Методические указания Форма ф со пгу

F

F

Сурет 7. Біржақты қысу кезіндегі жасанды анизотропты зерттеу үшін берілген тәжірибенің схемасы.

ДИХРОИЗМ.

Поляризациялары әртүрлі сәуленің жұтылу айырмашылығы таралу бағытына тәуелді табиғи жарықтың жұтылуының ажыратылуына әкеп соғады. Мұндай құбылыс дихроизм деп аталады. Көрінетін сәулелердің ішінде дихроизмі өте жоғары – турмалин кристаллы. Онда қарапайым сәуле ұзындығы 1 мм толық жұтылады.

Соңғы уақытта жасанды технологиясы жасалды. Мысалы, поливинилалық пленка құрамына иод-хинина (герапатит) күкірт қышқылының кристаллдары енгізілсін. Қалындығы 0,1 мм пленка сәулелердің біреуін жұтады. Сондықтан, поляроизты поляризатор ретінде қолдануға болады.

БІРОСЬТІ ЖӘНЕ ЕКІОСЬТЬІ КРИСТАЛДАР.

Исланд кристал шпатында екіленіп сәулесынушылық болмайтын бір-ақ бағыт болады. Мұндай кристалдарды біросьті деп, ал екіленіп сыулесынушылық болмайтын бағытты кристалдың оптикалық осі деп аталады. Мұндай қасиеттер басқа да кристалдарға (кварц, турмалин, гексоналды және тригоналды жүйеге жататын кристалдарға) тән.

Сонымен екіості кристаллдар да бар. Оларда екіленіп сәулесынушылық кезіндегі пайда болатын екі сәуле қарапайым емес болған жағдайда (гипс, слюда) олар екіості болады.

ЖҰМЫСТЫҢ ОРЫНДАУ ТӘРТІБІ.

ТАПСЫРМА 1. Поляроидтар көмегімен болатын жарық поляризациясы.

С урет 8 көрсетілген оптикалық схеманы құр. Конденсатор жарық көзімен бірге жиналған.




1 2 4 3 Сурет 8.

1 – жарық көзі, 2- поляроид, 3-экран, 4-объектив.

Жарық көзін қосып, экранда оның бейнесін тоғыста.

А) горизонтальды ось бойымен ( жарық сәулесінің бойымен) поляроидты айналдыра отырып, экрандағы жарықтың екпінділігін зерттеп бақылауды жаз.

В) сурет 9 көрсетілген схеманы жина. 1- жарық көзі, 2 – поляризатор, 4- экран, 5- объектив.

Анализаторды өз осі бойымен айналдырып, экрандағы жарықтың екпінділігін зертте.




1 5 2 3 4

сурет 9.

С урет 10 берілген схеманы жина.

Бейнеленген ОВ сәулесі 3 поляроид арқылы өтіп 4 экранға түседі.

1- ток көзі, 2-диэлектрик (шыны), 3-поляроид, 4- экран.

Жарықтың L құлау бұрышын өзгертіп: экранның жарықтанылуын байқай отырып, 3 поляроид (анализатор) көмегімен шыныдан шағылған жарықты зертте. Бұл Брюстер бұрышы, ал шағылған жарық сызықты – поляризацияланған болады.

Т АМСЫРМА 3. Сыну кезіндегі жарық поляризациясы.




1 5 3 2 4 сурет 11.

1-ток көзі, 2 –жазықпараллельды пластинка (шыны) немесе столетов стопасы, 3-поляризатор, 4-экран, 5-объектив.

Тәжірибеде бірінші жағдайда жарық - шыны арқылы өткенде, екінші жағдайда столетов стопасы арқылы өткенін зерттеу керек. Тәжірибе сәуле бойымен поляризатордың айналуын және экрандағы жарық екпінділігін байқауда негізделген.
ТАМСЫРМА 4. «Рельстің» деформация кезіндегі поляризацияны зерттеу.

С урет 12 схеманы жина. 1 6 2 3 5

1- жарық көзі, 2,3- поляроид, 4- «рельс» моделі, 5-экран, 6- объектив.

«Рельс» деформациясына байланысты экрандағы жарық екпінділігін зерттеу. Бір жағдайда поляроидтар осі параллель, ал басқа жағдайда - перпендикуляр. «Рельсті» пластинкамен алмастырып, пластинканың иілу деформациясы кезіндегі экран жарықтылығын қарастыр.

ТАПСЫРМА 5 «Рельстің» орнына целофанды қабықша орналастыр. Сәуле бойымен поляроидтардың біреуін айналдырып, экрандағы суретті бақыла. Қорытындыны салып, түсіндір.

ТАПСЫРМА 6. Екіленіп сәулесынушылықты зерттеу.

Лазер 1 жарық көзі болып келеді. Сәуле бойымен кристалл 2 айналдырып, бір нүктенің басқа нүкте бойымен айналуын экраннан байқа.





1 2 3 сурет13.

ТАПСЫРМА 7. 13 суреттегі исланд шпаты кристаллдың артына поляроидты қой. Поляроидты сәуле бойымен айналдырып, экранның жарықталуын бақыла. Жарық түскен жерде жарықтанудың өзгерісі байқалу керек. Мұндай қорытындыны түсіндір.

ҚОСЫМША ТАПСЫРМА. Лазердің сәулеленуі жазық–поляризацияланған болтынын түсіндір.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ:

1. 
   Екіленіп сәулесынушылық. Жасанды анизотропия. Оптикалық ось.
   
2. 
   Табиғи және поляризацияланған жарық.
   
3. 
   Поляризацияланған жарықты алу тәсілдері.
   
4. 
   Брюстер заңы.
   
5. 
   Дихроизм.
   
6. 
   Поляризация дәрежесі.
   
7. 
   Поляризацияланған сәулелер интерференциясы.
   
8. 
   Эллипстік – поляризацияланған жарықты алу.
   
9. 
   Құлау бұрышы кезінде (Брюстер бұрышына тең) шағылу және сыну сәулелерінің арасы 90°құрайтытын дәлелде.