Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мен дыбыс жазбалары архиві. КСРО Халық Комиссарлары Кеңесінің 1941 жылғы 29 наурыздағы No 723 «КСРО Мемлекеттік қоры және КСРО мемлекеттік мұрағаттарының желісі туралы ережені бекіту туралы» қаулысына сәйкес Халық Кеңесі. ҚазССР Комиссарлары 1943 жылғы 27 қаңтардағы № 25 «1943 жылғы 1 сәуірден бастап Алматы қаласында Орталық республикалық мемлекеттік кино, аудио және фотоқұжаттар мұрағатын ұйымдастыру туралы» қаулы қабылдады.Ережеге сәйкес Орталық республикалық мемлекеттік кинофотоқұжаттар мұрағаты ғылыми-зерттеу мекемесі болып, ҚазКСР НКВД мұрағат басқармасының қарамағында болды. ҚФФО Орталық мемлекеттік мұрағатының құрамына республика аумағында қалыптасқан саяси, тарихи және мәдени маңызы бар барлық кино және фотоқұжаттар кірді. 1957 жылдың аяғында республиканың орталық мұрағаттар желісінің қайта құрылуына байланысты ҚазКСР Орталық мемлекеттік мұрағаты ҚФФД ҚазССР Орталық мемлекеттік мұрағатының құрамына бөлім болып енгізілді. Деректі фильмдердің, телефильмдердің, фотосуреттердің, дыбыс жазбаларының орталықтандырылған сақталуын қамтамасыз ету мақсатында ҚазКСР Министрлер Кеңесінің 02.07.1974 жылғы № 50 «Орталық мемлекеттік кино, фотоқұжаттар және құжаттар мұрағатын құру туралы» қаулысы қабылданды. ҚазССР дыбыс жазбалары». Мұрағаттың 1974 жылғы құрылымы мынадай болды: - киноқұжаттар бөлімі. - фотоқұжаттар бөлімі. - дыбыс жазбалары бөлімі
Қазақстан Республикасының құрылуына байланысты 1992 жылдың қаңтарынан бастап мұрағат Орталық мемлекеттік деп атала бастады. Қазақстан Республикасының кино, фотоқұжаттар және дыбыс жазбаларының мұрағаты. 1943 жылдан бастап мұрағат қорында фильмнің алғашқы километрлері – Екінші дүниежүзілік соғыстың тірі тарихы жинақтала бастады. Сол кездегі мұрағаттың бай деректі мұрасының қалыптасуына Мәскеу, Ленинград және Алматы кинематографистері құрған еліміздің Орталық Біріккен Киностудиясы (БТС) көмектесті. «Союзкиножурналдың» нөмірлері мезгіл-мезгіл Алматыдағы Орталық көпшілік кітапханасының базасында шығып тұрды, олардың бір бөлігі соғыс аяқталғаннан кейін Қазақстанда қалып, қазір мұрағаттың «Алтын қорын» құрайды. Мұрағаттың киноқорында «Востоккино» студиясы мен «Межрабпром» кинотрестінің операторлары түсірген алғашқы деректі эсселер бар. Сол жылдардағы фильмдердің ішінде «Қазақтардың өмірі мен өмірі» (1927), «Алма-Ата – Қазақстанның астанасы» (1929), «Түрксіб» (1930) фильмдері ерекше құнды деректі фильмдер жеке беттер. Республика тарихынан– Азамат және Отан соғысына қатысушылардың, еңбек ерліктерінің, ғылым және мәдениет қайраткерлерінің портреттері: «Тұрар Рысқұлов», «Әлия», «Дина», «Амангелді Иманов», «Мәншүк», «Биік. Талғат аспаны», «Мәжит Бегалин», «Сәкен» Сейфуллин». Мұрағатта сақталған фильмдер, журналдар, арнайы нөмірлер, әңгімелер Қазақстанның бірегей кинохроникасын құрайды (30 мыңнан астам сақтау бірлігі). Фотоқұжаттар жинағы кең және алуан түрлі. Олардың ең ертесі 19 ғасырдың аяғы – 20 ғасырдың басына жатады. Негізінен, бұл күнделікті және пейзаждық фотосуреттер, олардың дәуірдің құжаттық дәлелі ретінде құндылығы бүгінде күн сайын артып келеді. Мұрағат өзіне және сақтауға тапсырылған жеке қорлар мен жинақтарды ерекше мақтан тұтады. 250 000 сақтау бірлігі – бұл архивтің фото қорындағы негативтердің саны. Мұрағаттың фоно-қоры бірегей, магниттік дыбыс жазбаларындағы, грампластинкалардағы, жинақы кассеталардағы және компакт-дискілердегі 15 000 сақтау бірлігін құрайды. Бұл – қазақтың халық музыкасының жазбалары, автордың орындауындағы шығармалар, айтыстың жазбалары, қазақтың тұңғыш опералары, көрнекті замандастардың жанды дауыстары. Бүгінде қор жаңа Қазақстан – азат және егемен мемлекет туралы баяндайтын материалдармен толығуда. Өткенді түсінбей, ұғынбай, жаңа қоғам құру мүмкін емес. Мұрағат, біздің ортақ жадымыздың қоймасы тарихты практикалық және фактілік зерттеуге және түсінуге көмектесуге арналған. Анықтамалық және ақпараттық басылымдар. Кинохроника. «Қазақфильм» фильмінің деректі фильмдерінің аннотацияланған каталогы студия (1925–1975) 1-шығарылым. 1988 ж. Фильм хроникасы. «Қазақфильм» киностудиясының деректі фильмдерінің аннотацияланған каталогы (1976-1986). 2-шығарылым. 1998. Фильм хроникасы. «Қазақтелефильм» киностудиясының деректі фильмдерінің аннотацияланған каталогы (1963-1989). 1999. «Қазақфильм» киностудиясының киножурналдарының аннотацияланған каталогы (1925-1945). 1-шығарылым. 1992. «Қазақфильм» киностудиясының киножурналдарының аннотацияланған каталогы (1946-1955). 2-шығарылым. 1993. «Қазақфильм» киностудиясының киножурналдарының аннотацияланған каталогы (1956-1965). 3-шығарылым. 1994. «Қазақфильм» киностудиясының киножурналдарының аннотацияланған каталогы (1966-1975). 4-шығарылым. 1995. «Дыбыс жазудағы есте сақтау» деректі дыбыс жазбаларының аннотацияланған каталогы. 1998. «Дыбыс жазбаларындағы Қазақстан халық өнерінің шығармалары» әдістемелік құрал (1953-1996). 2002. Жеке коллекциялардағы фотоқұжаттардың аннотацияланған каталогы(1965-1995). 1998. Жеке коллекциялардағы фотоқұжаттардың аннотацияланған каталогы(1996-2001). 2002. «Қазақстанның мемлекеттік және саяси қайраткерлері киноқұжаттарында» анықтамалығы (1930-1991). 2000. «Киноқұжаттарында ғылым және мәдениет қайраткерлері» анықтамалығы(1936-1975). 2002. «Таулардан тек таулар ғана артық» тақырыптық жинақ. 2002
1)https://vuzlit.com/347246/tehnotronnye_arhivy
2)https://kfdz.kz/History