Жалғауы Қандай дыбыстан кейін

-ды, -ді
үяңнан 
үнді р, л, й, у, 
м, 
н, у 
дауысты у, ю
мүрынды, күзді 
елді, айды, нанды 
аюды, Көкшетауды,
белбеуді
-ты,-ті
қатаңнан
кітапты, шөіггі
-н
1
төуелдік жалғауының III
жағы
атын, үйін, қаламын J
Бүл кестені екі мақсатта пайдалануға болады. Бірі -
табыс септігі ж ай ы н д а тү сін ік берерде оқуш ы ларды
қатыстыра, өр сөздегі табыс сеіггігін тапңызып, ол жалғау 
ң ан дай ды бы стан, ң ан дай буы ннан к ей ін ж ал ган ы п
түрғаны н байңату. Кестені бүл мақсатта пайдаланған- 
да, мысалдар дегенде дейінгі ж алғауы қандай дыбыстан 
кейін деген бөлігін қагазбен ж ауы п қойы п, мысалдар- 
ды талдатңаннан кейін, ңағазды ашып ж инаңтауға бо­
лады. 
; • 
jfjf* :
Табыс септігінің -н түлгасында ж алғануын меңгерту 
үш ін оңушы тәуелдік ж алғауы н, оның III ж аңтагы жал- 
гаулары н, мысал келтірте, тоуелдете отырып еске түсір- 
геннен кей ін , сол сөздерді кім ді? нені? кім ін ? несін? 
деген сүраңқа ж ауап беретін түлғага қоюды тапсырып, 
оны орындату тоуелдік ж алгауы ны ң III ж ағы нан табыс 
сеп тігі -н тү л ғасы н д а болаты нды гы н б ай қаты п , бүл 
с е п т ік т ің қ а н д а й ж а ғд а й д а -н болы п ж а л ға н а т ы н ы
түсіндіріледі. 
- 
‘ '■ ' 
• 
Щ0ЩШ04
Ш ығыс септік. Бүл септік түлғасымен III сыныптан 
бастап танысады. Сөзге кімнен? (от кого?) неден? (от чего?) 
қайдан? (от куда?) деген сүрақтарды ңою үшін, ягни бүл 
сүраңтарға ж ауап беру ү ш ін оган -дан,-ден, -тан,-тен, 
-нан,-нен ж алгауы н ж алгау керектігін және бүлардың 
ж алган у заңды лы ғы н біледі. VI сы ны пта оңуш ы ны ң 
практикалың түрде меңгерген бүл жалгауы шыгыс септік 
деп аталатыны айтылып, грамматикалык термин беріледі.
Сөйтіп, бүдан былай бүл ж алгау жалғанған сөзді ш ы­
гыс септігі деп атайтын болады. Түр лі мысал дарды тал да­
та отырып шығыс септігіндегі сөздің, істіц, оқиганың, 
шыгу басталу орны, заттың неден істелгендігін білдіреті- 
ні байқаты лады . 

жүктеу/скачать 11,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: