«Мейіргерлік істегі психология және коммуникация негіздері» пәні бойынша студентке арналған
жүктеу/скачать 1,16 Mb.
|
силабус2020пс (4444444444)
| Tiтіркендіргішi әсерінің тоқталғанына қарамай, аз ғана уақыт болса да түйсіктің өз күшінде қалатын кездерін бip i3дi образдар деп атайды. Бұлар көру, есту. иic, дәм тактиль түйсіктерінде жиі кездеседі Мәселен. адам 2—3 секунд бойы көз алмай шамға қарап отырып, содан кейін көзін жұмса (көзді жұмғанда кабақтан жарық түсірмеу үшін шамды алақанмен калқалау керек), жарықтың iзін айқын көре алады. Бip iздi об- раздардын бұл түрі оң 6ip iздi образдар деп аталады.
Колымызға eкi парақ ақ кағаз алып, бipiн ақ күйінде қалдырып, екіншісінің ортасына шаршылап қиылған қызыл кағаз жапсырайық. Бұдан кейін осы қызыл қағаздан көз алмай 20—30 секундтай қарап отырып, көзі мізді сәл ақ қағазға аударсақ, оның бетінен көгілдір тусті көруге болады. Бұл тepic бip iзді образдардың мысалы: Соңғы тус алғашқы қызыл шаршының тepic бip ізді образы. Кино ленталарындағы жеке кадрлардың арасындағы істерді байқамау осындай он бip ізді образдардың кызметі болып табылады. Өйткені, мұндайда бip тітіркендіргіш eкішісімен жалғасып отырады. Бip iздi образдар көбінece адамға байқалмайды. Өйткені, көздің тор қабығы унемі қозғалып тұрады да осыдан адамның көзi талмайды. Орталық нерв жуйеасін жоғары белістерінде турлі қозулардан қалған iзедер — бip iздi образдардың физиологиялық негізі болып есептеледі. Бip ізді образдарға ұксас зандылықтың бipi — эйдетикалық кұбылыс. Бұл — эйдонс деген грек сөзiнен алынған ,мағынасы көру, сурет, бейне, идея деген мағынаны білдіреді. Keйбip адамдарда бұрын кабылдаған заттар мен құбылыстарды, сол объектілер көзден таса пайда болған жағдайда да кepiп тұратындай кабілет болады. Осы жағдайға байланысты шыққан қисынды психологияда эйдетизм деп атайды да, осындай кабинет бар адамдарды эйдетиктер деп атайды. Эйдетика образдары естің елестеріне сондай-ақ түйсікте, ілеспе,бip iздiобраздарға табиғаты жағынан ұксас келеді Эйдегикалық бейнелерді естің елестері мен iліспe бейнелерден бip ерекшелеп мұнда адам жоқ заттарды ұсақ-түйектеріне дейін нақтылы тәптпіштеп түсіне алады. Яғни, алдында жоқ нәрсені бүге-шігесінe дейін жақсы «көре алады» бірінен екіншісіне көзін оңай жүгіртеді. 3. ТҮЙСІКТЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ Түйсіктердің түрлері улкен үш топка бөлуге болады. Сыртқы дуниедегі заттар мен кұбылыстардың жеке қасиеттерінің бейнесі болып табылатын туйсіктер. Бұлардың рецепторлары дененің бетінде немесе оған жақын орналасқан. Осындай сыртқы анализаторлардын рецепторларын экстероцептор деп атайды. Бұған көру, есту, иic, дәм, тepi түйсіктері жатады. Ішкі мушелеріміздің күйін беннелейтін (хабарлайтын) туйсіктерге түрлі органикалық туйсіктер жатады. Олардың рецепторларын интероцептор деп атайды. 3. Дене мүшелерінің қозғалысы мен бірқалыпты орналасуын қозғалыс немесе кинестезиялық түйсіктep хабарлап отырады. Мұның рецепторы проприоцептор деп аталынады. Енді осы топтағы түйсіктерге жеке тоқталып өтейік. А. Көру түйсіктepi Көру түйсіктері біздің көзімізге электромагнит толқындарының әсер етушінің нәтижесінде пайда болады. Егер бip уақыттын ішінде көзімізге ұзындығы 380-нен 780 миллимикронға дейін (миллимикрон мм-дщ 1/1000 ООО бөлімі) электромагнит толқындары әсер етсе, біз жарықты сеземіз. Белгілі ұзындығы бар әр түрлі толқындар әсер етсе ғана көз заттардың түсін (бояуын) ажыратады. Мәселен, қызыл түс ұзындығы 700 миллимикрон, жасыл түс 300 миллимикрондай ұзындықтағы электромагнит толқындарының әсер етуінен пайда болады. Спектрге қараған кезде одан табиғаттағы жеті негізгi түсті және олардың сансыз реңдерін айыруға болады. Ересек адам түстің 180 дей жеке түрлерің және оң мыннан астам реңктерің ажырата алады. Түстер хроматикалық, яғни бояулы (қызыл, қошқыл сары, жасыл, көгілдір, көк, күлгін), ахроматикалық яғни бояусыз (ақ, қара және барлық сұр түстері) болып eкігe бөлінеді. Хроматикалық түстер үш түрлі сапамен (түстің жарықтылығы, өңі. қоюлығы), ахроматикалық түстер тек жарықтылығымен ғана ажыратылады. Түсің жарықтылығы — түстердің қара түстен айырмашылық дәрежесi. Мәселен, ақ түс ең жарық түс. кара түс жарықтылығы ең төмен түс болып табылады. Түстердің өңі дегеніміз бip түстің eкіншіi түстен өзіндік ерекшелігін көрсететін сапасы. Түстің қоюлығы — жарықтылығы бірдемесі сұр түстерден жеке түстердің айырмашылығы. Ең қою тус — қызыл түс болады. жүктеу/скачать 1,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|