Мәдениет ұғымы және оның құрылымдық элементтері
жүктеу/скачать 39,81 Kb.
|
АБЕЖАН БАЛНҰР
- Бұл бет үшін навигация:
- Мәдениет ұғымы және оның құрылымдық элементтері
- Мәдениет морфологиясы: негізгі ұғымдар
- Освальд Шпенглер және мәдениет морфологиясы теориясы
- Қазіргі замандағы мәдениет морфологиясы
|
Мәдениет морфологиясы Кіріспе Мәдениет – адамзат қоғамының дамуындағы ең маңызды құбылыстардың бірі. Ол адамдардың өмір салты, дүниетанымы, әдет-ғұрыптары және шығармашылық әрекеттері арқылы көрініс табады. Мәдениет ұғымы кең ауқымды қамтиды және адам өмірінің барлық аспектілерін – материалдық, рухани, әлеуметтік және интеллектуалдық салаларын біріктіреді. Осы тұрғыдан, мәдениет морфологиясы – мәдениеттің құрылымын, оның элементтерінің өзара байланысы мен өзгеру заңдылықтарын зерттейтін маңызды бағыт. Бұл рефератта мәдениет морфологиясының мәні, оның негізгі ұғымдары, құрылымдық элементтері және заманауи жаһандану кезеңіндегі рөлі қарастырылады. Мәдениет ұғымы және оның құрылымдық элементтері Мәдениет – бұл қоғамның тарихи дамуы барысында қалыптасқан материалдық және рухани құндылықтар жиынтығы. Ол адамзаттың өмір сүру салтын, іс-әрекеттерін, ойлау жүйесін көрсетеді. Мәдениеттің құрылымдық элементтері екі негізгі категорияға бөлінеді: 1.Материалдық мәдениет – адам қолымен жасалған заттар, өнеркәсіптік және техникалық жетістіктер, ғимараттар, құрал-жабдықтар және өндіріс өнімдері. Материалдық мәдениет адамның қоршаған ортаға әсерін және табиғи ресурстарды пайдалану қабілетін көрсетеді. Мысалы, тарихи ғимараттар, көне қалалар, техникалық жетістіктер материалдық мәдениеттің элементтеріне жатады. 2.Рухани мәдениет– адамның ішкі әлеміне, санасына, білім мен шығармашылыққа байланысты құндылықтар. Рухани мәдениетке өнер, әдебиет, дін, философия, ғылым, этика, моральдық құндылықтар, тіл және дәстүрлер кіреді. Бұл элементтер адамзаттың моральдық және интеллектуалдық дамуын айқындайды. Мәдениеттің материалдық және рухани аспектілері өзара тығыз байланысты және бір-бірін толықтырып отырады. Мысалы, материалдық мәдениет рухани мәдениеттің дамуына ықпал етеді және керісінше, рухани мәдениет материалдық құндылықтардың пайда болуына негіз болады. Мәдениет морфологиясы: негізгі ұғымдар Мәдениет морфологиясы – мәдениеттің құрылымын, оның негізгі элементтерін және олардың өзара байланысын зерттейтін ғылым саласы. Бұл ұғымды қарастыру арқылы біз мәдениеттің ішкі заңдылықтарын және оның даму сатыларын түсіне аламыз. Мәдениет морфологиясының негізгі ұғымдары мыналар: Мәдениет элементтері: Мәдениеттің құрылымдық элементтері қоғамның әртүрлі салаларына жатады. Мысалы, тіл, дәстүрлер, өнер, дін және ғылым мәдениеттің рухани элементтеріне жатса, техника, өнеркәсіп, құрал-жабдықтар материалдық мәдениеттің бөлігі болып табылады. Әрбір мәдениет элементі өзінің қоғамдағы рөлін атқарады және адамдардың өмір салтына әсер етеді. Мәдениет қабаттары: Мәдениет бірнеше тарихи кезеңдерден тұрады, әр кезеңнің өзіндік ерекшеліктері болады. Мәдениет қабаттары мәдениеттің даму барысындағы кезеңдерді және өзгерістерді көрсетеді. Әр кезеңнің өзіндік мәдени идеалдары, құндылықтары және әлеуметтік құрылымдары болады. -Мәдениет құрылымы: Мәдениет құрылымы қоғамдағы әртүрлі салаларды біріктіреді, олар өзара байланысқан және бір-біріне әсер етеді. Саяси жүйе, экономика, дін, ғылым және білім – мәдениет құрылымының маңызды бөлігі болып табылады. Әрбір құрылым мәдениеттің жалпы бейнесін қалыптастырады және оның даму бағытын анықтайды. Освальд Шпенглер және мәдениет морфологиясы теориясы Мәдениет морфологиясы теориясын алғаш рет неміс философы *Освальд Шпенглер* терең зерттеді. Ол өзінің "Өркениеттердің құлдырауы" еңбегінде мәдениетті табиғаттағы тірі организмдермен салыстырып, әрбір мәдениеттің өзіндік өмірлік циклы бар екенін көрсетеді. Шпенглер мәдениет пен өркениет ұғымдарын бөліп қарастырады, оның ойынша, мәдениет – бұл тірі, органикалық құрылым, ал өркениет – мәдениеттің соңғы сатысы, оның "құлдырау" кезеңі. Шпенглердің теориясына сәйкес, әрбір мәдениет төрт негізгі кезеңнен өтеді: 1. Туылу – мәдениеттің алғашқы қалыптасу кезеңі, бұл кезде қоғамда жаңа идеялар мен құндылықтар пайда болады. 2. Өсу– мәдениеттің гүлдену кезеңі, мұнда ғылым, өнер және философия қарқынды дамиды. 3. Құлдырау – мәдениеттің тоқырау кезеңі, бұл кезде шығармашылық пен интеллектуалдық белсенділік төмендейді. 4. Өркениет– мәдениеттің соңғы кезеңі, қоғамда техникалық және материалдық жетістіктерге көп көңіл бөлініп, рухани құндылықтар екінші орынға шығады. Шпенглердің мәдениет морфологиясы теориясы мәдениеттің ішкі даму заңдылықтарын түсінуге мүмкіндік береді. Оның теориясы бойынша, әрбір мәдениет табиғи циклден өтеді және оның дамуы белгілі бір шеңберде жүреді. Қазіргі замандағы мәдениет морфологиясы Қазіргі жаһандану кезеңінде мәдениет морфологиясы ерекше маңызды. Әртүрлі мәдениеттердің бір-біріне ықпалы күшейіп, мәдени байланыстар жаңа сипат алып жатыр. Ақпараттық технологиялардың дамуы мәдениеттің жаңа формаларының пайда болуына ықпал етті. Бұл өзгерістер мәдениет морфологиясына да әсер етеді. Жаһандану – мәдениеттер арасындағы шекаралардың жойылып, әртүрлі мәдени элементтердің бірігу процесі. Мәдениет морфологиясы осы үдерістерді зерттеп, әртүрлі мәдениеттердің өзара ықпалын түсінуге көмектеседі. Жаһандану мәдениеттің құрылымдық элементтерін өзгертеді, жаңа құндылықтар мен идеалдарды қалыптастырады. Бұл кезеңде мәдениеттің ұлттық ерекшеліктерін сақтап қалу да маңызды мәселе болып отыр. Қорытынды Мәдениет морфологиясы мәдениеттің құрылымдық ерекшеліктерін, оның ішкі заңдылықтарын және даму сатыларын зерттейтін маңызды ғылым саласы. Ол мәдениеттің материалдық және рухани элементтерінің өзара байланысын қарастырып, олардың тарихи даму барысын түсінуге мүмкіндік береді. Мәдениет морфологиясы арқылы қоғамдағы әлеуметтік, саяси, экономикалық өзгерістердің мәдениетке тигізетін әсерін терең түсінуге болады. Қазіргі жаһандану жағдайында бұл ғылым саласы ерекше өзектілікке ие, себебі мәдениеттердің өзара ықпалы күшейіп, олардың жаңа формалары қалыптасып жатыр. жүктеу/скачать 39,81 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|