Қашықтықтан оқыту технологиялары қолданылатын білім беру

Қашықтықтан оқыту технологиялары қолданылатын білім беру

Анықтама бойынша қашықтықтан оқыту оқытушы мен білім алушылардың тікелей түйісуінсіз алыс қашықтықта оқытуға мүмкіндік беретін заманауи ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды пайдалану негізінде білім беру процесін ұйымдастырудың әдісі деп қарастырылады.

Қашықтықтан оқыту технологиясын қолдану арқылы оқытуды іске асыру және берілген тапсырмаларды орындауға бақылау жасау Интернет компьютерлік жүйесі арқылы on-line және off-line режимдерінде жүзеге асырылады.

Қашықтықтан оқыту компьютерлерді және телекоммуникациялық желілерді пайдалануға негізделген. Компьютерлік құралдар ара қашықтық мәселелерін шешеді және оқытушы мен білім алушылардың байланысын қолма-қол етеді. Ақпараттық технологиялардың заманауи құрал-жабдықтары оқыту барысында материалдарды көрсетудің: вербальды және бейнелік (дыбыс, графика, видео, анимация) түрлерін қолдануға мүмкіндік береді. Қашықтықтан оқытудың оқу процесін жүргізу барысында мынадай түрлері қолданылады:

Қашықтықтан білім берудің дамуының басым бағыттарының бірі ақпараттық технологиялар идеялары мен алдыңғы қатарлы педагогикалық технологиялардың өзара байланысы болып табылады. Бүгінгі күні оқытуды тек оқытушыдан оқушыға білім беру процесі, оны білім және дағдыларды қалыптастыру деп қана қарастыруға болмайды, дегенмен де айтылғандарды оқу процесінің элементтері екендігін де естен шығаруға болмайды. Қашықтықтан білім беру оқу курсына қолданатын педагогикалық тәсілдердің қарапайым деңгейіне кіреді.

Қашықтықтан оқыту режимінде оқу материалдарын жіберуге болады. Бұл жағдайда телекоммуникациялық каналдар арқылы тек қана мәтінді ақпараттарды ғана емес, сонымен қатар бейне материалдарды да жіберуге болады. Тестілер жүйесі және оқушылардың бақылау сұрақтары арқылы оқу материалдарын меңгеру дәрежесін бақылау аса қиындыққа соқпайды. Бұл мақсаттар үшін компьютерлік тестілеу және өңдеу жүйесін пайдалануға болады. Сонымен қатар қашықтықтан оқыту элементтерін оқушылардың шығармашылық қабылетін дамытуға бағытталған оқытудың инновациялық түрлерінде де толық қолдануға мүмкіндік бар.  

Қашықтықтан оқыту технологияларының жүйесін қолданудың халықаралық және отандық практикасын зерделеу қашықтықтан білім беру қызметін модельдеуде білімді берудің белгілі бір моделі қолданылатыны белгілі болды. «Модель) деген сөз латын тілінен аударғанда «өлшем, ұқсас,үлгі» деген мағына береді. Анықтама бойынша бұл жүйенің зерттеуі басқа жүйе туралы ақпаратты алумен; белгілі бір нақты процесс, қондырғы немесе тұжырымдама туралы көзқарас қалыптастырумен айналысады.  

Әрбір модельдің өз ерекшеліктері бар және ол нақты дидактикалық мәселелерді шешу үшін қолданылады. Қашықтықтан оқыту бойынша оқу процесінің әр моделінің ерекшелігі оқыту мазмұнын таңдап ала білуді және оны құрылымдауды, әдістерді, оқытудың ұйымдастыру түрлері мен құралдардың бар болуын талап етеді.

Білім беру моделі қашықтықтан оқыту барысында оқу процесі не үшін қажеттігін анықтайтын білім берудің мақсатын және схемасын қалыптастырады.

Білім беру процесі субъектілерінің өзара қарым-қатынасының түрлері мен әдістерінде; білім беру контенттерін жасау технологиясында, оларды беруде және сақтауда; білім алушылардың білімдері мен практикалық дағдыларын қалыптастыру мен бекітуде өзгешеліктері бар модельдердің маңызы зор. Бірінші ретте оларға білім берудің маңызды құралы деп қарайтын оқытуды ұйымдастырудың моделін айтуға болады. Білім беруде дамыта оқытатын модель, проблемалық оқыту моделі, бағдарламалық оқыту моделі, эвристикалық оқыту моделі, «мәдениет диалогы» моделі, оқу процесін жобалау моделі және т.б. кең қолданылады.

Оқытудың дәстүрлі түрлерімен қатар, оқу процесін ұйымдастырудың инновациялық модельдері көптеп қолданылуда Олар мынадай параметрлерімен: оқытушы мен білім алушының педагогикалық қарым-қатынасы қарқындылығымен; теоретикалық оқыту мен кәсіптік практикалық қызметтің интеграциялану деңгейімен; білім беру ұйымы тарапынан білім алушының жеке жұмысына ұйымдастыру-әдістемелік қолдау көрсету және бақылау деңгейімен ерекшеленеді. Мысалы, білім беру ақпараттандыру оқыту сапасын арттыруға мүмкіндік беретін білім беру процесінің жаңа модельдерінің туындауына әсер етті.

«Қашықтықтан оқыту» деген сөздермен анықталатын компьютерлік технологияларды (оқыту бағдарламалары, электронды оқулықтар, емтихан алушыдан қашық орналасқан оқушының білім деңгейін объективті бақылау-өлшеу материалдары және т.б.) қолдана отырып қашықтықтан білім беру әлемдік білім беру лексиконына берік кірді деуге болады. Соңғы үш онжылдықта қашықтықтан оқыту ақпараттық мәдениетте бүкіл әлемдік сипатқа ие болды. Білім беру қызметінің тұтас бір индустриясы пайда болды және ол білім алушылардың, білім беру ұйымдарының сандарымен, инфрақұрылымдарының көлемі мен күрделігімен ерекшеленеді және өте қарқынды дамып келеді.

Зерттеушілердің пайымдауынша «дәстүрлі және қашықтықтан оқыту түрлерін интеграциялау» болып табылатын аралас оқытудың болашағы аса зор [10].

Қазіргі кезде мұғалімнен оқушыға білімді тікелей беруге негізделген дәстүрлі әдістерді ескірді деп санауға болады. Бірыңғай ақпараттық кеңістік жағдайында заманауи ақпараттық технологиялардың маңызы аса қарқынды жағдайда артып келеді.

Мысалы, оқытудың аралас моделін қолдана отырып, жалпы білім беретін мектептердің жоғары сыныптарында оқу процесін тиімді ұйымдастыруға болады.

Қашықтықтан оқыту мен дәстүрлі білім беру бағдарламалырының әртүрлі қатынастарын қолданып, білім беру процесін ұйымдастырудың мынадай варианттарын пайдалануға болады:

1) оқу сабақтары кәдімгідей өтеді, бірақ оқу процесі барысында оқушылар өздерінің мұғалімдерімен Интернет арқылы алыста орналасқан ақпарат көзімен, басқа мектептердегі оқушылармен, өз саласындағы мамандармен байланысады. Бұл жағдайда дәстүрлі оқу процесін қосымша ақпарат көздерімен (оларды Қашықтықтан оқыту элементтері деп айтуға болады) толықтыру үшін Интернет желісінің ақпараттық және телекоммуникациялық мүмкіндіктері қарқынды қолданылады;

2) Оқыту дәстүрлі жалпы білім беру мектептеінде жүргізіледі, онда оқушылар әр күні мұғалімдермен сабақтарда, сабақтан тыс уақытта жолығады, бірақ сонымен қатар осы мектептің педагогтерінен басқа оқушылар нақты пәндер бойынша алыста орналасқан мұғалімдермен де байланыста болады. Ол мұғалімдермен байланыс қашықтықтан болады, оның мақсаты белгілі бір пәнді терең білу үшін немесе жоғары оқу орындарына түсу үшін дайындық курстарын жүргізу және т.б. болып табылады.

3) Бұл үшінші вариант ең күрделісі, бұл жағдайда оқушылар бір дәстүрлі мектепте оқымайды, бір мезгілде әр мектепте оқитын оқушылар, білім беру процесі олар үшін Интернет желісі арқылы бірыңғай кешенге біріктіріледі. Бұл жағдайда білім беру кешенді бағдарламасы әр білім беру мекемесінде оқу пәндері әртүрлі болатыны және оларды әртүрлі педагогтер беретіні ескеріле отырып жасалады. Үйлестіру ролін бұл жағдайда қашықтықтан оқыту орталығы болып саналатын нақты мектеп атқарады.

Қазіргі кезде білімді мұғалімнен оқушыға тікелеей беретін дәстүрлі оқыту әдісі мүлдем ескірген әдіс десек те болады. Бірыңғай ақпараттық кеңістік жағдайында заманауи білім беру технологиясының маңызы күн сайые артып келеді.

Пән аралық байланыс және білім берудің әртүрлі нысандарының интеграциялануы білім беру процесін модельдеудің негізгі факторы болып табылады. Модельдеу барысында адам бүкіл саналы өмірінде білім алуды іске асыратынын және оның барысында өзін-өзі білім алуының негізгі роль атқаратынын ескеру қажет.

Оқыту барысында білім алушылардың жеке басының ерекшеліктерін ескере отырып, мысалы, Е.А. Соловьева және Ю.П. Антонов ұсынған оқытудың дидактикалық моделін, іске асыруды жобалау қажет. Осы модельде авторлар –педагог пен білім алушылардың қарым-қатынасына негізгі көңіл бөледі, сондықтан оны жекелеп оқыту моделі деп қарастырады [11]. Оқытуды жүйелі түрде қарастыру үшін басқа да факторларға және компоненттерге көңіл бөлу қажет.

Оқытудың аса маңызды компоненті ретінде көптеген педагогтер: оқытудың дұрыс әдіснамалық және әдістемелік негіздерін таңдап ала білу арқылы педагогикалық мәселелерді бірізділеп шешуге мүмкіндік беретін оқытудың тиімді моделін құруға және жоспарланған мақсатқа жетуге мүмкіндік беретін әдістемелік жүйені алдыға тартады [12]. Сондықтан оқытуды осындай әдістемелік жүйеге негіздеп құрады [13].

Е.Д Тельманова оқытудың мультимедиялық дидактикалық моделін ұсынады, бұл модельде негізге оқыту құралы ретінде компьютерге – модельдейтін компьютерлік бағдарламаларға және кешенді оқыту-әдістемелік қамтамасыз етуге ерекше көңіл бөлінеді [14].

Т.Ш. Шихнабиева оқытудың мазмұндық және процессуалдық жағын ескере отырып, қашықтықтан оқыту моделінің құрама бөліктері ретінде оқу ақпараттарын көрсету түрлерін және оқыту процесінің моделін айрықша атап өтеді [15].

Оқыту процесі тиісті ақпаратты қабылдау, сақтау және қайта өңдеумен тығыз байланысты болғандықтан [16], оқыту моделінің басты бөлігі оқыту ақпаратын көрсете білу моделі деп санайды. Мысалы, И.И. Зайцева студенттердің оқу ақпараттарын түсініп, қабылдауларын қамтамасыз ететін оқытудың вербалды-графикалық моделін ұсынады. Модельдеудің вербалды және графикалық құралдарын қолданып, оқу мазмұнын көрсете білу моделі үлкен маңызға ие болады [17].

Т. Ш. Шихнабиева қашықтықтан оқыту нысандары үшін оқу ақпараттарын семантикалық желі арқылы көрсету моделін қолданады. Оның ойынша, мүндай модель оқу ақпаратының логикалық құрылымына көрнекілік, сонымен қатар қатаң сипат береді, ал семантикалық желілер модель ретінде объектінің бейнесін және таңбаларын біріктіреді. З.Л. Шулиманова және Н.В. Заглядимова оқытудың кешенді жүйелі-іс-қимылды түрін ұсынады, бұл модель бір уақытта үш бағытта жүргізіледі: «оқытудың мазмұнын (тұспалдау, ақпарат тарату) модельдеу; Ойлау процесін (басқару, бақылау) модельдеу; оқытудың ұжымдық нысанын (тілдесу, ынтымақтастық) модельдеу. Авторлардың айтуынша, мұндай бір-бірімен тығыз байланыстағы жүйедегі негізгісі басқа екі элеемент арқылы мазмұнды модельдеу болып табылады [18].

Оқытуды модельдеу тәсілдерін қорыта келе, оқытудың негізгі модельдерін көрсетуге болады: оқыту субъектілері, сабақ беру (оқыту), оқу, оқыту субъектілерінің бір-бірімен байланысы, әдістемелік жүйе құралдары арқылы оқу ақпараттарын тасымалдау және қабылдау.

Біздің жағдайда оқытудың субъектілері – тірек мектептері (ресурстық орталықтар) және магниттік мектептер, олардың оқыту субъектілері ретінде өзара қарым-қатынасы қашықтықтан оқыту арқылы жүзеге есырылады. Қазіргі уақытта 5 348 ауыл мектептерінің 2 944-і шағын жинақты мектеп болып табылады.

Егер дәстүрлі толыққанды мектептер үшін жеке пәндерді қашықтықтан оқыту және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданып оқыту тек білім алу ресурстарының бірі ғана болып саналса, шағын жинақты мектептер үшін қашықтықтан білім беру нысаны тек қана мүмкіндік қана емес, сонымен қатар ол нақты өзекті де қажетті шара. Жаңа қашықтықтан оқыту және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар шағын жинақты мектептердің негізгі проблемасын (бір оқушыға есептегенде штаттағы мұғалімдер корпусының тиімділігін сақтап, оқу процесінің сапасын арттыру мүмкін еместігі) шешу үшін аса қажет.

Шағын жинақты мектептер үшін қашықтықтан оқыту моделін таңдау білім беру қызметін алыстан көрсетуге бағытталған оқу процесін ұйымдастыру нысанын анықтайды. Тірек мектептерінің (ресурстық орталықтардың) жұмыстарының ерекшеліктерін ескере отырып, қашықтықтан оқыту моделін дұрыс таңдай білу өте жауапты іс болып табылады. Талдаудың көрсеткеніндей нақты бірыңғай модельдердің жіктеуіші жоқ, сондықтан практикада қашықтықтан оқытудың қолданыстағы модельдерінің бірін пайдалануға болады. Егер олар жергілікті жердің нақты талабына сәйкес келмесе, онда шағын жинақты мектептің өзара қарым-қатынасы және жұмыстың нәтижелілігі үшін басқа экономикалық жағынан тиімді модельді құруға болады. Қолданыстағы модельдердің бірі таңдап алынатын жағдайда, немесе оқытудың жаңа моделін қолданатын жағдайда, тірек мектебінің (ресурстық орталықтың) режимінде қолдануға болатындығы зерттелуі қажет. Оған себеп, тірек мектебіне бірнеше шағын жинақты магниттік мектептер қосылады және қашықтықтан оқыту сессия аралығында бір уақытта өтеді.

Қашықтықтан оқыту моделінің құрылымы қолданыстағы техникалық құралдардың, оқыту технологияларының, білім беру процесінің барлық қатысушыларының өзара байланысының барлық кешенін қолдануы тиіс. Оқыту технологиясын сессия кезінде немесе сессия аралығында магниттік мектептермен байланыс ерекшелігін ескере отырып таңдау қажет, осылай болған жағдайда қашықтықтан оқыту жүйесі өз функциясын толық атқара алады. Мысалы, ерекшеліктерге әртүрлі жағдайларға байланысты сессия аралық қана емес, сонымен қатар сессиялық жұмыстарды жүргізуді, магниттік мектептерде пәнді оқытатын мұғалімнің болмауын және т.б. жатқызуға болады.

Шағын жинақты мектептердің тірек мектебі үшін қашықтықтан оқытудың оқу процесін ұйымдастыру,а байланысты мынадай модельдерді ұсынуға болады:

Модельдерді оңай немесе қиын деп бөлудің нақты шекарасы жоқ. Соған қарамастан, атқарылатын функциялардың ауқымдылығына, бекітілген мектептердің санына, үздіксіз педагогтермен, магниттік мектептердің білім алушыларымен, кәсіптік желі қоғамдастығымен, кездейсоқ жағдайладың болу мүмкіндігін ескере отырып, тірек мектептер базасында шағын жинақты мектептерді қашықтықтан оқыту қиын деп айтуға толық негіз бар.

Кейбір авторлар қашықтықтан оқытудың екі моделін бөліп қарастырады және мынаны ұсынады:

1-ші модель. Толық қашықтықтан оқыту. Бұл модельде мұғалімдер алыс қашықтықтан оқытады. Оқушылар біртіндеп мынадай жұмыстар атқарады: Оқу материалдарын алу – зерделеу – есептерді шығару – орындаған тапсырмаларды мұғалімге жіберу – тексеру және бағалау. Педагог пен оқушының, оқушы мен басқа оқушының, педагог пен оқу мазмұнының, оқушы мен оқу мазмұнының өзара бауланыстары автордың айтуынша қте қысқа және азайтылған болады. Интернетті қолданғанда бұл модель мынадай түрде болады: педагог — Интернет — оқушы.

2-ші модель. Оқытудың дәстүрлі нысанымен қосыла отырып жартылай қашықтықтан оқыту. Бұл модель шеңберінде оқу процесінде қашықтықтан оқытудың элементтерін әртүрлі қолдануға болады. Біріншіден, кәдімгі сынып бөлмесінде тікелей оқыту үшін қашықтықтан оқыту курстарының мазмұнын қолдану (педагог және Интернет — оқушы). Екіншіден, оқушыларды қашықтықтан оқытуға үйрету (педагог — Интернет және оқушы).

Пед.ғылым. докторы, РБА мүше-корреспонденті, член «Халықаралық педагогика академиясының» мүшесі, член «Я.А.Коменский атындағы Халықаралық славян акдемиясының» мүшесі А.В. Хуторской [19] қашықтықтан оқытудың бес түрін (моделін) атап көрсетеді, олардың негізіне білім алу барысында оқушылардың бір-бірімен, мұғалімдер мен білім беру ақпараттық объектілерімен, мысалы веб-материалдармен өзара байланысы жатады. Қашықтықтан оқытудың әрбір келесі түрі алдыңғыға қарағанда білім беру процесінің ауырпалық орталығы қашықтықтан оқыту компонентіне қарай ығысқанын байқауға болады.

Автордың айтуынша, жоғарыда көрсетілген қашықтықтан оқыту түрлері басқа мүмкін комбинацияларды жоққа шығармайды, керісінше оларды жеке білім беру бағыттар деп, немесе іштей және қашықтықтан білім беру процесінің жылдам дамитын жиынтығы деп қарастырады.

В рассмотренных трех моделях речь идет о получении дополнительного образования в дистанционной форме.

Қашықтықтан оқытудың әрбір моделі мынадай принциптерге негізделген:

- интерактивті принцип, оқу процесінің барлық қатысушылары арнайы ақпараттық-білім беру ортасының (оның ішінде электронды пошта, видеобайланыс, интернет-конференция, on-line, off-line – тестілері) көмегі арқылы тұрақты байланыста болу мүмкіндігін қарастырады;

- адаптивті принцип, нақты оқу процесі жағдайында цифрлы білім беру ресурстары бар жаңа буынды оқу материалдарын қолдануға мүмкіндік жасайды;

- икемділік принципі, оқу процесіне қатысушыларға, олар үшін тиімді қарқынмен және ыңғайлы уақытта жұмыс істеуге ; оқушыға өзінің жеке оқу қызығушылығын жүзеге асыру үшін қажетті оқу ресурстарын қолдануға мүмкіндік береді;

- оперативті принцип және оқушылардың оқу жетістігін объективті бағалау.

Сонымен, оқу процесін жүргізу әдістемесі тұрғысынан шағын жинақты мектептер үшін тіректі мектептегі қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру үшін екі модельді ұсынуға болады, олар оқу процесін қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша ұйымдастырудың барлық түрін: теледидарлық технологияны, желілі технологияны және кейс-технологияны қолданыстағы Ережеге сәйкес қамтиды [137].

Бірінші модель «Виртуалды мектеп», ол қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың түрлерін анықтайды:

- интернет/веб-технологиясы негізінде білім беру ортасын қолдана отырып, желілі оқытуға бағытталған;

- желілі оқыту + кейс – технология негізінде жүргізіледі, мұнда оқу материалдары пошта арқылы жіберіледі, ал педагогикалық білім алушының мұғаліммен өзара қарым-қатынасы желіде ұйымдастырылады;

- видеоконференциялар және интерактивті теледидар негізінде ұйымдастырылған, мұнда оқу процесі интерактивті теледидар, телемостар, форумдар, семинарлар, вебинарлар, сонымен қатар ресурстық орталықтың және шағын жинақты мектептердің озық мұғалімдерінің тәжірибелерін бейнесабақ ретінде таратады.

Интернет/веб – технологиясы

Бұл қашықтықтан білім беру технологиясы, ол білім алушыларға ақпараттық білім беру ресурстарының қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін жаһандық және жергілікті компьютерлік желілерді қолдануға негізделген. Бұл технология субъектінің қайда орналасқанына қарамай оқу процесін іске асыру мен ұйымдастырудың әдістемелік, ұйымдастырушылық, техникалық және бағдарламалық құралдарының жиынтығын қалыптастырады.

«Виртуалды мектеп» моделін енгізу негізінде қашықтықтан оқыту мыналарды: мұғаліммен, оқушылармен өзара қарым-қатынасты, ақпараттық интернет-ресурстарды, телеконференцияларды, чатты, веб-квесттерді, әртүрлі компьютерлік бағдарламалардың видео-аудио жазылымдарын, оқулықтарды (басылымдағы және CD-дискідегі электронды), әдістемелік ұсынымдарды, сонымен қатар бақылау және тестілеуді қолдануды қажет етеді. Басылымнан шыққан оқулықтар мен оқу құралдарына сүйене отырып және желіде орналасқан қосымша материалдардың көмегімен оқыту, немесе осы материалдарды жақсы оқитын оқушылар үшін тереңдетіп, немесе нашар оқитын оқушылар үшін қосымша түсіндіру, есептер шығару арқылы оқыту тиімдірек болады. Бұл жағдайда мұғалімдердің қосымша консультациялары, тестілеу және бақылау жүйесі, қосымша зертханалық және практикалық жұмыстар, біріккен жобалар қажет болады.

 Негізінде желілі оқыту және кейс-технологиялар моделі тірек мектебі (ресурстық орталық) базасында шағын жинақты мектептердің оқушыларын дифференциалдап оқытуға арналған.

Желілі оқыту барысында қашықтықтан оқыту технологиясын қолданғанда пайданылатын білім беру қызметінің түрлері және оқу материалдары, атап айтқанда: оқу процесінің құжаттары, білім алушылардың тізімі, қашықтықтан оқыту курстары, оқылатын курс туралы жалпы ақпарат, электронды оқулықтар, ақпараттық-анықтамалық материалдар, виртуалды практикалық-бағытталған тапсырмалар, цифрлық білім беру ресурстары, практикалық зертханалық жұмыстар, әртүрлі (жекелеген немесе топтық) тапсырмалар, бақылау тапсырмалары мен тестілер, телеконференциялар, чаттар, веб-квесттер, веб-сайттар, ағымдағы хабарландырулар, оқушылардың бірігп жасаған іс-қимылдары жоғарыда көрсетілді.

Кейстік технология – бұл ақпараттарды әртүрлі тасымалдауды қолдана отырып өзіндік оқуға арналған арнайы оқу-әдістемелік кешендердің жинағы ретінде ақпараттық білім беру ресурстарын білім алушыларға беруге негізделген қашықтықтан оқыту технологиясы болып табылады. Оқу ақпаратын сақтау және беру осы өзара қарым-қатынас нысаны арқылы жақсы іске асырылады және ол оқушыларға оқу ресурстарын толық көлемде қолдануға мүмкіндік береді.

Екінші, оқытудың «Интеграцияланған моделі» күндізгі және қашықтықтан (сырттай) аралас оқытуға бағытталған оқыту моделі болып табылады.

Күндізгі және қашықтықтан оқыту нысандарының интеграцияланған моделі оқу процесін күндізгі оқытудан, бейінді курастардан, тереңдетіп оқыту курстарына, білім беру бағдарламаларының кемшіліктерін жоюдан, оқушылардың өзіндік жобалық зерттеу жұмыстарынан, жеке дара оқыту бағдарламаларынан, консультациялардан, оқушылардың бірігіп (топпен бірігіп) жасаған жұмыстарынан, зертханалық-практикалық жұмыстардан тұрады.

Өзінің әдіснамасы бойынша қашықтықтан оқыту оқытудың жеке нысанына (күндізгі, сырттай, кешкі, экстернат) теңестіріледі.

1) дәстүрлі (сыртай) оқыту: бұл оқытушы мен оқушының өзара қарым-қатынасының болуын ескермеген, тек өзіндік жұмысқа бағытталған, қысқа дәріс оқылып, қалған уақытта әдістемелік қамтамасыз ету кешенінің көмегімен оқушылардың жеке дара өзіндік жұмыс жасауына бағытталған;

2) фрагментарлық: оқу-әдістемелік қамтамасыз ету комплектісін (әртүрлі байланыс түрлерінің көмегімен электронды түрде) қолданып оқушылардың өзіндік жұмысына негізделген ақпараттық–коммуникациялық технологияларды қолдану;

3) электронды: электронды пошта арқылы оқу-әдістемелік қамтамасыз ету материалдарын алу және оларды өзіндік зерделеу, осылардың барысында оқушылар мен педагог арнайы құрылған орта арқылы жүйелі түрде өзара байланыста болады;

4) аралас: оқу процесі күндізгі оқыту мектебі аясында ұйымдастырылады, Интернеттің қолжетімділігі қосымша ақпарат көзі ретінде қолданылады. Оқушылар өздерінің оқытушысымен бірігіп ақпарат алады, оның барысында сабақтардың әртүрлі нысандары — қашықтықтан оқыту курстары, семинарлар, консультациялар пайданылады. Қашықтықтан оқытудың осы түрі күндізгі оқытуға қосымша реінде қолданылады.

Аралас оқытудың оқушылар үшін бірнеше артықшылықтары бар екенін айту қажет. Бұл артықшылықтар Интернет-технологиялар арқылы жүргізілетін аралас оқытудың бөлігіне ғана қатысты.

Қашықтықтан оқыту электронды білім беру ресурстарын кең қолдану нәтижесінде және материалдарды өзіндік меңгеру үлесінің артуына байланысты білім беру сапасын көтеруге мүмкіндік береді. Бұның өзі оқушының мынадай: өзін-өзі қамтамасыз ету, жауапкершілік, жинақылық және өз күшін нақты бағалай білу және орнықты шешім қабылдай білу сияқты сапалық қасиеттерін тудыруға мүмкіндік береді.

Оқушыларды оқытуда қашықтықтан білім беру технологияларын қолдану жекелендіріп оқытуға мүмкіндік тудырады. Педагогтің ролі оқушылардың жеке немесе ұжымдық жұмыстарын ұйымдастыру, оқушылардың оқу барысындағы проблемаларын анықтау және оларды жылдам шешу болып табылады.