Мавтериалдық мәдениетінің дамуы ең алдымен еңбек құралдарын дайындаудан көрініс таптыVI-VIII ғ.ғ. еңбек құралдарының негізгі түрлері көбіне темірден дайындалды. Ежелгі металлургияның дамуы ұсталық өнердің – теміршіліктің өсуіне ықпал етті. Кәсіби ұғым “темірші” – ұста-шебер VI ғасырдан бастап белгілі бола бастады. Құрал-жабдықтар, металл саймандар және әсемдік бұйымдар жасау қолөнершілік сипатта болды. Бидайды, әсіресе тарына ұнтақтау үшін ағаш “келі” қолданылды. XI ғ. билай тарту үшін үлкен қол диірмендер ғана емес, су ағысымен қозғалатын үлкен диірмендер де кеңінен қолданылады.
Мәдениеттің дамуы тұрғын үй мен үй жиһаздарында да орын алды. Бұл кезде жазғы үйдің екі түрі болды: киізбен жабылған киіз үй және дөңгелектер үстіне орнатылған үй.
Ежелгі Қазақстан халықтарының тұрмыстық үй жиһаздары болып ағаш кереует (төсағаш), бағалы заттар мен киім сақтайтын сандықтар, сырмақ көрпелер, үлкен дөңгелек үстел, бесік саналды. X-XI ғ.ғ. кезеңде Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу қалаларында тоқымашылық өнері жақсы дамыды. Феодалдық қатынастардың дамуы ауылдық жерлердегі табиғи шаруашылықтың әлсіруіне әкеліп соқты. Бірте-бірте құмыршылардың, әйнекүрлеушілердің, зергерлердің, қару-жарақ шеберлерінің, ұсталардың, ағаштан және тастан ою оюшылардың тауарларына сұраныс өсе бастады. Ортағасырлық керамикалық ыдыс аяқтар, кеселер, табақтар, құмыра
