Денсаулық сақтау жүйесі мен қарттардың денсаулық жағдайлары

101 
ЖОО-да осы бағыттағы мамандарды даярлаудың арнайы бағдарламаларын, әлеуметтік 
қызметкерлерді, психологтарды, мейірбикелерді қайта даярлау және біліктілігін арттыру 
бағдарламаларын енгізу қажет, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау Министрлігі 
арасындағы ведомствоаралық ынтымақтастықты дамыту қажет ҚР, Денсаулық сақтау 
министрлігі, Білім министрлігі, Ақпараттық және әлеуметтік даму Министрлігі.
Көптеген 
сарапшылар гериатриялық көмекті құру және дамыту қажеттілігі туралы айтты - осы топқа 
қызмет көрсету үшін мамандандырылған геронтологтар, мейірбикелер, психологтар, 
психиатрлар, әлеуметтік қызметкерлердің маңыздылығын айқын көруге болады. 
Медициналық қызмет, әдетте, қарт адамдар үшін қол жетімді, бірақ та оларды ұсыну 
сапасы әрдайым талаптарға сай келе бермейді, егде жастағы адамдардың ерекше 
спецификалық мәселелері бойынша кәсіби мамандар жетіспейді. Қазақстанда паллиативті 
көмек көрсету мәселесі әсіресе өткір болып табылады, хоспистерде орындардың саны, 
арнайы дайындалған персонал, үйде бұл көмекті жеткілікті көлемде алу мүмкіндігі жоқ. 
Паллиативті көмектің процесі мен көлемін реттейтін нормативтік құжаттарды әзірлеу 
маңызды болып табылады.
Денсаулық сақтаудың гендерлік және аймақтық ерекшеліктерін 
ескеру қажет. Ауылдық жерлерде медициналық мекемелердің, тиісті мамандардың 
жетіспеушілігі қатты сезіледі және егер олар бар болса, онда бұл қызметтер көбіне егде 
жастағы адамдар үшін экономикалық тұрғыдан қол жетімді емес. Медицина 
қызметкерлерінің қарттардың проблемаларына немқұрайлы қарауы және қарттардың 
мәселелерін кәсіби деңгейде түсінбеуі жағдайды қиындатады. 
Сарапшылар соңғы жылдары Қазақстанда паллиативті көмек саласында белгілі бір 
жетістіктерге қол жеткізілгенін, бірақ оны ұйымдастыру мен қамтамасыз ету деңгейі 
халықаралық 
стандарттардан 
едәуір 
артта 
қалғанын 
атап 
өтті. 
Халықаралық 
зерттеушілердің пікірінше, Қазақстанға шектеулі ресурстарға ие елдер үшін тән 
паллиативті және хоспис күтімінің моделі тән:
ауырсыну проблемаларына жеткіліксіз көңіл 
бөлу, өліммен байланысты тақырыптарға қатысты тыйымдар (және, нәтижесінде, диагноз 
туралы пациенттің нашар хабардарлығы), дәрігер негізгі шешім қабылдайтын икемсіз 
құрылым. Бұл жағдай сандық және сапалық өзгерістерді қажет етеді. Сіз келесі мәселелерге 
назар аударғаныңыз жөн: 

Үкімет пен жергілікті, аймақтық атқарушы билік органдарының паллиативті және 
хосписке көмек көрсету жүйесін дамытуды жеткіліксіз тануы, бағалауы және 
қолдауы;

паллиативті науқастар үшін опиоидты анальгетиктердің жеткіліксіз болуы; 

арнайы оқытылған мамандардың жетіспеушілігі және паллиативті және хоспис 
медицинасында медициналық кадрлардың мамандандырылмағандығы;

паллиативті көмек пен емдеуге арналған мамандандырылған жабдықтардың 
болмауы; 

осы бағыттағы ғылыми зерттеулердің қажеттілігі; 

паллиативті көмекке қатысты теріс мәдени стереотиптер, соттан қорқу және 
қоғамдық айыптау; 

паллиативті және хосписке күтім жасау туралы тұрғындардың хабардар болмауы; 

ведомствоаралық ынтымақтастықтың жеткіліксіздігі және паллиативті және 
хосписке қызмет көрсетуді дамыту бойынша күштерді үйлестіру; 

тізімделген 
мамандандырылған 
көмек 
түрлеріне 
мемлекеттік 
бюджеттен 
қаржыландырудың шектелуі және патронат пен қайырымдылық дәстүрлерінің 
болмауы. 
Сарапшылардың пікірінше, бұл бағытта жүйелі тәсілді дамыту керек, өйткені 
экономикалық тұрғыдан ең тиімді түрі, науқастарға көмек көрсетуге пациенттің отбасы 
мүшесінің қатысуына байланысты үйде паллиативті көмек көрсету. Медициналық-
әлеуметтік қызметтермен қамтамасыз етудің барабар деңгейін қамтамасыз ету үшін егде 
жастағы тұрғындардың әртүрлі күтім түрлеріне қажеттіліктерін, экономикалық 

102 
компонентін, шараларды ұйымдастырудың жүйелі тәсілін, медициналық және әлеуметтік 
құрылымдардың қарттарға қызмет көрсету бойынша өзара байланысы мен сабақтастығын 
талдау, гериатриялық қызмет түрлерін кеңейту және ұзақ уақыт күтім, үйде күтім жасау 
9
.
Біз егде жастағы адамдар коронавирустық инфекцияның таралуына байланысты 
COVID-19 және төтенше жағдай режимінің енгізілуіне байланысты, оның таралуын тоқтату 
үшін оқшаулау қиын жағдайға тап болғанын, ақпараттың жоқтығынан, пайда болған 
қорқыныштан, жоғары өлімнен тәуекел топтары, оқшаулану, әлеуметтік байланыстарды 
сақтай алмау, медициналық көмек алудағы қиындықтар, тамақ жеткізу, ақпараттарға қол 
жетімділік, қарттар арасындағы өлімнің артуы.
Пандемия кезіндегі егде жастағы 
адамдардың жағдайы олардың ақпаратқа, әлеуметтік желілерге, Интернетке қол 
жетімділігінің шектеулілігімен, ақпараттық гаджеттерді қолдану дағдылары мен 
қабілеттерінің жеткіліксіздігімен қиындады. Оқшаулану жағдайында телемедицина және 
қашықтықтан консультация сияқты медициналық қызметтер егде жастағы адамдарға 
созылмалы ауруларын емдеуде арнайы кеңес алуға мүмкіндік береді, бұл мүмкін емес 
уақытта емханаға баруды қажет етеді.
Карантин енгізілген кезде жауапты мемлекеттік 
органдар егде жастағы азаматтардың психологиясының, мінез-құлқының, эмоцияларының, 
денсаулық жағдайының ерекшеліктерін толық ескермеген. Бірақ сонымен бірге, үкіметке 
қарияларға орталық және жергілікті деңгейлерде, волонтерлерде, індет кезінде қарттарға 
материалдық және моральдық көмек көрсеткен еріктілер, ҮЕҰ кейбір материалдық қолдау 
көрсетті. 
ДДҰ-ның саясат шеңберінде 
10
белсенді қартаюдың алты негізгі драйвері анықталған: 
экономикалық, мінез-құлықтық, жеке, әлеуметтік, денсаулық сақтау және әлеуметтік 
қызметтер және физикалық орта. Олар денсаулық саясатына жауап беру үшін қажетті төрт 
компонентті ұсынады: 

мүгедектіктің, созылмалы аурудың және мезгілсіз өлімнің алдын алу және азайту; 

негізгі аурулармен байланысты қауіп факторларын азайту және өмір бойы 
денсаулықты нығайтатын факторларды арттыру; 

адамдардың жасына қарай қажеттіліктері мен құқықтарын қанағаттандыру үшін қол 
жетімді, қол жетімді, сапалы және жасқа сай денсаулық сақтау және әлеуметтік 
қызметтердің үздіксіздігін құру; 

қамқоршыларды оқыту мен тәрбиелеуді қамтамасыз ету. 
Егде жастағы адамдардың ерекше қажеттіліктері мен қалауына сәйкес кешенді және 
үйлестірілген көмек көрсету үшін денсаулық сақтау қызметтерін жетілдіру және кейбір 
жағдайларда егде жастағы адамдар етіп қайта құру қажет. Денсаулық сақтау жүйесінің 
қолайлы және оңтайлы түрлендірулерін қамтамасыз ету бірнеше фронттар бойынша 
әрекеттерді қажет етеді, олардың ішінде келесі үш бағыт басымдыққа ие: 

аурудың клиникалық тәжірибесін жеке өміршеңдікке бағыттау; 

егде жастағы адамдарға жан-жақты көмек көрсету үшін денсаулық сақтау жүйесін 
қайта құру; 

медициналық жүйені медициналық көмектің сапасын жақсарту үшін жаңа 
жүйелердің талаптарына сәйкес қайта даярлау. 

жүктеу/скачать 6,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: