Фармациялық бағыттың артықшылығы

а) мемлекет дамуының табиғи, тарихи жағдайын, кезеңділігін көрсетеді. Бір типтен екінші типке өту революцияның нәтижесінде жүзеге асатын объективті табиғи, тарихи процесс;

б) мемлекет дамуының әлеуметтік – экономикалық фактордың ескеруі.

Фармациялық бағыттың кемшілігі:

а) мемлекеттің табиғатына әсер ететін рухани (дін, ұлт, мәдениет) факторды ескермеу;

б) бұл бағыт бір сызықты тым бағдарламаландырылған; ал тарих болса, көп нұсқалы және бір кестенің көлемінде жүзеге аспайды.

2) Мемлекеттің өркениеттік бағыт негізінде рухани, діни-мәдени, ұлттық, психологиялық факторлар жатыр. Бұл бағытты жақтаушылар А. Тойнби, П. Сорокин, М.Вебер.

А. Тойнбидің айтуынша, өркениет - бұл діни, этникалық, географиялық және басқа да белгілердің жиынтығымен ерекшеленетін қоғамның тұйық, жабық және локальді күйі. Өз дамуында өркениет бірнеше кезеңдерден өтеді:

І кезең –локальды өркениеттер, олардың әрқайсысының өзара байланысты әлеуметтік институттары, оның ішінде мемлекет те, болады (ежелгіегипеттік, шумерлік, үнділік, эгейлік және т.б. өркениеттер).

ІІ кезең–белгілі бір мемлекет типтерімен байланысты ерекше өркениеттер (үндлік, қытайлық, батыс еуропалық, исламдық және т.б. өркениеттер).

ІІІ кезең– өз мемлекеттілігімен ерекшеленетін қазіргі кезгі өркениеттер, бұл өркениеттер енді-енді қалыптасып келе жатыр, бұларға әлеуметтік-саяси құрылымдардың дәстүрлі және қазіргі кезгі түрлерінің қатар өмір сүруі тән.

Өркениетті бағыт қазіргі кездегі дүниенің тұтастығына идеалды рухани факторлардың басты идеясы негізделген, яғни өркениет жалпы адамзат мәдениетінің белгілі бір даму деңгейін сипаттау үшін қолданылады.