Мектеп-гимназия жағдайында дарынды оқушыларды қалыптастыру және дамыту үрдісін психологиялық-педагогикалық қолдау

• №3 көпбейінді мектеп- гимназиясы
• Тақырыбы:“Мектеп-гимназия жағдайында дарынды оқушыларды қалыптастыру және дамыту үрдісін психологиялық-педагогикалық қолдау”
• Педагог- психолог: Гарифуллина Г.М. 29.03.20 13

• Дарындылық-дегеніміз Д.Ж.Рензули бойынша– үш байланыстың үйлесімділігі: - жоғары интеллектілік, - креативтілік, - нәтижеге жетудегі ынталылық.
• Осы үш қасиеттің біреуі болмаса, адам дарын ретінде қалыптаспайды. Интеллектілік жетіспеуінен адам жақсы нәтижеге жете алмайды. Нәтижеге жетем деген ынтасы болмаса нәтиже де болмайды.
• Ұстаздарымыздың дарынды балаларға біртұтас жүйелі және сапалы білім берудегі іс-әрекетіне психологиялық қолдау көрсету үшін мектептегі психологиялық қызмет алдына нақты кәсіби мақсат қойып, іске асырады.
• Дарынды оқушыны қалыптастыру барысында атқарылып жатқан игі шаралар:
• -Бала мектеп қабырғасында жүріп өзіне деген үлкен сүйіспеншілікті, қамқорлықты, қолдауды сезініп, көруде;
• Дарынды балаларды шығармашылық жұмысқа баулудың әдіс-тәсілдері, жолдары зерттелді;
• Бала дарынын дамыту үшін білім беруге жаңа мазмұн беріліп, озық технологиялар енгізіле бастады;

• оқушылармен жүргізілетін жұмыс бағыттары

• Оқушылардың оқы-
• тылу деңгейінің жоға-
• рылау диагностика-
• сын жүргізу
• (СОД)

• Оқушылардың
• тәрбиелік жағдайына
• байланысты
• арнайы инвариантты,
• вариятивті
• диагности-
• ка жүргізу.

• Оқушылардың
• коммуникативтік
• қарым-қатынас дағды
• жағдайын анықтау

• Оқушы-мұғалім, оқу-
• шы-ата-ана, мұғалім –
• ата-ана қарым-
• қатынас мәселелерін
• шешу қызметі.

• Оқушылардың
• өзін-өзі дамыту,
• бәсекеге байланысты,
• бағытындағы жұмыстар

• Оқушылардыңқ
• құндылық
• бағдарлау және
• әлеуметтік ортамен
• байланыс жағдайын
• анықтау.

• Оқушылардың
• оқу түрткісін
• анықтау

• Психологиялық алдын-
• алу, психодиагностика,
• психокоррекция
• жұмыстары

• Оқушыларды
• кәсіби икемділігіне сай
• бағдарлау,
• өмірлік
• бағыттағы жұмыстар

• Психологиялық - педагогикалық қызметтің дарынды оқушылармен жұмыс бағыттары

:

• :
• Оқушылардың психологиялық- педагогикалық дарындылығын анықтау, қолдау қызметі жас ерекшелігіне қарай 3 категорияда , деңгейлеп ЭТЖ жұмысымен бірлесе жүзеге асырылады:
• I деңгей 1-6 сыныптар бойынша оқыту мен тәрбиелеуде бастауыш және орта буын оқушыларының өз бойындағы күш –жігер мүмкіндігі жағдайына негізделген . (Бұл кезеңде жалпы
• дарындылық диагностикасы жүргізіледі.)
• II деңгей 7-9 сыныптар бойынша оқыту мен тәрбиелеуде алдын-ала арнаулы бейіміне қарай қызығушылығы мен қабілетіне негізделген.
• (өзекті және потенциалдық дарындылық, аралық диагностикалар арқылы анықтау)
• III деңгей 10-11 жоғары сыныптар бойынша оқыту мен тәрбиелеуде бейімділігіне, қызығушылығы мен қабілет бейімділігіне қарай негіздеу және дамытудың тиімді бағытын анықтау, диагностикалау.

• Оқу - тәрбие
• үрдісінде оқушылармен
• бағытталған жұмыс жүйесін
• жетістікке жетуге бағыттап, кезде-
• сетін кемшіліктерді ашып, түзету,
• дамыту, қолдау жұмыстарын
• жүргізетін негізгі
• топ

• Педагог-психолог

• Ата - ана

• Пән мұғалімі

• Сынып жетекші

• Жүргізілетін педагогикалық – психлологиялық қызметінің диагностикалық жұмыс пакеті

• Жаңашыл педагог Н.В.Кузьмина еңбектеріне сүйене отырып дарынды оқушымен жұмыс істейтін мұғалім құзыреттілігін ашуда, төмендегі көрсеткіштерге мән беріп, іс-әрекет барысында жан-жақты жүзеге асырылуы ескеріледі.
• - Арнайы және кәсіби құзыреттілік
• - Әдістемелік құзыреттілік
• - Дифференционалды-психологиялық құзыреттілік
• - Әлеуметтік-психологиялық құзыреттілік (коммуникативті)
• - Аутопсихологиялық құзыреттілік (рефлексивті) - осы көрсеткіштерді негізе алып, Репродуктивті. Адаптивті Локалды-модельдеуші. Жүйелі-модельдеуші (креативті) кезеңдерін жұмыс істеуде басшылыққа аламынн.
• Жаңашыл педагог - Е.Н. Волкованың концепциясы негізінде жасалған субьектінің құзыреттілік компоненттерін дамытуға байланысты оқушылардың:
• 1. Белсенділік
• 2. Рефлексияға қабілеттілік
• 3. Еркіндік таңдауы және оған жауапкершілігі
• 4. Субъектілік тұлғаның ерекшелігі
• 5.Түсінуі және басқа адамды қабылдауы
• 6. Өзін-өзі дамытуы
• - жағдайлары диагностика қортындысыга сай жүйелі психологиялық тренинг жұмыстарында әртүрлі белсенді әдіс-тәсілдер арқылы, әсіресе сын тұрғысында ойлау жобасының тиімді стратегиялары бойынша жүзеге асыруда құзыреттілік компоненттерін дамытуға мүмкіндік бергеніне көзім жетті.

• «Дарынды бала» - терминін белгілеріне қарай класификациялауға болады.
• -Танып білуге деген құштарлығы жоғары;
• - Есте сақтау қабілеті жоғары;
• Қоршаған әлем өзгерістерін қабылдау ұшқырлығы
• - Сөз қоры мол;
• -Кең көлемде ақпарат қорын жинақтайды және қарым-қатынаста белсенді түрде оны пайдалана алады.
• - Терең мағыналы сұрақ қоя біледі;
• - Қиындықтарды жеңе біледі;
• - Шыншыл, турашыл;
• - Өздігінен ізденіс жасай алады;
• - Олимпиадаларға, конференцияларға қатысады;
• - Эссе, әңгіме, мақала жаза алады;
• - Дүниетанымы кең, білімі терең;
• - Оқулықтан материалды сұрыптап ала алады;
• - Шығармашылық зерттеу белсенділігі жоғары,
• - Жаңаны анықтуда, шешім қабылдауда белсенділік танытады;

1.Оқушылармен жүргізілетін психологиялық жұмыс түрлері:

• 1.Оқушылармен жүргізілетін психологиялық жұмыс түрлері:
• 1.Бақылау-байқау
• 2.Сауалнама,тест (ашық, жабық)
• 3.Кеңес беру, әңгімелесу: жекелей және топтық
• 4. Тренингтік ойындар, сабақтар, пікірталас, диспут
• 5. Дамыту, түзету жұмыстары: жекелей және топтық.
• 6.Психологиялық ағартушылық және білімділік: психологиялық мәдениетін қалыптастыру, психологиялық - педагогикалық құзіреттілігін дамыту:
• -оқушылардың; -әкімшілік; -мұғалімдер, ата-аналар.
• 7.Экспертиза
• 2.Психологиялық - педагогикалық зерттеу диагностикалары арқылы айқындалатын тұлғаның психикалық қасиеттері:
• -есте сақтау ерекшеліктері
• -зейін ерекшеліктері
• -математикалық ойлау
• -вербальді логикалық ойлауы,сөздік қоры(терең талдауға, ойды еркін жеткізуге, ойды айқындай білуге)
• -қабілеті, бейімділігі және қызығушылығы.
• -тұлғалық ерекшеліктері, мінез ерекшеліктері
• -толеранттылығы(өз-ара түсінісуі, тыңдай, ести, сұрақ қоя білуі
• 3.Оқушылардың 3 негізгі цикл : жаратылыстану, математикалық, гуманитарлық бағыттағы пәндер бойынша бейімділігіне сай айқындау және бейімділігіне қарай жұмыстар жүргізу

• Дарынды оқушылардың танымдық үрдісін дамытуда жасалатын психологиялық жағдайлар
• .

• Оқушылардың әртүрлі іс-әрекет
• ортасындашығармашылық
• белсенділігін артыру үшін:

• Оқушылардың
• шығармашылығы мен
• интеллектуалдық мүмкіндігін
• дамытуға қажеттілер:

• Оқушылардың сенімділігі
• мен
• жетістікке жету жағдаятын
• дамыту үшін:

• -Оқушылардың
• бағалауынсыз салыстыр-
• мау, еркін іс-әрекет,
• еркін таңдау жағдайын
• жасау.
• -Шығармашылық іс-әрекет
• үрдісінде ұстамдылық
• жасауға ұмтылу.
• -Іс-әрекет орындау барысын
• дағы ретc іздікке мән бермей,
• шыдамдылықпен қарау.
• -Балаға үстемдік жасау
• жағдайын бодырмау
• -Жұмыс істеуде жайлы,
• еркіндіктегі жағдай тудыру.
• Тапсырманы көрсеткішсіз
• орындау.
• -Шығармашылық идеяны жүзеге
• асыруға жағдай жасау.
• -

• -Оқушылардың ұмтылыс
• жасауын қолдау.
• -Ұмтылыс жасап өзбетімен
• жұмыс жасап тырысуын
• сыйлау.
• -Бұрын ескерілмегенді ескеріп,
• пайдаланылмайтын жағдайы
• әртүрлі ортада шешу.
• -Топтың ортақ жұмысына
• өз үлесеін қосу.
• Бала ұсынысымен алынған
• жоба жұмысын қолдау.-
• -

• -Оқушының мақсатына
• жету үшін өз бетімен әдіс-тәсіл формаларды таңдауға еркіндік беру.
• -Сайыс жаттығуларын аз пайдалану.
• -Өзін-өзі бағалауын ынталандыру.
• -Кез-келген жауапты сыпайы қабылдау, теріс, жағымсыз жағдаят болғанның өзінде ол жайлы ойлануға жағдай жасау.

6-9 сынып оқушыларының«Өзін - өзі бағалау » жағдайдары

• 6-9 сынып оқушыларының«Өзін - өзі бағалау » жағдайдары
• Өз-өздерін бағалау - әдістемесі арқылы оқушылардың өзіндік орны анықталды.
• Педагог-психолог: Гарифуллина Г.М.

• «Өзін- өзі бағалау» әдістемесі бойынша тестілеудегі мақсат: жеке тұлға бойына коммуникативті қарым-қатынас дағдысын қалыптастыруға, басқа адамды түсінуге, өзінің және басқа адамның тәртіп түрткілерін түсінуге, адамдармен конструктивті қарым-қатынас дағдысына үйретіп, қабілетін дамыта отырып, келешек өмір мақсатын анықтап, жоспарлауға баулу болып табылады. Мысалы: «Мен кіммін?», «Қарым-қатынас дағдысы», «Менің бүгінгі және келешек өмірім», «Мен қандаймын?», «Мен неге уақытты жеткізе алмаймын?», «Мен және конфликт» т.с.с оқушылардың сұраныстары бойынша түзету ойын жаттығулары жүргізіледі.

• Дарынды оқушымен жұмыс істйтін мұғалімдерге психологтың ұсыныстары.
• -Мұғалім дарынды оқушының жақсы жақтарын, ең сапалы жұмыстарын шектен тыс мақтаудан сақ болу керек.
• -Балаға қателескен жағдайда еш қорқынышсыз шешім қабылдауға жағдай жасау.
• -Балаға өзінің ерекше ойлауын бағалауға және жіберген қатесінен үйренуге мүмкіндік беру.
• -Көпшілік жағдайда дарынды бала тапсырманың қайталануын, қатаң уақытпен шектеуді жақтыртпай қабылдайтынын естен шығармау керек.
• -Жұмысты жақсы ұйымдастырып, уақытты тиімді, дұрыс бөле білу жағдайын атап өту пайдалы екенін ескеру.
• -Жағдайға байланысты баланың қабілетін барлық ортада дамыту қажет.Мысалы: Интеллектуалды дарынды бала үшінкммуникативтік,физикалық, көркемөнер қабілетін дамыту бағытындағы сабақтар пайдалы.
• -Дарынды бала бойында эмоционалды тұрақтылық пен өз күшіне деген сенімділікті сақтау өте қажет.
• -Дарынды балалар болып жатқан жағдайларды терең түсініп, тез сезіп,жылдам қабылдай біледі.