Микропроцессор (МП) – бұл сандық мәліметтерді өңдеу үшін және сол өңдеу процесін бірнеше интегралды сұлбаларда басқару үшін бағдарламалы-басқарулы электронды сандық құрылғы.
Микропроцессор – программа жадында сақталатын, мәліметтер өңдеуді басқаратын функционалды тұйықталған құрылғы. Микропроцессорлардың (МП) пайда болуы интегралды электрониканың дамуының арқасында мүмкіндігі артты. Ол кішкентай және орташа интеграциялық деңгейден үлкен және өте үлкен интегралды микросхемаларға өтуге мұмкіндік берді (БИС и СБИС).
Микропроцессордың құрылымдық схемасы МП логикалық функциясы мен құрылымына қарай қарапайым электронды есептеуіш машина процессорының қысқартылған нұсқасына ұқсайды. Құрылысына қарай ол бірнеше үлкен және өте үлкен интегралды микросхемаларды сәйкестентіреді.
МП құрылысына қарай біркристалды және көпкристалды бөлінеді.Соңғы кездерде микропрограммалы басқару бар біркристалды МП пайда болды. Микропрограммалы басқаруы бар көпкристалды МП архитектурасы, оны қолдануында жеңілдікті қамтамасыз етеді және басқа машина операцияларын параллельді орындайды
МП құрамына арифметикалы-логикалық құрылғы, басқару құрылғысы және ішкі регистрлар блогы кіреді.
Арифметикалы-логикалық құрылғы шұғыл ауыстыру сұлбасы бар екіеселенген сумматордан, қозғалмалы регистрдан және операндарды уақытша сақтауға арналған регистрдан құралады. Әдетте, бұл құрылғы бірнеше қарапайым операцияларды орындайды; қосу, алу, орын ауыстыру, жіберу, логикалық қосу (немесе), логикалық көбейту (және), 2 модулі арқылы қосу.
Басқару құрылғысы АЛУ жұмысын және команда орындау процесінде ішкі регистрлар жұмысын басқарады. Команда ішіндегі операция кодына сәйкес, ол МП басқару блогындағы ішкі сигналдарды құрады. Команданың адрестік бөлігі басқару сигналдарымен сәйкес, белгілі бір ұяшық жадысындағы мәліметтерді есептейді. УУ сигналы бойынша әрбір жаңа, келесі команданы таңдау іске асады.
АЛУ мүмкіндігін кеңейтетін ішкі регистрлар блогы МП ішкі жадысы болып қызмет етеді және мәліметтер және команданы уақытша сақтауға қолданылады. Ол тағы да кейбір мәліметтер өңдеу процесін орындайды.
Алғашқы ЭЕМ МП архитектурасы.
Алғашқы ЭЕМ МП архитектурасы.
Фон-Нейман архитектурасы .Фон-Нейман архитектурасың негізгі ерекшелігі программаны және мәлеметті сақтау үшін ортақ жадыны қолдануы суретте көрсетілген.
Фон-Нейман архитектурасының негізгі артықшылығы МПЖ құрылымының жіктелуі, себебі тек қана бір ортақ жадқа үндеуді жүзеге асырады. Бұдан басқа бағдарламаларды және программаларды қамтамасыз ету жадта біртұтас аймақта қолданады. Жадтағы стегiнiң орналастыруы ол рұқсат iшiндегi жеңiлдеттi.
Әдеттегiдей аралық нәтижелердiң сақтауы үшiн және бағдарламалардың аз тиiстi жадтың көлемiнiң ретiне қолданылуы үшiн МП-ға көлемді мәлеметті жады қажет басқарудың нақты бағдарламаларының талдауы көрсеттi. Қолдану шарттар бұл қолдану бiртұтас адрестi кеңiстiк операндтарды бағыттау үшiн дәрежелердiң саны командалардың қалыбының үлкею есебiнен алып келдi. Мәлiметтердiң жадтың көлемi бойынша қолдану жеке ептеген командалардың ұзындығының қысқартуы және мәлiметтердiң жадындағы ақпараттi iздестiруiн үдеуге мүмкiндiк туғызды.