энергиялардың қосындысына тең:
Энергияның сақталу заңы: консервативтік жүйеде толық механикалық энергия сақталады.
Энергияның графиктік түрде кескінделуі α
h h Абсолюттік серпімді және серпімсіз денелердің соқтығысуы – қалпына келу коэффициенті
– денелер абсолют серпімсіз
– денелер абсолют серпімді
1.
2.
Абсолют серпімсіз соқтығысу – нәтижесінде екі дене бірігіп, ары қарай бір бүтін болып қозғалатын соқтығысу.
