Меңгерсең тілін химияның, өзіңдағы білерсің, Ізденсең талмай зерделеп, Ғалым болып жүрерсің

• САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ:

• Алюминий және оның қосылыстары

Меңгерсең тілін химияның, өзіңдағы білерсің, Ізденсең талмай зерделеп, Ғалым болып жүрерсің.

• Сабақтың тақырыбы:Алюминий және оның маңызды қосылыстары.
• Сабақтың мақсаты
• Білімділік:Периодтық жүйедегі орны және атом кұрылысы табиғатта таралуы, алынуы физикалық, химиялық қасиеттерінің қолданылуы туралы түсінік беру.
• Дамытушылық: Оқушылардың зейінін, танымдық белсенділігін, өз пікірін қалыптастыру, есеп шығару дағдыларын, ізденімпаздығын, шығармашылық қабілетін дамыту.
• Тәрбиелік: Ұқыптылыққа, жауапкершілікке ,шапшаңдыққа ,уақытты үнемдеуге ,өзара еңбектерін бағалай білуге, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
• Сабақтың типі: Жаңа сабақты меңгерту
• Сабақтың түрі:Жеке,Топтық жұмыс
• Сабақта қолданылатын әдістер: Сөздік әдіс,түсіндіру, іздену, сұрақ-жауап, есептер шығару.
• Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, оқулық, бейне тәжірибе, слаид, кестелер, зертханалық тәжірибе.
• Пән аралық байланыс: математиматика, география, тарих,әдебиет.
• I Ұйымдастыру кезеңі.
• 1.Окушыларды тексеру
• 2.Оқушыларды топқа бөлу (I, II, III,)
• I «Темір» тобы
• II « Хром» тобы
• III «Алюминий» тобы

II Үй тапсырмасын сұрау

• II Үй тапсырмасын сұрау
• «Түйсікті ояту»
• I «Темір» тобы.
• А) Хром кен орны еліміздің қай обылысында, Жер қыртысында қандай минералдар түзеді?
• Ә) Темірдің өнеркәсіпте алынуы жолдары.
•  
• II «Хром тобы»
• А) Темір жер қыртысында қандай минералдар түзеді?
• Ә) Мысты өнеркәсіпте алу жолдары.
• III Алюминий тобы.
• А) Мыс жер қыртысында қандай минералдар түзеді?
• Ә) Өнеркәсіпте хромды алу жолдары.

II «Ұғыну»

• II «Ұғыну»
• 1Мына сызбанұсқаны жүзеге асырыңдар.
• I «Темір» тобы
• Cuo → Cu → CuСl2 → Cu(OH)2 →CuSo4
• II «Хром» тобы
• Cr2 (So4)3→ Cu (OH)3 → Cr2 O3 → Cr →Cr2 S3
• III «Алюминий» тобы
• Fe→FeO→Fe Cl2→Fe (OH)2→FeSO4

Сабақтың жоспары:

• Сабақтың жоспары:
• 1.Алюминийдің периодтық жүйедегі атом құрылысы.
• 2. Табиғатта таралу
• 3.Өнеркәсіпте алынуы
• 4.Физикалық қасиеттері
• 5.Химиялық қасиеттері
• 6.Алюминийдің қолданылуы
• 7.Алюминий құймаларының қолданылуы.

• Al

• 27

• +13

• 0

• 2

• 8

• 3

• P = 13

• e = 13

• N = 14

• −

• Қысқаша электрондық формула:

• 1s

• 2

• 1s

• 2

• 2s

• 2

• 2s

• 2

• 2p

• 6

• 2p

• 6

• 3s

• 2

• 3s

• 2

• 3p

• 1

• 3p

• 1

• Алюминий IIIA топ элементі.
• Оның электрондық формуласы: Al реттік №13
• Электрондық формуласы: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1
• Табиғатта таралуы. Белсенді болғандықтан алюминий табиғатта бос күйінде кездеспейді, ал қосылыстар құрамындағы алюминий-табиғатта ең көп тараған металл (жер қыртысындағы жалпы мөлшері шамамен 9%). Ол силикаттар құрамына (шпаттар, слюдалар), сондай-ақ далалық шпаттардың табиғи ыдырауы нәтижесінде түзілетін саздың құрамына кіреді. Алюминий қосылыстарының ішіндегі ең маңыздылары: Al2 O3 (корунд, рубин, сапфир,) криолит Na3 AlF6 ,боксит Al2 O3 xH2 O.

Алынуы. Алюминий өндірісінде, шикізат ретінде көбінесе бокситтер Al2O3 *xH2O жиі қолданылады. Қақтағанда,олар суын жоғалтып ,алюминий оксидіне айналады.

• Алынуы. Алюминий өндірісінде, шикізат ретінде көбінесе бокситтер Al2O3 *xH2O жиі қолданылады. Қақтағанда,олар суын жоғалтып ,алюминий оксидіне айналады.
• Электролиз кезінде катода алюминий, ал анодта оттек бөлінеді.Электролиз реакциясының жалпы теңдеуі:
• 2Al2O3 → 4Al+3O2
•  
• *Елімізде Павлодар қаласында Торғай кен орнындағы бокситтен электролиздік әдіс арқылы алюминийді алу үшін глинозем өндіретін алюминий зауыты жұмыс істейді. Металл күйіндегі алюминий алынатын электролиз цехтары салынып, 2007
• жылдан өнім бере бастады.

Физикалық қасиеттері. Алюминий күмістей ақ түсті жеңіл металл. Алюминийдің иілгіштік қасиеті жоғары,ол оңай фольга болып жайылады және сым түріне созылады. Алюминий электрөткізгіштігі мен жылуөткізгіштігі жоғары металл.

• Физикалық қасиеттері. Алюминий күмістей ақ түсті жеңіл металл. Алюминийдің иілгіштік қасиеті жоғары,ол оңай фольга болып жайылады және сым түріне созылады. Алюминий электрөткізгіштігі мен жылуөткізгіштігі жоғары металл.
• Химиялық қасиеттері. Ауада алюминий оттекпен әрекеттесіп,оны қорғайтын оксидтік қабықша түзеді.Қабықшасы алынған алюминий өте белсенді.Сынаппен алюминий құймасы амальгама түзеді
• Алюминий ұнтағын қыздырғанда тұтанады және оксидін түзіп, жарық жалынымен жанады:
• 4Al+3O2=2Al2O3 H= -3350кДж
•  
• Алюминий мен оттектің байланысы өте жоғары беріктілікпен ерекшеленеді.Сондықтан алюминий көптеген металл оксидтерін (темір,марганец,хром) оттекті тартып алады. Металл оксидтерін алюминиймен тотықсыздандыру үшін алюмотермия деп аталады. Мысалы,егер алюминий ұнтағын темір оксидімен Fe3O4 немесе FeO*Fe2O3 араластырып қоспаны жақса, онда өте қарқынды реакция жүреді:
• 8Al+3FeO* Fe2O3=4Al2O3+9Fe H=3240кДж

Алюминий галогендермен тікелей әрекеттесіп, галогенидтер түзеді: 2Al+3Br2=2AlBr3

Егер қорғағыш қабықшаны химиялық әдіспен аластатса (мысалы,сілті ерітіндісімен),онда металл сумен сутекті бөліп,қарқынды әрекеттеседі:

• Егер қорғағыш қабықшаны химиялық әдіспен аластатса (мысалы,сілті ерітіндісімен),онда металл сумен сутекті бөліп,қарқынды әрекеттеседі:
• 2Al+6H2O=2Al(OH)3+3H2
• Сұйылтылған тұз және күкірт қышқылдары оксид қабықшасын бұзып,сутекті ығыстырып, алюминийді оңай ерітеді:
• 2Al+6HCl=2AlCl3+3H2
• Екідайлы болғандықтан алюминий сілті ерітінділерімен де оңай әрекеттеседі:
• 2Al+2NaOH+6H2O=2Na[Al(OH)4]+3H2
• Сұйылтылған азот қышқылы алюминиймен әректтесіп азот (II) оксидіне дейін тотықсызданады:
• 2Al+4HNO3=Al(NO3)3+NO +2H2O
• Суықта концентірлі азот және күкірт қыщқылдарында алюминий қорғағыш қабықша түзілу нәтежесінде енжарланады.Сондықтан азот қышқылын алюминий ыдыстарында сақтайды және тасымалдайды.

Алюминий оксиді Al2O3 қиын балқитын, ақ түсті қатты зат. Табиғатта корунд минералы түрінде кездеседі. Алюминий оксиді суда ерімейді, бірақ қышқылда жақсы ериді;

• Алюминий оксиді Al2O3 қиын балқитын, ақ түсті қатты зат. Табиғатта корунд минералы түрінде кездеседі. Алюминий оксиді суда ерімейді, бірақ қышқылда жақсы ериді;
• Al2O3 + 6HCl=2AlCl3+3H2O
• Сілті ерітінділерімен гидроксоалюминаттар түзеді:
• Al2O3+2NaOH+3H2O=2Na[Al(OH)4]
• ал құрғақ сілтілермен балқытқанда, метаалюминаттар береді
• Al2O3+2NaOH=2NaAlO2+H2O
• Алюминий гидроксидінің Al (OH)3 екі түрлі түрөзгерісі болуы мүмкін:кристалдық немесе аморфтық.

Алюминий гидроксидінің Al (OH)3 екі түрлі түрөзгерісі болуы мүмкін:кристалдық немесе аморфтық.

• Алюминий гидроксидінің Al (OH)3 екі түрлі түрөзгерісі болуы мүмкін:кристалдық немесе аморфтық.
• Алюминий гидроксдін алюминий тұздары ертінділеріне сілтімен әсер ету арқылы алынады :
• AlCl3+3NaOH = Al(OH)3 +3NaCl
• Жаңа тұнған Al(OH)3 ақ қоймалжың тұнба, суда мүлдем ерімейді және типтік екідайлы гирдоксид болып табылады:
• Al(OH)3+3HCl=АlCl3+3H2O
• Al(OH) 3+NaOH=Na[Al(OH)4]
• Алюминий тұздары сулы ерітінділерде жоғары дәрежеде гидролизге ұшырайды:
• AlCl3+HOH → Al(OH)Cl2+HCl
• Алюминийдің әлсіз қышқылдармен түзетін тұздары сулы ертінділерде толық гидролизге ұшырайды:
• Al2S3+6HOH=2Al(OH)3 +3H2S

Қолданылуы.Алюминий техникада және тұрмыста кеңінен қолданады. Жеңіл және бағалы қасиеттері бар құймалар алынатындықтан,оның авиациялық өнеркәсіпте, автокөлікте ,электротехникада электр сымдарын жасауда маңызы өте зор.

• Қолданылуы.Алюминий техникада және тұрмыста кеңінен қолданады. Жеңіл және бағалы қасиеттері бар құймалар алынатындықтан,оның авиациялық өнеркәсіпте, автокөлікте ,электротехникада электр сымдарын жасауда маңызы өте зор.
• Корунд Al2 О3 – зергерлік өнеркәсіпте мойын тіректер мен тіректер, қоспалар әсерінен әртүрлі бағалы тастар (рубин сапфир және аметист)
• Алюминий хлориді AlCl3 органикалық синтезде өршіткі ретінде.
• Алюминий сульфаты (Al2(SO4)3) - суды тазарту, қағаз өндіру.
• Алюминий кристаллогидраты Al2(SO4)3 18H2O –мақта маталарды бояуға . Алюмокали ашудасы KAl(SO4)2 12H2O –тері ,аяқкиім өнеркәсібінде тері илегенде және маталарды бояуда.

Қолданылуы

• Алюминийден жасалатын
• тұрмысқа қажетті заттар

Алюминий құймалары

Алюминий құймалары	Қолданылуы
Магналий (Al+Mn+Mg)	Кеме мен зымыран жасау
2. Дюралюмин (Al+Mg+Si+Cu)	Ұшақ жасау
3. Алюминий марганецті қола Al+Cu+Mn	Машина тетіктерін жасау
4. Al+Mg+Si	Құрылыс Тік ұшақтардың бұрамалары
5. Силумин (Al+Si+Na)	Машина жасау

• Алюминий құймалары жемірілуге төзімді келеді.

3 “Миға шабуыл”

• 3 “Миға шабуыл”
• I “Темір” тобы.
• Құрамында алюминийдің 9 массалық бөлігі, оттегінің 8
• массалық бөлігі кіретін заттың химиялық формуласын
• табыңдар?
• II “Хром” тобы
• Массасы 6г алюминий мен мыстан тұратын қоспаны тұз
• қышқылы мен өңдегенде нәтижесінде 3,7л сутегі түзілді Қоспадағы алюминийдің массалық үлесін (%) есептеңдер.
• III “Алюминий” тобы
• Алюминий мен магнитті теміртас (Ғе3О4) әрекеттескенде
• 1моль темір алынды.Реакция нәтижесінде алынған алюминий оксидінің массасын есептеңдер.

• 4. “Ойлан тап”
• Мына сызбанұсқаларды орындаңдар
• I “Темір” тобы
• Al→Al(OH)3→AlCl3→Al(OH)3→Na[Al(OH)4]
• II “Хром тобы”
• Al→Al2O3→Al2(SO4)3→Al(OH)3→Al2O3
• III “Алюминий” тобы
• AL→AlCl3→Al(OH)3→Al(NO3)3→Al(OH)3→Na[Al(OH)4]

Орындалуы

• Орындалуы
• I “Темір” тобы
• 1)Al→ Al(OH)3→ AlCl3→ Al(OH)3→ Na[Al(OH)4]
• 2Al+6H2O=2Al(OH)3+3H2
• Al(OH)3+6HCl=2AlCl3+6H2O
• AlCl3+3NaOH+Al(OH)3 +3NaCl
• Al(OH)3+NaOH=Na[Al(OH)3]
•  II “Хром” тобы
• 2)Al →Al2O3 →Al2(SO4)3 → Al(OH)3→Al2O3
• 4Al+3O2=2Al2O3
• Al2O3+3H2SO4=Al2(SO4)3+3H2O
• Al2(SO4)3+6NaOH=2Al(OH)3 +3Na2SO4
• 2Al(OH)3 Al2O3+3H2O
•  III “Алюминий” тобы
• 3)Al→ AlCl3→ Al(OH)3→Al(NO3)3→Al(OH)3→ Na[Al(OH)4]
• 2Al+6HCl=2AlCl3+3H2
• AlCl3+3NaOH=Al(OH)3 +3NaCl
• Al(OH)3+3HNO3=Al(NO3)3+3H2O
• Al(NO3)3+3KOH=Al(OH)3 +3KNO3
• Al(OH)3+Na[Al(OH)4]

Қызықты химиялық тәжірибе.

• І топ. Темір
• ІІ топ. Хром
• ІІІ топ. «Альюмений»

Үй тапсырмасы

• §7.2 Алюминий және оның қосылыстары.

жүктеу/скачать 20,98 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: