«Мектеп жасына дейінгі
балалардың тілін дамытуда мнемотехника әдісінің маңызы
Мнемоника (гр. mnematik - есте сақтау өнері) - табиғи ассоциациялар жасау көмегімен есте сақтауды қамтамасыз ететін, жасанды түсініктер арқылы қажетті мәліметтерді еске сақтауды жеңілдететін ережелер мен тәсілдер жиынтығы.
Мнемоника таңбалары сақталып қалған не топталған бірнеше зат арқылы, солардың суреттерінен көрінуі мүмкін. Мысалы,садаққа —соғыстың, соғыс жариялаудың мнемоника таңбасы. Қазақстанның таулы аудандарында танбалы тастар көп, солардың бетіндегі қолына найза, садақ ұстаған адамдар мен әр түрлі аң суреттері ерте замандағы аң аулау көрінісін еске түсірегін мнемоникалык таңбалар болып табыладыМнемотехникалық әдіс балалардың сөз материалын есте сақтауда қалдыру үшін қолайлы. Сонымен қатар дыбыстық және көру қабілеттері де дамиды. Мектепке дейіңгілердің жас ерекшеліктеріне қараса, осындай қорытындыға келуге болады, сөйлейтін суреттерді пайдалану әңгіме құрастырғанда, өлең, логоритмикалық жаттауда жеңілдетеді және есте сақтау процесін тездетеді. Есте сақтаумен жұмыс әдістерін қалыптастырады. Есте сақтауды бекітудің ережесінің бірі былай дейді: «Жаттағанда жаз, сызба, диаграммалардың суретін сал, кестелерді сыз». Сөйлейтін суреттер, сипаттау сызбалары қызығушылық тудырады және проблеманы шешуге көмектеседі. Таңбалы рәміздер дегенімліз не? Бұл объекттің абстрактылы қорытылған немесе графикалық бейне. Графикалық аналогия – бұл солардың белгілеріне жалпы бойынша бірнеше бейнелердің немесе бейненің жүзеге асатын рәмізбен қандай болсын таңбасы.
Мектепкі дейінгі бала есте сақтау мен қабылдауы жоғары қабілетімен ерекшеленеді. Мнемотехникалық әдіс балалардың сөз материалын есте сақтауда қалдыру үшін қолайлы. Сонымен қатар дыбыстық және көру қабілеттері де дамиды. Мектепке дейіңгілердің жас ерекшеліктеріне қараса, осындай қорытындыға келуге болады, сөйлейтін суреттерді пайдалану әңгіме құрастырғанда, өлең, логоритмикалық жаттауда жеңілдетеді және есте сақтау процесін тездетеді. Есте сақтаумен жұмыс әдістерін қалыптастырады. Есте сақтауды бекітудің ережесінің бірі былай дейді: «Жаттағанда жаз, сызба, диаграммалардың суретін сал, кестелерді сыз». Сөйлейтін суреттер, сипаттау сызбалары қызығушылық тудырады және проблеманы шешуге көмектеседі. Таңбалы рәміздер дегеніміз не? Бұл объекттің абстрактылы қорытылған немесе графикалық бейне. Графикалық аналогия – бұл солардың белгілеріне жалпы бойынша бірнеше бейнелердің немесе бейненің жүзеге асатын рәмізбен қандай болсын таңбасы.
Әсіресе 6-7 жастағы балалардың тілдің дамуында ерекше маңызы бар. Балаларда танымдық белсенділік арттылады.
Баланың тілін дамыту үшін 6-7 жастағы балалар шағын әңгіме құрастырады, өлеңдер, aлогоритмикалық жаттығулар жаттайды. Әңгіме сипаттағанда, өлең, логоритмикалық жаттығулар жаттағанда сызбалар қолданған қолайлы. Мнемотехникалық әдістің міндеті: қазақ тіліне тән дыбыстардың дұрыс ай тылуын жаттықтыруы, сөз қорының байытуы, белсенуі мен бекітуі, сөйлеудің грамматикалық дұрыстығын жүзеге асыруы және тілдің дамуы.
Ересек топтан бастап балаларда қоршаған әлем туралы түсініктер бар болғанда, таңбалы рәміздерді құрастыруға өздеріне жасауға болады. Бала өзі таңба жасайды, одан кейін мұғалім сәйкес келетін рәмізді таңдап алады.
Заттардың белгілері мен күйін (көңілді, ызалы, аянышты, т.б), іс - әрекетті білдіретін таңбалы рәміздерді құрастырғанда толық түсіну үшін балалармен ойнау және эмоциялы-ымдық деңгейде әрекетті көрсету қажет.
Әңгіме, өлең, логоритмикалық жаттаулар жаттағанда әрбір дыбысталатын сөзді алмастыруға болады.
Кейбір кезде рәміздік бір сызбада толық сөйлемді суретте көрсетуге болады. Егер де біз кейбір сөздерге балалардың ерекше назарын аударатын болсақ ( мысалы, іс-әрекетін білдіретін сөздер), оларды жеке сызбада көрсеткен жөн.
Өлең, логоритмикалық жаттығулар жаттауда ондағы бірнеше рет қайталанып келетін сөз тіркестерін сөздерді рәміздермен алмастырудың қажеті жоқ.Мемлекеттік стандартына сай әңгіме құрастыру, жаттау айына 2-3 рет. 5-6 жастағы балалар әңгіме құрастырғанда 3-5 сөйлем, ал 6-7 жастағы балалар 5-7 сөйлем құрастыру қажет.
Сызба – схемалар тақырыптарға байланысты үйренген жеке сөздермен сөйлем құрастыруға, сөйлемдермен әңгіме құрастыруға таптырмайтын қазына. Сызбаларға қарап, балалар әңгіме құрастыруды тез үйренеді. Әсіресе отбасы тақырыбына арналған сызбаны әр сабақта қолдануға болады. Бұл сызбаға қарап, балалар отбасы мүшелерінің атауын тез есте сақтауға, адамдардың әрекеттерін әңгімелеуге үйренеді.
Жеміс-көкөністерге арналған сызба бойынша балалар олардың түрін, түсін, дәмін, қайда өсетінін сипаттап бере алады. Мысалы, алманы сипаттау: алманың түсі қызыл, пішіні – домалақ, дәмі – тәтті. Ол ағашта өседі, жеміс. Біз оны жейміз.Ойыншықтарға арналған сызба бойынша балалар олардың түсін, пішінін, мөлшерін атап беруге үйренеді.
Міне, осылай әрбір жаңа тақырып бойынша сызбалар қолдануға болады. Мұғалім өз балаларының қабылдау қабілетін, жас шамасын ескере отырып, сызбаны өзі жасап алуына да болады.
Мнемотехникалық әдіс – өлеңдерді, алогоритмикалық жаттығуларды жаттаудың, әңгімелерді сипаттаудың әдістемесі.
Осы жастағы балаларға өлеңдер жаттауда сөйлейтін суреттерді қолданған қолайлы. Өлең жаттауда әр сөзді рәміздермен алмастыруға болады. Кейбір жағдайда сөйлемді бір сызбада көрсетуге болады. Заттардың сынын, күйін, әрекетін білдіретін суреттерді құрастырғанда толық түсіну үшін балалармен бірге ойнау қажет және эмоциялы деңгейде әрекетті көрсетуге болады. Мектепке дейінгілерді өлеңдерді мәнерлеп жаттауға, шығармаға сай ырғақты сақтауды үйретеді. Балалармен бірге қайталағанда педагог интонацияға, дикцияға, дем алуына назар аударады.
Өлеңді оқып болғаннан кейін міндетті түрде әңгіме өткізіледі:
аударма жұмысын өткізу;
мұғалімнің сұрақтары;
суреттер қарау;
азақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтқызу, қайталату;
сызбалар арқылы жаттау;
Балаларға өлеңді есінде сақтау үшін, мұғалімге келесі әдістерді қолдануға болады:
бірінші жолды топпен қайталау және 3-4 балаға бір-бірден қайталатқызу;
фонетикалық жаттығу орындау;
әсіресе мәнерлеп оқуға талап ететін сөзді, жолды балаларға қайталату.
Алгоритмикалық жаттығулар танымдық процестердің, есте сақтау, зейін, қозғалыс дағдылардың, дыбыстардың айтылуының, сөйлеу функционалды жүйесінің және барлық сөйлеу құрамының дамуына бағытталған. Ұсынған жаттығулар сипаттау сызбалар арқылы жатталады, содан кейін мұғаліммен бірге айтылады және әр түрлі қимылмен көрсетіледі. Логоритмикалық жаттығуларды орындағанда,балалар мұғаліммен бірге ортада тұрған жөн, сонда балаларға мұғалімді көруге, қозғалуға және сөйлеу материалын орындауға мүмкіндік бар.
Алгоритмикалық жаттығуларды өткізуде балалар спецификалық дыбыстардың дұрыс айтуын жаттығады, дауыстың ырғағы дамиды, сонымен қатар ымның, қозғалыстың дағдылары, жалпы және ұсақ моториканың нақтылығы мен үйлестіруі дамиды.
«Тәрбие отбасынан басталады» - демекші мемлекеттік тілді үйрету мақсатында балабақша ата - аналармен өте тығыз жұмыс жасауда пайдалануға мүмкіншілік бар.
Мектепке дейінгі мекемеде мемлекеттік тілдіғ дамуына барлық жағдай жасалынуы тиісті. Мектепке дейінгі мекемелерде мемлекеттік тілді үйрету кіші топтан басталады. Тілді дамыту жүйесі кешенді жүргізіледі, сондықтан баланың санасында адамзат тілдерінің әр алуандағы туралы түсінікті және оларға деген құрмет сезімін дұрыс қалыптастыру керек.
Мектепалды даярлық бағдарламаның базалық минимумда 6-7 жастағы балаларды оқытуда мынадай талаптар қойылған. Балабақша, балабақша қызметкерлер туралы әңгіме құрастыру білу.Сенің атың кім? Кім? Не істеді? сұрақтарына жауап беруді білу. Ойыншықтардың атауын, түсін, пішінін айта білу.Адамның дене мүшелерін атау және таныс сөздерді сөйлемде қолдану.Сонымен қатар отбасы мүшелерін, киім, аяқ-киім атауын айта білу.Сөйлеу бала үшін қарым-қатынас құралы болып табылады, оның ойлау қабілетін дамыту және мінез-құлқын реттеуде маңызды рөл атқарады.Сөйлеу қатынасы баланың білімді меңгеруіне, қажетті білік пен дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік береді.Байланысты сөз ойға мағына беріп, адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасауын және өзара түсінуін қамтамасыз етеді.Сөйлеу қызметі ойдың дамуымен қатар өрбиді.Дұрыс сөйлеуге тәрбиелеу коммуникативтік біліктілікті, тілдік (фонетикалық, лексикалық, грамматикалық) және тілдік емес (ым, мимика, қалып, көзқарас, іс-қимыл) құралдардың көмегімен айналадағы адамдармен қарым-қатынас жасауды реттеу қабілетін дамытуға бағытталған.Тілді дамытуда өз қатарларымен сөйлесе білудің маңызы ерекше.
Жалпы міндет:
-тілді дамыту танымдық және ойын қызметінің негізі іспеттес;
Негізгі міндеттер:
Тілге деген тиянақты, мүдделі көзқарасты және құрмет сезімін қалыптастыру;
-қарапайым диалогтық және монологтық сөйлеуді қалыптастыру;
-қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеу;
-сөздік қорды толықтыру және жандандыру.
Мнемотехника әдісін қолдану өз нәтижелерін де берді
Балалармен бағдарламалық материалды меңгеру бойынша 1 және 2 жартыжылдыққа арналған педагогикалық диаагностика материалы жасалынып шығарылды.
Деңгей бойынша меңгерудің бағасының жүйесі талданып шығарылды
1деңгей–бала педагоктың үлгісі бойынша іс-әрекетті елестетеді
2 деңгей – не істегенін түсінеді; белгілі білім қоры бар
3 деңгей- білгенін және не істей білетінін өз бетімен қолданады, шығармашылық және дәстүрлі емес жағдайларда.
Нәтижелер :
Кіретін нәтижелерді (қазан айында өткізіледі) қорытынды(сәуір айында өтіледі)
Балаларды оқытуда, ұсынылған әдістемелік материал мектепке дейінгі мекемелердің практиктеріне перспективтік технологиясын
(мнемотехникалық әдіс) терең танысуға мүмкіндік береді. Тәрбиелік– білімдік процесіне шығармашылық бағыт арқылы жеткізіледі.
Жұмыс нәтижесі бойынша кәсіби байқаулар өз жемісін береді.
«Ұстаздық еткен жалықпас,
Үйретуден балаға» - деп, Абай атамыз айтпақшы, бүгінгі жас ұрпаққа қамқорлық жасап оларды ізгілікке, адамгершілікке, отаншылдыққа, ұлтжандылық пен мемлекеттік тілге деген құрметке тәрбиелесең ғана еңбегің жемісті болмақ! Ертеңімізді бүгін ойлап, жас ұрпақты жан - жақты тәрбиелеу мен жеткілікті білім қорын беру әр ұстаздың міндеті екенін естен шығармайық.
‑ Жұмыстың мақсаты:
Балалардың зерделi дамытуын деңгейдi жоғарлату.
Міндеттері:
I. Танымдылық
Қоршаған орта туралы танымдық мәлiметтердi жүйелеуiн реттеуде балаларға көмектесу.
П.Дамытушылығы:
Мнемотехниканы меңгеру арқылы мәлiметтi (кодтау ) есте сақтау көлемi ұлғаяды.
(маңызды белгiлермен заттар және құбылыстардың атрибуттарын айқындау, жұмбақтардың шешуi) аналитикалық және ойлауды (базистiк таңбалар көмегiмен мәлiметтiң кодтау және қайта кодтауы) бейнелi түрде функцияны, ұғымдық ойлау, ықылас, елестетудi дамыту.
Монологты сөйлеуің жетiлдiру,ойын жеткізе білуге,өз жауабының дұрыстығын дәлелдеуге дағдыландыру.
III. Тәрбиелiгi:
Мәлiметтер жинау арқылы қысқа- әңгімелерді құруға дербестiгін жетiлдiру.
Зерделi жұмыстың нәтижелерiнен көруге шақыру.
Балалар бiр-бiрiмендi ынтымақтасып, жора-жолдастардың жауаптары тыңдап естiп, оларды толықтырып, қажеттiлiк жағдайда көмектесуге үйрету..
Күтілетін нәтиже.
Балалар танымдық сабақтарда есте сақтау, таным және сөйлеу белсендiлiктiң биiк деңгейiмен бiледi.
Салыстырып, заттың маңызды белгiлерiн жалпылап, ерекшелеуге талдауға икемдi болады.
Мнемокесте арқылы заттармен қоршаған орта туралы мәліметтерді өз беттерінше белгілеп, айта алады.
Ата-аналарымен бірігіп үй тапсырмасын орындайды.
Цель: научить ребенка читать модель (мнемотаблицу).
1. Сообщение информации по теме в форме познавательного рассказа, беседы.
2. Рассматривание готовой мнемотаблицы, составленной по содержанию информации. Расшифровка символов, декодирование информации.
3. Пересказ информации детьми с опорой на мнемотаблицу с помощью и без помо 1 этап. Мақсат: Балаға мнемокесте үлгiсін оқи білуге үйрету.
1. Танымдық әңгімелер мен әңгімелесудің формасында тақырып бойынша мәлiметті жинақтау.
2. Дайын мнемотаблицының қарастыруы бойынша мәлiметтiң мазмұнына жеткізу.
3. Көмегiмен мнемотаблицуға балалардың мәлiметiнiң қайта айтуы тiректi және Үлкендердің көмегінсіз мнемокестеге сүйеніп мәліметтерді айту.
4. Графические зарисовки мнемотаблицы по желанию детей
2 этап. Цель: познакомить с общими моделями кодирования информации о предметах, объектах и явлениях.
1. Сообщение темы.
2. Рассматривание общей схемы кодирования.
Материалом для общей схемы является любое обобщающее понятие (игрушки, животные, растения, времена года, строение человека, профессии, птицы, и т.п.)
3. Составление модели информации о конкретном представителе группы с опорой на общую схему (машинка, медведь, ромашка и т.п.)
‑4. Балалар мнемотаблицының график түрiнде салған суреттерi өз тiлегiмен
2 кезең. Мақсат: заттар, объекттер және құбылыстар туралы ақпарды кодтаудың ортақ үлгiлерiмен көздестiру.
1. Тақырыптың қатынасы.
2. Кодтауды ортақ схеманың қарастыруы.
Ортақ схема үшiн материал кез келген жалпылауыш (ойыншық, малдар, өсiмдiк, адам, мамандық, ) тағы сол сияқтылар құстың жылдың заманы, Құрылысы тағы сол сияқтылар) ұғым болып табылады
3. (машинка, аю, түйметағы тағы сол сияқтылар) ортақ схемаға топтың нақты өкiлi туралы мәлiметтiң үлгiсiнiң құрастыруы тiректi
Моделирование осуществляется под руководством воспитателя с использованием подводящих вопросов: Что обозначает этот знак на общей модели? Что в связи с этим мы можем рассказать о нашем объекте? Как мы это изобразим в нашей модели?
4. Отгадывание загадок - мнемотаблиц, составленных воспитателем с опорой на общие схемы (О ком или о чем идет речь?)
3 этап. Цель: научить самостоятельному кодированию полученной информации.
1. Совместное кодирование информации. Обсуждение вариантов знаков, отображающих то или иное свойство кодируемого объекта.
2. Самостоятельное придумывание детьми мнемотаблиц по пройденному материалу.
4 этап. Цель: отработать навыки кодирования в разных видах деятельности.
Пiшiндеу келтiрушi сұрақтардың қолдануымен тәрбиешiнiң басшылығымен iске асады: Не ортақ үлгiдегi бұл таңбасын белгi қояды? Бiз осыған байланысты не бiздiң объект туралы әңгiмелей аламыз? Бiз қалай бұл бiздiң үлгiде көрсетемiз?
4. Жұмбақтардың шешуi - кiм туралы тәрбиешiмен тiректi қосып жасалған ортақ схемалардың мнемотаблицы әлде туралы сөз болған?)
3 кезең. Мақсат: алған мәлiметтiң дербес кодтауына үйрету.
1. Бiрлескен ақпарды кодтау. Онда немесе кодпен жазылатын объекттiң басқа қасиет көрсететiн таңбалардың варианттарының талқылауы.
2. Пысықтау материал бойынша мнемотаблицтың балаларымен дербес ойлап табу.
4 кезең. Мақсат: қызметтiң әртүрлi түрлерiндегi кодтаудың дағдыларын жан-жақты зерттеу.
Моделирование включается в основную часть познавательных занятий как средство активизации всех детей и в заключительную как средство воспроизведения полученных знаний. В совместной деятельности дети загадывают друг другу загадки по пройденной теме, читают мини-доклады, выполненные совместно с родителями, с опорой на модель.
Мнемотаблицы составляются цветные. В кодировании могут использоваться цветобуквенные знаки, например: осень - изображается буквой “О” оранжевого цвета, зима изображается буквой “3” голубого цвета, и.т.п. Многообразие вариантов кодирования можно найти в книгах “Учимся по сказке” Т.В. .Болышевой (2), “Логика” М.В.Кралиной (3) , “Логика и математика” Р.Л.Непомнящей (4), “Упражнения по мнемотехнике” Н.Гурьевой (5).
Предлагаем рассмотреть эту систему на примере работы в блоке “Животные”.
Занятие 1, 2.1 часть:Познавательный рассказ о корове (на втором занятии – о еже). 2 часть:
Знакомство детей с готовой мнемотаблицей “корова” (на втором занятии – “еж”), их рассматривание: “Это животное –Ж. Живет в лесу или дома? Чем питается? Особенности строения тела? (форма) Чем выкармливает
детенышей? (соска) Какую пользу приносит человеку? (ведро с молоком) С какой буквы начинается слово?” (рис. № 1, 2) 3 часть: Пересказ с опорой на мнемотаблицу с помощью воспитателя, затем самостоятельно. В конце пересказа задается вопрос: “Почему ты думаешь, что это корова? Докажи”. Ребенок учится обосновывать ответ, строить высказывания, доказывать. 4 часть:
Графические зарисовки мнемотаблицы по желанию.Занятие 3.
1 часть: РАЗВИТИЕ РЕБЕНКА МНЕМО-ТАБЛИЦЫ.docx
В связи с большим объемом познавательного материала, заложенного в современных программах воспитания и обучения дошкольников, все более актуальным становится выбор методов обучения детей. Понятно, что знания должны стать не целью, а средством развития ребенка.
Дошкольный возраст - это возраст образных форм сознания, и основными средствами, которыми овладевает ребенок в этом возрасте, являются образные средства: сенсорные эталоны, различные символы, знаки, наглядные модели. Как показали психологические исследования Л.А.Венгер, А.В.Запорожец, одной из основных способностей, складывающихся в дошкольном детстве, является способность к опосредованному решению познавательных задач (1). Один из видов способности к опосредованию – это способность к наглядному моделированию.
В настоящее время существуют разные программы и технологии, где предполагается обучение дошкольников составлению
различных моделей.
Л.А.Венгер выделяет следующие типы моделирования (1)1. Действия замещения.
В младшем возрасте замещение осуществляется по внешним признакам заместителя (лиса - оранжевая), либо по размеру (три медведя – большой, поменьше, самый маленький круг или столбик). В 5-6 лет заместители становятся более условными.
2. Использование самих моделей, которые дает взрослый в готовом виде.
С их помощью ребенок решает познавательные задачи.3. Построение модели.
Сначала - на основе анализа уже готовых моделей, а в дальнейшем становится возможным построение моделей по собственному замыслу.
Одной из разновидностей моделей является мнемотаблица предложенная Т.В. Большевой (2). Мнемотаблица - это схема, в которую заложена определенная информация.
Таким образом, у ребенка, владеющего внешними формами замещения и наглядного моделирования, возникает возможность применения наглядной модели в уме, выделения в рассказах самого существенного, предвидения результата собственных действий, преобразования имеющейся системы в новую.
Приступая к внедрению метода моделирования в практику своей работы, мы выработали следующие ориентиры ее результативности
Рассматривание общей схемы “Животные”, разгадывание символов, запоминание последовательности кодирования. (рис.3 2 часть
Составление мнемотаблицы о любом знакомом животном по теме “Животные родного края” (например, о медведе - рис. 4) с использованием символов общей модели. Отвечая на вопросы, совместно заполняется мнемотаблицу: “Медведь - это животное? Как можно закодировать? Обозначим буквой “Ж” или знаком – символом животного в первой клеточке. Дикое или домашнее? Какой знак выбрать? Где живет? Каким знаком отметим? (елочкой). Чем питается ( хищное или травоядное)? Какой можно придумать знак?” и т.п. Рассматривание предложенных детьми символов кодирования, похвала детей, придумавших свои интересные знаки.
Для закрепления знаний используются модели-загадки “Какое животное спряталось” на базе всего пройденного материала о домашних и диких животных. (рис. 5 - верблюд, 6 - слон).
На следующих занятиях для самостоятельного кодирования предлагается информация о животных жарких стран. Дети составляют мнемотаблицы по теме: “Загадай, какое животное спряталось?”, придумывают свои условные обозначения, при необходимости используют общую схему кодирования “Животные”. ( рис. 7, 8) Далее идет “расшифровка” загадок. Дети работают в парах, либо в группах.
Далее идет накопление информации о животных Севера и животных родного края (чтение энциклопедической литературы, составление мини-докладов). Проводится составление моделей о различных представителях этих видов животных, растений ,птиц. (рис. 9-14) Дети самостоятельно кодируют информацию о задуманном животном, затем рассказывают о своей “загадке” в конце занятия.(рис.15-16)
Аналогично проводятся занятия по темам: “Времена года”, “Птицы” (зимующие и перелетные), “Планеты”, “Профессии”, “Растения”, “Человек”.
Данная система эффективна и доступна детям старшего дошкольного возраста, так как:
позволяет усвоить знания в интересной, игровой форме.
Обучение на занятиях и в совместной деятельности ведется с использованием моделей, описательных схем, составления мнемодорожек и мнемотаблиц, что облегчает запоминание,
доступно детям, развивает творческий интерес к познанию нового, неизвестного;
несмотря на большой объем предложенного в программе “Радуга” познавательного материала помогла упорядочить и систематизировать знания детей, сократила время обучения;
в течение каждого месяца дети учатся, закрепляют знания, упражняются в моделировании по нескольким темам, что исключает однообразие и отражается на успешности усвоения программного материала познавательных занятий;
использование метода моделирования помогает задействовать все виды памяти (зрительную, слуховую, двигательную), совершенствует мышление и речь (кодирование информации, умение делать выводы, умозаключения), делает высказывания детей более логичными, последовательными, обоснованными.
Приложение (рисунки)Рассказ ребенка о животном ("Загадка").I. Это животное. Живет в пустыне.
Бывает дикое , домашнее.
У него два горба, но бывает и один.
Питается "колючкой", так как у него очень толстый язык , и он может ее есть.
Рождает одного детеныша, выкармливает молочком.
Человеку приносит пользу: молоко, шерсть, из которой делают теплые вещи.
Животное выносливое, может долго обходится без воды, но в раз может выпить 120 литров .
Это животное, начинается на букву "В". Я думаю, что это верблюд. II. Это животное.
Живет на Севере, там холодно и много снега.
Питается рыбой, леммингами, яйцами птиц, летом - растениями, ягодами.
Тело покрыто пушистым белым мехом (зимой).
Если еды хватает, то может принести потомство до пятнадцати детёнышей.
На голове маленькие полукруглые ушки.
Это- хищник, в основном питается мелкими животными.
У него черный нос, есть усы, очень чуткое животное.
Слово начинается с буквы "П". Я думаю, что это песец. Мнемотехника – это система методов и приемов, обеспечивающих эффективное запоминание, сохранение и воспроизведение информации, и конечно развитие речи.
Использование мнемотехники для дошкольников в настоящее время становится более актуальным. Цель обучения развитие памяти, мышления, воображения, внимания, а именно психических процессов, ведь именно они тесно связаны с полноценным развитием речи. Основа обучения – развитие творческого познания.
Как сформировать речь ребенка, напомнить ее большой палитрой слов, красивых фраз, благозвучных словосочетаний? Как помочь ребенку чувствовать ритм речи, мелодию слов, переживать содержание услышанной речи? Как способствовать развитию эмоционально-чувственной сферы ребенка, помочь ему научиться коммуникативной речи?
Все ответы на эти вопросы я нашла в методике мнемотехника. Особое место в работе с детьми занимает использование в качестве дидактического материала – мнемотаблица.
Мнемотаблица – это схема, в которую заложена определенная информация. Как любая работа строится от простого к сложному. Начинали работу с простейших мнемоквадратов <рисунок1>, последовательно переходим к мнемодорожкам <рисунок2>, и позже к мнемотаблицам <рисунок3>, <рисунок4>. Что можно изобразить на мнемотаблице? Вообще мнемотаблица это графическое или частично графическое изображение персонажей сказки, явлений природы, некоторых действий, т.е. можно нарисовать то, что посчитаете нужным. Но изобразить так, чтобы нарисованное было понятно детям. Для детей младшего и среднего дошкольного возраста необходимо давать цветные мнемотаблицы, т.к. у детей остаются в памяти отдельные образы: цыпленок – желтого цвета, мышка серая, елочка зеленая. И как я говорила “спрятать” персонажа в графическом изображении. Например: лиса – состоит из геометрических фигур (треугольника и круга). Медведь – большой коричневый круг и т.д. Нужно отметить, если вы сделали, например волка – изображением зубов, тогда это должно быть на протяжении всего возрастного периода. С переходом в другую группу можно усложнить или заменить другой графической заставкой. <рисунок5>
Работа на занятиях по мнемотаблицам состоит из трех этапов.
1 этап: Рассматривание таблицы и разбор того, что на ней изображено.
2 этап: Осуществляется перекодирование информации, т.е. преобразование из абстрактных символов в образы.
3 этап: После перекодирования осуществляется пересказ сказки или рассказ по заданной теме. В младших группах с помощью воспитателя, в старших – дети должны уметь самостоятельно.
Еще одна разновидность мнемотехники – это коллаж.
Коллаж – это лист картона, где изображены буквы, цифры, геометрические фигуры, различные картинки, но связанные они все между собой одной целью. <рисунок6>, <рисунок7>, <рисунок8>, <рисунок9> Цель – коллажа – расширение словарного запаса, образного восприятия, развитие устной речи, умения связно говорить, рассказывать. К чему я и стремлюсь, используя эту методику.
Предлагаю разработку двух занятий в I младшей группе.
ТЕМА: В гости к весеннему солнышку.ЦЕЛИ: Приучать протяжно, на одном выдохе произносить звук “У” Продолжать знакомить на основе мнемотаблиц с характерными особенностями времени года “весна”
Развивать, речевую активность
Закреплять знания четырех цветов (красный, зеленый, синий, желтый)
Дидактический материал: Мнемотаблица “весна” <рисунок10>. Мнемоквадратики на каждого ребенка. Стол – ванна для пускания корабликов. Кораблики бумажные по методу оригами, четырех цветов.
ХОД ЗАНЯТИЯ
Воспитатель: Ребята сегодня с вами отправляемся в гости к весеннему солнышку. Побыстрее торопитесь и в вагончики садитесь,
Время приближается, поезд отправляется!
Прошу детей встать друг за другом, держась за плечи.
(Сопровождаем движения поезда словами “Чох, чох, у-у-у, ш-ш-ш”)
Воспитатель:
Вагончики, вагончики
По рельсам стучат,
Везут они к гостям
Компанию ребят.
Воспитатель: Вот и приехали. Садитесь на стульчики. Ребята, наше солнышко закрыла тучка, давайте посмотрим с вами на волшебную табличку.
- Какое время года? (Весна)
- А как вы узнали, что Весна?
Дети:
- Солнце светит ярко!
- Тают сосульки.
- Появляются лужи, в них можно пускать кораблики
- Появились первые весенние цветы.
- Прилетели птицы.
- Зеленеет травка.
Воспитатель: Правильно, ребята! Это Весна!
- А сейчас мы с вами будем выбирать только те волшебные квадратики, которые подходят к времени года Весна.
Дети выбирают карточки только на весеннюю тематику.
Лит.: Гетманский М., Математические аттракционы, [М.], 1928; Лурия A. Р., Маленькая книжка о большой памяти, М., 1968.
Не для кого не секрет, что у детей с общим недоразвитием речи существуют следующие проблемы: скудный словарный запас, неумение согласовывать слова в предложении, нарушение звукопроизношения. У большинства детей нарушено внимание, несовершенно логическое мышление. Поэтому логопедическое воздействие при устранении общего недоразвития речи – очень сложное дело. Необходимо научить детей связно, последовательно, грамматически правильно излагать свои мысли, рассказывать о различных событиях из окружающей жизни.
В дошкольном возрасте преобладает наглядно-образная память, и запоминание носит в основном непроизвольный характер: дети лучше запоминают события, предметы, факты, явления, близкие их жизненному опыту. Исследования показали, что объём зрительной памяти и возможности смыслового, логического запоминания у детей с ОНР, практически не отличается от нормы, но заметно снижена их слуховая память и продуктивность запоминания.
При обучении связной речи детей, вполне обосновано использование творческих методик, эффективность которых очевидна, наряду с общепринятыми. Приёмы мнемотехники облегчают запоминание у детей и увеличивают объём памяти путём образования дополнительных ассоциаций.
К.Д.Ушинский писал: “Учите ребёнка каким-нибудь неизвестным ему пяти словам – он будет долго и напрасно мучиться, но свяжите двадцать таких слов с картинками, и он их усвоит на лету”. Так как наглядный материал у дошкольников усваивается лучше, использование мнемотаблиц на занятиях по развитию связной речи, позволяет детям эффективнее воспринимать и перерабатывать зрительную информацию, сохранять и воспроизводить её. Особенность методики – применение не изображения предметов, а символов. Данная методика значительно облегчает детям поиск и запоминание слов. Символы максимально приближены к речевому материалу, например, для обозначения домашних птиц и животных используется дом, а для обозначения диких (лесных) животных и птиц – ёлка. Мнемотаблицы-схемы, служат дидактическим материалом в моей работе по развитию связной речи детей с ОНР. Я их использую для обогащения словарного запаса, при обучении составлению рассказов, пересказов, отгадывании загадок, заучивании стихов.
Решить такие задачи как:
1. Развитие связной речи;
2. Преобразование абстрактных символов в образы (перекодирование информации);
3. Развитие мелкой моторики рук;
4. Развитие основных психических процессов – памяти, внимания, образного мышления; помогает овладение приёмами работы с мнемотаблицами и сокращает время обучения.
При обучении детей составлению рассказов-описаний, я пользуюсь схемами Т.А.Ткаченко и сенсорно-графической схемой В.К.Воробьёвой, которые беру за основу, но изменяю и совершенствую их. В течение двух лет я использую в работе по обучению детей связной речи приёмы мнемотехники. Хочу поделиться своими наработками.
Планирование работы по лексической теме “Зима” в старшей логопедической группе(1-ый год обучения)
Понедельник.
Работа с мнемотаблицей на слово “зима”.
1. Рассматривание мнемотаблицы. (рис.1)
2. Перекодирование информации.
У зимы три месяца: декабрь, январь, февраль. Зимой снег повсюду: на земле, на деревьях, на домах. Солнце светит, но не греет. В домах топят печи. Люди одеваются тепло: в меховые шубы, шапки, валенки, шерстяные шарфы, варежки. Домашние животные зимой находятся в тёплых хлевах. Дикие животные зимуют по-разному: медведь и ёжик – в спячке, белка заготовила себе корм и устроила себе тёплое дупло, сложнее зимой волку и лисе, зайчик сменил серую шубку на белую и его не заметно на белом снегу. Люди заботятся о птицах, развешивают кормушки, приносят корм. У детей зимой много развлечений: праздник Новогодней Ёлки, подарки от Деда Мороза, катания на санках, лыжах, коньках, игры со снегом. Зимой можно слепить снеговика, построить горку, крепость, поиграть в снежки.3. Воспроизведение таблицы по памяти.Вторник.Заучивание стихотворения П.Воронько “Пирог” (рис.2)
Цель: развивать речеслуховую и зрительную память; расширять и актуализировать словарь.
Пирог
Падал снег на порог,
Кот слепил себе пирог,
А пока лепил и пёк
Ручейком пирог утёк.
Пироги себе пеки
Не из снега – из муки.
Среда.
Отгадывание мнемозагадки.
Рассматривание мнемотаблицы (рис.
Достарыңызбен бөлісу: |