Мүмкіндігін кеңейту үшін екінші деңгейдегі банктердің жүйесін

1.1. Несиелік процесс және оның мазмұны........................................................5

1.2. Несиелік құжаттамалар және олардың түрлері.........................................16
2-тарау. Коммерциялық банктердегі несиелік процесті ұйымдастыру тәжірибесіне талдау............................................... ................................................24

2.1. Коммерциялық банктердің несиелік нарығына талдау............................24

2.2.«ТуранАлмемБанк» АҚ-ның несиелік процесін ұйымдастыруын бағалау……..............................................................................................................38
3-тарау. Коммерциялық банктердің несиелік процесті ұйымдастырудың жетілдіру жолдары…………………………………..............................................64
Қорытынды…..........................................................................................................71
Қолданылған әдебиеттер………………………....................................................75

КІРІСПЕ

Макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу үшін Қазақстанның Ұлттық банкі ақша-несие саясатының біршама тиімді классикалық құрал-дарын пайдаланды. Оларға қайта қаржыландыру несиелерін беру көлемін реттеу, қайта қаржыландыру мөлшерін анықтау, міндетті резерв нормасын белгілеу, валюталық нарықта интервенция жүргізу және мемлекеттің бағалы қағаздарымен, сондай-ақ Ұлттық банктің бағалы қағаздарымен операциялар-ды жүзеге асыру жатады.

Кең мағынада, несиелік саясатты несие беруші банк пен қарыз алушылар түрғысынан қарастыруға болады.

Тар мағынада, несиелік саясат — бұл несиелік процесті ұйымдастыру барысындағы банктің стратегиясы мен тактикасын сипаттайды.

Несиелік саясат банктің несиелік жұмысын, оның жалпы стратегияларына сай ұйымдастыру негізін және несиелеу процесін қалыптастыруға қажетті құжаттар жүйесін (ұйымдастыру) жасау шарттарын білдіреді.

Жалпы несиелік саясат мынадай сипатта болуға тиіс:

• 
  нұсқаулық емес, яғни директивті нұсқауларды қамтиды;
  
• 
  несиелеудің мақсаттарын нақты және мағыналы анықтауга мүмкіндік береді;
  
• 
  нақты мақсаттарды іске асырудың бірнеше ережелерін
  қамтиды;
  
• 
  оны іске асыруды қамтамасыз ететін стандарттар мен
  нұсқауларды қамтитын құжаттардан тұрады.
  

• 
  несиелеу облысындағы стратегиялық шешімдерді қабылдайтын тұлғалардың басты іс-әрекеттерін;
  
• 
  сыртқы аудит қызметтерінің жұмысын және банктегі несиелік қыз-меттің сапалығын;
  
• 
  ішкі бақылау қағидаларын.
  

Ішкі несие саясатын жасау банк жетекшілерінің несиелеу мақсатын қалыптастыруды және бұл мақсаттардың банктің жалпы міндеттері мен стратегиялық мақсаттарымен қаншалықты сай келетінін анықтауды талап етеді. Несиелеу мақсаттары анықталғаннан соң соның негізінде банк қыз-меткерлерінің қажетті несиелік операцияларды атқаруына мүмкіндік беретін банктің несиелік саясатын және оған қоса несиелеу стандарты мен несиелік нұсқаулары жасалады.

• 
  несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік қызметкердің несие беру туралы қорытындысын қарайды;
  
• 
  несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім шығарады;
  
• 
  несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анық-тайды;
  
• 
  несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін
  бекітеді;
  
• 
  несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар
  белгілейді;
  
• 
  несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);
  
• 
  берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
  
• 
  банктің несиелік стратегиясын жасайды;
  
• 
  несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
  
• 
  несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына қол қояды
  және хаттамаларды тіркеу кітабын жүргізеді.
  

• 
  несиелік қызметті ұйымдастыру;
  
• 
  несиелік портфельді басқару;
  
• 
  несиелеуге бақылау жасау;
  
• 
  құзыретті бөлу принциптері;
  
• 
  несиелеуді талдаудың жалпы критерийлері;
  
• 
  несиелеудің жекелеген бағыттары бойынша шектеулер;
  
• 
  несиелермен жасалатын жымдық жұмыстардың приниптері;
  
• 
  несиелер бойынша зиян шегу жағдайларына резерв жасау.
  

• 
  несиелеу мақсаты:
  
• 
  несиелеу стандарты.;
  
• 
  несиелеу нұсқаулықтары.
  

• 
  қарыз алушының қаржылық ақпараттарын жинау және талдау тәртібі;
  
• 
  несиенің кепілхаттар және кепілдемелермен қамтамасыз етілуіне қойылатын талаптар;
  
• 
  әкімшілік стандарттар және несиелік процесті ұйымдастыру ережелері;
  
• 
  қарыз алушының несиелік қабілетін талдау тәртібі;
  
• 
  құжаттардың толтырылуына койылатын талаптар;
  
• 
  несиелеудің айрықша түрлері бойынша ережелер (мысалға, ипотекалық немесе тұтыну несиелері бойынша).
  

Несиелік саясат мынадай қызметтерді атқарады:

• 
  банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау жасауға негіз ретінде болу;
  
• 
  несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің қызметкерлері үшін анықтама материал және нұсқау ретінде болу;
  
• 
  несиелік бөлімдердің жетекшілері үшін несиелік нұсқаудың талаптарының орындалуына бақылау жасау тұралы;
  
• 
  несиелік талдау және аудит бөлімі жүмыскерлерінің тексеруді жүзеге асыруына негіз болатын талаптарды анықтау.
  

• 
  өндіріс объектілерінің ңқұрылысы;
  
• 
  өндіріс объектілерін қайта құру, техникалық жағынан қайта
  каруландыру, кеңейту;
  
• 
  техникалар, құрал-жабдықтар және көлік құралдарын сатып алу;
  
• 
  жаңа өнім шығаруды ұымдастыру;
  
• 
  өндірістік емес маңызы бар объектілерді салу.
  

• 
  айналыс шығындарын үнемдеу;
  
• 
  айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;
  
• 
  капиталдың шоғырлануын жеделдету;
  
• 
  ғылыми-техникалық прогресті жеделдету.
  

Капиталдың шоғырлану процесі қызметі экономиканың тұрақты дамуына жағдай жасау үшін маңызды болып табылады. Мүндай міндеттерді шешуде несиенің бұл қызметі өндірістің ауқымын ұлғайта отырып, пайда алуға мүмкіндік береді.

• 
  қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емес, яғни тауар немесе қызметті сатумен айналысатын кез келген заңды тұлға бола алады;
  
• 
  коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі;
  
• 
  қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
  
• 
  коммерциялық несиенің орташа құны сол кезеңдегі банктік
  пайыз мөлшерімен салыстырғанда төмен болады;
  
• 
  қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің заңды түрде рәсімделуі барысында бұл несие үшін
  төленетін ақы тауар бағасының құнына қосылады.
  

1. 
   Қаржылық институттарға берілетін несиелер:
   

• 
  мақсатты қорларға;
  
• 
  банктерге;
  
• 
  қаржы-несиелік мекемелеріне.
  

2. 
   Каржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
   

• 
  өнеркәсіп салаларына;
  
• 
  ауыл шаруашылығына;
  
• 
  саудаға;
  
• 
  дайындау ұйымдарына;
  
• 
  жабдықтау-сату ұйымдарына;
  
• 
  кооперативтерге;
  
• 
  жеке кәсіпкерлерге.
  

• 
  қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
  
• 
  орта мерзімді (1 жылдан 3—5 жылга дейін);
  
• 
  үзақ мерзімді (5 жылдан жогары).
  

• 
  негізгі қорларға жұмсалатын;
  
• 
  айналым қаражатына жұмсалатын.
  

• 
  кепілхатпен,
  
• 
  кепілдемемен;
  
• 
  кепілдікпен.
  Сақтандырылған.
  Қамтамасыз етілмеген:
  
• 
  сенім (бланктік) несиесі.
  

• 
  Стандартты несие — қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ қайтарылуына ешқандай күмән жоқ несиелер;
  
• 
  Күмәнді несиелер - қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған және банк үшін тәуекел туғызатын несиелер. Соңғы қабылданған активтердің жіктеу ережесіне сәйкес, күмәнді несиелер ішінара бөлінеді:
  

2-санатты күмәнді,

3-санатты күмәнді,

4-санатты күмәнді,

• 
  ұлттық валютамен;
  
• 
  шетел валютасымен.
  

1. 
   Тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып алу үшін және тұрмыстық қызметтерді өтеуге берілетін несие.
   

2. 
   Ипотекалық несие — бұл қозгалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимараттарды жерді және т.с.с.) кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге берілетін несие.
   

3. 
   Овердравт несиесі клиенттің шотынан қаражатты шегеру, дебеттік қалдық бойынша берілетін қысқа мерзімді несиенің формасы.
   
4. 
   Овернайт несиесі - өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге берілетін банкаралық несиенің түрі.
   
5. 
   Онколъдық несие - кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін қысқа мерзімді несие.
   

6. 
   Банкаралық несие - банктердің бір-біріне беретін несиесі.
   
7. 
   Ломбардтық несие - тез іске асатын бағалы заттарды немесе бағалы қағаздарды кепілге алып берілетін несие.
   
8. 
   Аизингтік несие - құрал-жабдықтарды жалға алу мен байланысты берілетін несие.
   
9. 
   Рамбурстық несие - шикізаттарды ішке алып кіру және жартылай фабрикат пен дайын өнімдерді сыртқа шығару тәжірибесінде пайдаланы-латын несие.
   
10. 
    Сенім несиесі банктің сеніміне кірген төлем қабілеті жоғары
    

11. 
    Маусымдық несие - жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді алу мерзімі арасындағы уақыт бойынша алшақтықты жабуға арналган несие.
    
12. 
    Банктік жол – банк клиенттеріне ашылған несие жолы.
    

• 
  меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға;
  
• 
  материалдық қорлар жиынтығы мен өндіріс шығындарына:
  
• 
  сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауарларды экспорттау мен импорттауға;
  
• 
  азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, материалдар, құралдар және басқа да мүліктер алуына;
  
• 
  ломбардтық кепілдік және ссудалық операцияларға;
  
• 
  театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары арасындағы маусымдық үзілістерге;
  
• 
  күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
  
• 
  тез өтелетін тиімділігі жоғары шараларға.
  

• 
  автомобилдік несие;
  
• 
  үзақ мерзімде пайдаланылатын тауарлар сатып алуға бері-летін несие;
  
• 
  тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;
  
• 
  кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктерге (оқу, емделу, демалу және т.с.с) берілетін нссие.
  

• 
  жиһаз;
  
• 
  сантехника;
  
• 
  аудио-видео және тұрмыстық техникалар;
  
• 
  компьютер және оргтехника;
  
• 
  басқа да тұтыну тауарлары.