жауапкершіліктіц түсінігі, белгілері және қағида- лары. Заңды жауапкершілік - бүл қүкықбүзушылық жасаған тұл-
ғаларга заңнамамен көзделген мемлекеттік мэжбүрлеу шараларын
белгілі бір іс жүргізушілік тэртіпте колдану. Шаралар мынадай
сипатта болуы мүмкін: а) жеке сипаттағы шаралар (бас бостан-
дығынан айыру); э) мүліктік сипаттағы шаралар (айыппұл);
б) үйымдастырушылық сипаттағы шаралар (жүмыстан босату).
Занды жауапкершіліктің белгілері:
оны мемлекет қүқықтық нормаларды орнықтырады;
мемлекеттік мэжбүрлеуге негізделеді;
арнайы өкілетті мемлекеттік органдар қолданады;
жаңа қосымша міндетті жүктеумен байланысты;
жеке, мүліктік және ұйымдастырушылық сипаттағы белгілі
бір теріс салдардан көрініс табады;
іс жүргізушілік нысанда жүктеледі;
- тек жасалған құқықбүзушылық үшін ғанатуындайды.
Егер заңды жауапкершіліктің іс жүзіндегі негізі болып оның
құрамын құрайтын белгілердің жиынтығымен сипатталатын қү-
қықбұзушылық табылса,оның заңды негізі болып қүқық нормасы
мен сәйкес құқыққолданушы акт табылады. Құқыққолдану
актісінде қүзіретті орган нақты бір қүқықбүзушыға қатысты мәж-
бүрлеу шараларының нақты көлемі мен нысанын аныктайды.
Мұндай қүқыққолдану актісі ретінде әкімшілік бүйрығын, сот
үкімін немесе шешімін және г.б. атауга болады.
Заңды жауапкершіліктің қағидалары:
1) зандылық - жауапкершіліктің тек қүқықбузушылық (ягни,
құқықәрекетқабілетті түлға жасаған кінәлі, қүқыққа қайшы әрекет
немесе әрекетсіздік) үшін гана қолданылатынын білдіреді;
2) әділеттілік - жазаның кінэға сәйкестігін, теріс қылықтар
үшін қылмыстық санкцияларды белгілеуге жол берілмейтіндігін,
кінэліге бір құқықбұзушылық үшін тек бір ғана жазаны тағайын-
дауды білдіреді;
3) негізділік - істің жағдайларын объективтік түрде зерттеуді
жэне нақты жазалау шарасын заңға сәйкес анықтауды білдіреді;
4) ізгілік (гуманизм) - адамның қадір-қасиетін қорлайтын жаза
лау шараларын белгілеуге және қолдануғатыйым салуды біл-діреді;
5) жауапкершіліктің міндетті түрде болатындығы - жасалган
қылмыс үшін заңды жауапкершіліктің міндетті түрде туындай-
тынын білдіреді;
91
6)
мақсаттылық - құқықбұзушыға қатысты тацдалган жазаныц
заңды жауапкершіліктің мақсаттарына сэйкестігін білдіреді.