Алматы қаласындағы апат туралы ақпараттар жөнінде жалпы көрсеткіші бойынша 0,52-0,88; 0,5-0,08; 0,28-0,04; мұндағы табиғи апаттар жөнінде ақпараттарды 19-29 жас аралығындағы адамдар көп білет

Тұлғаның мазасыздығын сапалық талдау

Тұлғаның мазасыздығын талдауда жас ерекшеліктеріне байланысты

Дегенмен, мүмкін болатын табиғи апаттардың ерте ме, кеш пе адамның жеке өміріне әсерін тигізеді.

Адамдар арасында өзара қорқыныш қалыптасқаны зерттеу әдістері бойынша анықталынып отыр. Жалпы адамдарды екі топқа бөліп қарастырғанда, жас шамасындағы ерекшеліктерде мазасыздану мен қорқыныштың арасындағы алшақтықты анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеуге қала тұрғындарын ала отырып, адамдар арасында қорқыныш пен мазасыздану деңгейі 19-29 жас аралығындағы адамдар мен 30-40 жас аралығындағы адамдарда айырмашылықтары көрінді.

Қорытынды

Қазіргі кезде табиғи апаттардан адамның қорқынышы мен мазасыздығын бұқаралық ақпарат құралдарынан айқын аңғарамыз. Кейінгі кездері елімізде болып жатқан әртүрлі дүрбелең салған табиғат апаты салдарынан қаншама адам өмірін қиюда. Осының бәрін қорытып қарасақ, сол елді мекендерде болған табиғат апаттарынан адамдар әлі де мазасыздығының бар екенін көрсетеді. Тұлғаның қорқынышы мен мазасыздығын тануда арнайы зерттеу жұмыстарында жас ерекшелігіндегі психикалық күйлерге байланысты екені байқалды.

Магистрлік жүмыстың мақсатын жүзеге асыру барысында :

• 
  Психология ғылымындағы мүмкін болатын табиғи апаттардан тұлғаның қорқынышы мен мазасыздығына теориялық тұрғыдан талдау жасалынды.
  
• 
  Табиғи апаттардағы тұлғаның қорқынышы мен мазасыздығының түрлері мен психологиялық механизмдері сипатталынды.
  
• 
  Мүмкін болатын табиғи апаттардан тұлғаның қорқынышы мен мазасыздығының ерекшелігі мен алдын-алу шаралары талқыланды.
  
• 
  Зерттеу әдістемелері негізделіп, 19-40 жас аралығындағы адамдарға зерттеу жұмысы жүргізілді.
  
• 
  Алынған мәліметтердің сандық өңдеуі және сапалық талдауы жасалынды.
  

• 
  Табиғат апаттары әсерінен адамның психикалық күйлері қорқыныш пен мазасыздану жас ерекшеліктеріне байланысты өзгешеліктерімен ерекшелінеді.
  
• 
  Қорқыныш пен мазасыздық ұялаған адамдарда өмірге деген ұмтылысының енжарлығы байқалды.
  
• 
  Мүмкін болатын табиғи апаттардың адамға әсері өте күшті реакциялар бере, адамның белсенділігін төмендетеді.
  
• 
  Адамның табиғи апаттардағы қауіпті сезінуі қалыпты психикалық тепе-теңдік күйін бұзады.
  
• 
  Мүмкін болатын табиғат апаттар әсерінен адамдарда тұрғылықты жерлерін тастап кету аз кездеседі.
  
• 
  Табиғи апаттардың болу ықтималдығын адамдар индивидуалды түрде сезінеді.
  

Жалпы адамзат баласының мүмкін болатын табиғат апаттарынан қорқынышы о бастан. Дегенмен, осыны ескере мазасыздану адамдарда белгілі қалыпта болмайды, мұны ситуацияның қалай қабылдауына байланысты. Қорқыныш кейде адам бойында ұзақ уақыт сақталынып қалады. Зерттеу жұмысымыздың соңында, тұлғаның мүмкін болатын апаттарға селсоқ қарамай одан сақтануға алдын-ала сынақ жүргізілуі ықпал жасайды. Қорқыныш пен мазасыздықтан аулақ болуға қам жасайық.

Әдебиеттер тізімі:

Негізгі әдебиетер:

1. 
   Авазбакиева М.В. Влияние климата Казахстана и Киргизии на организм человека А-Ата Изд-ва АН КазССР,1958
   
2. 
   Андрусенко В.А. Социальный страх (опыт философского анализа)/ Свердловск: Изд. Уральского ун-та 1992
   
3. 
   Алдамұратов Ә. Жалпы психология.-Алматы: Білім,1996
   
4. 
   Айдараалиев А.А., Максимов А.А. Адаптация человека в экстремальных условиях.-М., 1991
   
5. 
   Бачел Андрей Как подготовить себя к жизни М:Эльф К-Пресс 1994
   
6. 
   Березина Т.Н. Многомерная психика .Внутренней мир личности М: пер СЭ. 2001
   
7. 
   Блум Ф. и др. Мозг, разум и поведение – М.: Мир, 1988.
   
8. 
   Бодров В. А. Информационный стресс Москва 2000
   
9. 
   Бурлачук Л.Ф., Коржова Е. Ю. Психология жизненных ситуаций. М., 1998
   
10. 
    Вопросы психологии 6/2001
    
11. 
    Волович В.Г. Человек В экстремальных условиях природной среды. М. Мысль: 1980
    
12. 
    Вилюнас В.К. Психология эмоциональных явлений М; Изд-во Моск. ун-та 1976
    
13. 
    Гостюшин А.В. Энциклопедия экстремальных ситуаций М: Зеркало 1994
    
14. 
    Гостюшин А.В. Энциклопедия экстремальных ситуаций 3-е изд; доп.М:Зеркало 1996
    
15. 
    Гофман Ирвинг Представление себя другим в повседневной жизни М: Канон-пресс Ц. 2000
    
16. 
    Данилова А.Н. Крылова А.Л. Физиология высшей нервной деятельности М: Учебная литература,1997
    
17. 
    Денис Кун Основы психологии. Все тайны поведения человека М.; ’’ ОЛМА-ПРЕСС’’ 2003
    
18. 
    Додонов Б.И. В мире эмоции К. Политиздат Украины 1987
    
19. 
    Джон Платаниа Юнг для начинающих Минск, 1998 Попурри
    
20. 
    Душков Б.А. Психосоциология человеказнания М. : ПЕР СЭ, 2003
    
21. 
    Душков Б.А. Психология и география. М. 1987
    
22. 
    Елисеев О.П. Практикум по психологии
    
23. 
    Карандашев В.Н. Как жить в условиях стресса СПб Рос.гос.пед.ун-т 1999
    
24. 
    Коган Б.М. Стресс и адаптация.-М., 1980
    
25. 
    Кокс Т. Стресс.-М.; 1981
    
26. 
    Корчемный П.А., Елисеев А.П. Психологическая устойчивость в чрезвычайных ситуациях: Курс лекций. Части І, ІІ, ІІІ-Новогорск, 2000
    
27. 
    Колесникова Т.И. Мир человеческих проблем: Психологическая концепция здоровья М.: Владос-ПРЕСС, 2003
    
28. 
    Кореленко Ц.П. Психофизиология человека в экстремальных условиях Л: Медицина. Ленингр. Отд-ние 1978
    
29. 
    Кирибаум Э.И. Психические состояние Владивосток: Дальневосточ. ун-та 1991
    
30. 
    Котик М.А. Психология и безопасность. – Таллин, 1989
    
31. 
    Китаев-Смык Л.А. Психология стресса .М., 1983
    
32. 
    Кэррол Е . Эмоции человека Издательство Московского ун-та 1980
    
33. 
    Кирибаум Эдуард, Еремеева Алина Психологическая защита 2-е издание М: Смысл 2000
    
34. 
    Лебедев В.И. Личность в экстремальных условиях М: Политиздат,1989
    
35. 
    Левитов Н.Д. О психических состояниях человека М.Просвещение,1964
    
36. 
    Мир психологии научно-методич. жур № 4 (32) Октябрь-Воронеж 2002.
    
37. 
    Леонтьев Д.А. Психология смысла:природа, строение и динамика смысловой реальности М: Смысл, 1999
    
38. 
    Лук А.Н. Эмоции и личность М.: Знание 1982
    
39. 
    А. М. Иваницкий Мир психологии № 3. 1999
    
40. 
    Изард К Эмоции человека Пер с англ. М: Изд-во Моск. ун-та 1980
    
41. 
    Рейковский Экспериментальная психология эмоций М: Прогресс 1979
    
42. 
    Наенко Н.И. Психическая напряженность/Н. И. Наенко М.Изд-во Моск. Ун-та,1976
    
43. 
    Небылицын В.Д. Избранные психологические труды. М:Педагогика, 1990
    
44. 
    Небылицин В.Д. Основные свойства нервной системы человека М,1966
    
45. 
    Новые исследования в психологии и возрастной физиологии:
    

М: Педагогика-1989

46. 
    Пейсахов Н.М. Саморегуляция и типологические свойства нервной системы. Казань. Изд-во Казань ун-та 1974
    
47. 
    Практикум по психологии личности Питер Санкт-Петербург Москва-Харьков-Минск 2001
    
48. 
    Психология эмоции. Тексты /Под ред. В.К. Вилюнаса , Ю.Б. Гиппенрейтер / М: Изд-во Моск. ун-та 1984
    
49. 
    Психология экстремальных ситуаций : Хрестоматия .-Минск, 1999
    
50. 
    Психические состояния: Хрестоматия /Сост. Общ. Ред. Л. В. Куликова.-Спб., 2000
    
51. 
    Позман Л.Я. Психология эмоциональных отношений М. Моск. ун-та 1987
    
52. 
    В.Б. Сапунов Переживание ужаса при восприятии человеком приматов / Вопросы психология 1994. 4 , 153-156
    
53. 
    Селье Г. Стресс без дистресса.-М.: Прогресс, 1982.
    
54. 
    Соколов Е. Н. Теоретическая психофизиология: Учеб: метод пособие для студентов.психол. фак. гос.ун-тов/ М: Изд-во МГУ, 1986
    
55. 
    Столяренко А.М. Экстремальная психопедагогика М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2002
    

57. 
    Филиппов М Психология человека Спб., Тип. Б.М. Вольфа Б.г.
    
58. 
    Фрейд З. Сновидения: страх . А. 1990 131-148
    
59. 
    В.И Фурсов Экологические проблемы окружающей среды.Алма-Ата: Ана тілі,1991
    
60. 
    Ю.Щербатых Психология страха: Популярная энциклопедия
    

61. Шингаров Г. Х. Эмоций и чувства как формы отражения действительности М: Наука 1971

62. Черноушек Михал Психология жизненной среды. М. Мысль, 1989

63. 
    Человек. Среда. Пространство: (исслед. По психол. пробл. пространств. предм среды. [Сб. статей]/ Тарт. Гос. Ун-т, Каф философии; [Ред кол.: П. Кенкманн и др] Тарту, ТГУ 1979
    
64. 
    Эверли Дж., Розенфельд Р. Стресс. Природа и лечение.-М.,1986)
    

65. Т. А. Акимова, В.В. Хаскин Экология М.; Издательское обьединение ''ЮНИТИ'', 1998

66. 
    Байжанова Н.С. Нілдібаева Ж.Б. Валеология № 9. 2002
    
67. 
    б.ғ.д.Мырзаханұлы Н. Валеология № 12. 2002
    

69. География және табиғат № 6 2003

70. География және табиғат № 6 2003

71. Автор – составитель А. С. Степановских Общая экология ЮНИТИ М.; 2000

72. 
    Ұлт тағылымы № 2. 2002
    
73. 
    Ұлт тағылымы № 4. 2002
    
74. 
    
    

(Қорқыныш қалпы және күйзеліске деген ыңғай анықталынады)

Сауалнама сұрақтарына жауап беріңіз (осы ұсынылып отырған бланкте

,,Иә,, деп жауап қайтаратын сұрақ нөмірлерінің астын сызып қойыңыз).

1. 
   Мен шаршамай көп жұмыс істей аламын
   
2. 
   Өзіме ыңғайлы ма, ыңғайсыз ба, санасып жатпай-ақ, берген уәдемді орындап жүремін.
   
3. 
   Әдетте, қол-аяғым жып-жылы.
   
4. 
   Менің басым сирек ауырады.
   
5. 
   Өз күшіме сенемін.
   
6. 
   Күту жүйкемді жұқартады.
   
7. 
   Осы менің ештеңеге де ыңғайым жоқ-деп өзім туралы ойлаймын кей кезде.
   
8. 
   Әдетте өзімді бақыттымын деп сезінемін.
   
9. 
   Мен тек бір нәрсеге ғана шұқшиып шоғырлана аламын.
   
10. 
    Бала кезімде қандай тапсырма берілсе де дереу орындайтынмын.
    
11. 
    Айына 2 рет не одан да жиі менің ішімнің жүретін болады.
    
12. 
    Мен қайта-қайта мазам кетіп, күдіктене беретін болдым.
    
13. 
    Мен өзімді басқа көпшілікке қарағанда ашуланшақпын-ау-деп ойлаймын.
    
14. 
    Мен онша ұялшақ емеспін.
    
15. 
    Мен үшін өмір дегеніңіз қашан да үлкен шым-шытырық кернеуден тұратын сияқты.
    
16. 
    Кей-кезде өзім біліп болмайтын заттар туралы сөйлейтінім бар.
    
17. 
    Мен өзгелерге қарағанда жиірек қызарамын.
    
18. 
    Менің жоқ нәрседен көңілім бұзылып сала барады.
    
19. 
    Өзім білетін адамдар маған қашан да ұнай бермейді.
    
20. 
    Егер мені бірдеме мазаласа, ұйықтай алмаймын.
    
21. 
    Әдетте, салмақтымын, мені ашуландыру оңайға соқпайды.
    
22. 
    Мен осы адам айтса сенбейтіндей, қым-қиғаш түс көретін болдым.
    
23. 
    Мен дүниенің бәрін де, бір түрлі қалыптан жоғары деңгейде қабылдаймын.
    
24. 
    Кеии бастасам болғаны терге түсіп, берекем кетеді.
    
25. 
    Менің ұйқым мазасыз, әлсін-әлсін ояна беремін.
    
26. 
    Ойын ойнасам, осы көбінесе жеңгім келіп тұрады да, жеңілгім келмейді-ақ.
    
27. 
    Мен басқаларға қарағанда сезімталмын.
    
28. 
    Мен өз өміріме өщім риза болғым келеді, бірақ өкінішке орай , басқалдар менің өміріме ризадай.
    
29. 
    Менің асқазаным берекемді енді кетіріп жүр.
    
30. 
    Менің асқазаным берекемді енді кетіріп жүр.
    
31. 
    Менің тұрмыс-жағдайым , қызмет бабым қашан да қам жегізеді.
    
32. 
    Мен кейбіреулерге сақтықпен қараймын, олардың маған келтірер зияны болмайтынын білсем де.
    
33. 
    Кей кезде сезіктеніп қаламын, алдымдағы тұрған қиындықтарды жеңе алмайтын сияқты көрінеді де тұрады.
    
34. 
    Мен оп-оңай аяқ астында абыржи қаламын
    
35. 
    Кей кезде қозып, аса сергіп кететінім бар, бұл дегеніңіз ұйықтатпайды.
    
36. 
    Жанжалдан, қиын жағдайлардан ығысып кеткенімді жөн деп білемін.
    
37. 
    Жүрегім айнып, құсық қысатыны бар.
    
38. 
    Мен кездесуге, жұмысқа ешқашанда кешікпеймін.
    
39. 
    Кей тұстарда өзімнің пайдасыз екенімді айқын сезінемін.
    
40. 
    Кей уақытта әй енді ұрысып, сілкіп-сілкіп алғым келеді.
    
41. 
    Бірдеңеге байланысты қашанда мазам кетеді де тұрады.
    
42. 
    Біреумен байланысты қашанда абыржимында жүремін.
    
43. 
    Мүмкін болар сәткісіздіктерді қаперіме алмаймын.
    
44. 
    Қазір әне-міне қызарып кететінімнен қорқамын.
    
45. 
    Кей тұста әйтеуір сирек торығамын.
    
46. 
    Мен ашушаңмын, иінім жеңіл.
    
47. 
    Мен бір нәрсені істесем болды, қолдарымның дірілдей бастайтынын жиі байқаймын.
    
48. 
    Мен көбіне аштығымды сеземін де жүремін.
    
49. 
    Маған өз өзіме деген сенім жетпей жатады.
    
50. 
    Салқын күндері мен тез тершимін.
    
51. 
    Мен басқаларға айтуға болмайтындай заттардың өзімде болуын жиі армандаймын.
    
52. 
    Менің ішім сирек ауырады.
    
53. 
    Маған белгілі бір есепке не бір бір жұмысқа жиналып барып шоғырлану қиын.
    
54. 
    Кей тұстарда мазамның кеткені соншалықты, бір орында отыра алмаймын.
    
55. 
    Хатқа оқып болғаннан кейін бірден жауап жазамын.
    
56. 
    Менің қас-қағым сәтте көңілім бұзылып қоя береді.
    
57. 
    Шынында да, мен ешқашан да қызармаймын.
    
58. 
    Таныстарыма қарағанда менің неше түрлі қорқыныш, үрейлерім аз.
    
59. 
    Бүгін істеп тастайтын жұмысты, ертеңге қалдырмайтын мінез менде бар.
    
60. 
    Әдетте, мен шаршағанша жұмыс істеймін.
    

Соңғы кезде Сіз межелерде көрсетілген жағдайлардың қайсысын бастан өткердіңіз, баллмен бағаланыз:1-ешқашан десе де болғандай, 2-кейде , 3-жиі, 4-қашанда болмасын десек.

1. 
   Мен қанағат тұтамын
   
2. 
   Мен әдетте тез шаршаймын.
   
3. 
   Мен әп-сәтте жылап қоя беремін.
   
4. 
   Мен басқалардан бақытты болғым келеді.
   
5. 
   Кей уақытта жедел шешім қабылдай алмағандықтан мен ұтылып, аузым аңқиып қала беремін.
   
6. 
   Әдетте, мен өзімді сергек сезінемін.
   
7. 
   Мен бақыттымын, байсалдымын және ширақпын.
   
8. 
   Күтілер қиындықтар әдетте өте мазамды алады.
   
9. 
   Болмашы нәрсеге берекем кетеді.
   
10. 
    Мен осы бақыттымын.
    
11. 
    Бәрі де не болса да өзегімді өртейді.
    
12. 
    Маған өзімнің өзіме деген сенімім жеткіліксіз болып жетеді.
    
13. 
    Әдетте өзімді қауіпсіздік жағдайында сезінемін.
    
14. 
    Жанжалды сәттерден, қиын жағдайлардан бойымды аулақ ұстаймын.
    
15. 
    Мен сары уайымға салыну болады.
    
16. 
    Мен ризамын
    
17. 
    Не бір ұсақ - түйектер көңілімді алып, толқытып, толғандырады.
    
18. 
    Көңілім қалса, түңілсем, есім кетеді, осыдан кейін бәрін көпке ұмыта алмаймын.
    
19. 
    Мен салмақты адаммын.
    
20. 
    Өз жұмысымды ойлап, қам жей бастасам дегбірсізденемін.
    

ТМЕ1-Е2+35

Е1-балл жиынтығы (2,3,4,5,8,9,11,12,14,15,17,18,20)

Е2-балл жиынтығы (1,6,7,10,13,16,19).

Нәтижелері: 30баллға дейін-мазасыздану төмен, 31-45 балл-бір қалыптағы мазасыздану, 46 балл және бұдан да көп-мазасыздану деңгейі жоғары.

Тұлғаның А типін диагностикалайтын сауалнамасы

Келесі сұрақтарға иә немесе жоқ деп жауап беріңіз.

1. 
   Сізге бір уақытта бірнеше істі (телефон соғу, әңгіме ілесу, блокнотқа түрту және креслода тербелу) атқару тән бе?
   
2. 
   Демалыс минутында аяқталмаған іс үшін өзіңізді кінәлі сезінесіз бе?
   
3. 
   Басқалар сөйлегенде сөзді бөлгенді, фразаларды аяқтағанды, әңгімені тез аяқтауға ықыласыңыз ояна ма?
   
4. 
   Сіз өзіңізді қызықтыратын әңгіменің басқа адамдардың тыңдағаның
   

5. 
   Бір тапсырманы тез орындап, жұмыстың басқа түріне көшуге ұмтыласыз ба?
   
6. 
   Егер айналада болып жатқан оқиғалар сіздің қызығушылығыңызбен байланысты емес болса, сіз байқайсыз ба?
   
7. 
   Сіз дәрежеңіз жоғары болудан, өзіңіздің ләззаттанғаныңызды артық көресіз бе?
   
8. 
   Сіз тамақтанғанда ,жүруде,сөйлегенде ережедегідей шапшаңсыз ба?
   
9. 
   Жұмыссыз адаммен қарым-қатынас сізге тітіркену сезімін туғыза ма?
   
10. 
    Сізге қайсарлық және физикалық күш тән бе?
    
11. 
    Кез-келген істің нәижесін немесе көңіліңіз толғанын қанағат тұтасыз ба?
    
12. 
    Сізге өзіңізге өзіңіз күлу қиын ба?
    
13. 
    Сіз өзіңіздің билігіңіз мен міндеттеріңізді басқаларға тапсыру қиын ба?
    
14. 
    Сіз жиналысқа қатысқанда сөз сөйлеу керек емес деп ойлайсыз ба?
    
15. 
    Сіз пассивті демалудан (ұйқы, релаксация) , активті демалуды артық көресіз бе?
    
16. 
    Сіз балаңыздың , бағынушылардың, туыстарыңыздың сіздің жетістікке жетуге ықпал етуін мәжбүр ете, бірақ олардың қызығушылығы сізді толғандырмай ма?