Монография центр уйгуровед 13112019. indd
Kazakistan’da Uygurlarının Somut Olmayan Kültürel Mirası
жүктеу/скачать 2,74 Mb. Pdf көрінісі
|
2019 УЙГУРОВЕДЕНИЕ В КАЗАХСТАНЕ И ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ, АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, СОВРЕМЕННЫЕ ДОСТИЖЕНИЯ - материалы конференции(отв.ред. А.Б. Дербисали, Р.У. Каримова)
| 4. Kazakistan’da Uygurlarının Somut Olmayan Kültürel Mirası
Kazakistan’da yaşayan Uygurlar, kültürel kimliklerini koruyabilmek için somut olmayan kültürel miraslarını genç kuşaklara aktarma gayreti içerisindedir. Şehirleşmenin ve Rus dilinin etkisiyle (şehir merkezinde yaşayan Uygur ailelerinde çocukların anadilini iyi bilmemesi) yeni kuşakların geleneksel yapı ve sözlü kültür ürünlerine yabancı olması, bu kültürel aktarımı her geçen gün zorlaştırsa da ebeveynler çocuklarına bu mirası aktarmak için uğraşmaktadır. Somut olmayan kültürel mirasa ilişkin tespitlerimizden bir kısmı özetle şöyledir: Uygurlarda gerek aile bağlarının korunması gerekse toplumsal bütünlüğün sağlanmasında “toy” adı verilen törenler önemli bir yere sahiptir. Bir bebeğin dünyaya gelmesiyle başlayan bu toylar, sosyal hayatın her aşamasında kendini gösterir. Bebeğin kırklanması ve ardından beşiğe alınmasında düzenlenen “Böşük toyu” bu törenlerin ilkidir. Bir başka toy, sünnet toyudur. Toplumsal bir kimlik kazanma yolunda hayli ilerleyen erkek çocuklar 5 ila 7 yaşlarında sünnet ettirilir ve ardından “sünnet toyu” düzenlenir. Günler boyunca hazırlanan yemekler geniş sofralarda misafirlere ikram edilir. Toy için gelen misafirler, sünnet çocuğuna hediyeler verir ve eğlence düzenlenir. Sevdalıları kavuşturan, aileleri birbirlerine yakınlaştıran, aylarca hazırlıkları devam eden düğünler ise öncesiyle ve sonrasıyla birçok geleneği içinde barındırmaktadır. Söz kesilmesiyle başlayan nişan, çeyiz 168 ve nikâh ile devam eden düğün sürecinde “nikâh suyu” olarak adlandırılan süt, tuz ve ekmek karışımı oldukça dikkate değerdir. Aynı yastığa baş koymaya ant içen gelin ile damadın nikâh suyunu içmesi, Türklerde tuz ekmek hakkının bir yansıması olup nikâhın perçinlenmesini sağlamaktadır. Ayrıca kötülükler uzak olsun, belalar def olsun diye gelin ile damat düğün öncesinde üç kez ateşin etrafında dönmektedir. Ölüm olayının ardından yas için erkekler ak kuşak bağlarken kadınlar ak yazma bağlamaktadır. Erkekler cenazeyi defnederken, kadınlar ise cenaze evinde bir araya gelir ve Kur’an - Hetme töreni başlar. Bu törende kadınlar bir yandan Kur’an-ı Kerim okuyup dua ederken, bir yandan Ahmet Yesevi’nin hikmetleri belirli bir ezgiyle okunur. Kırkıncı gün geldiğinde, bütün akrabalar, eş-dost ve tanıdıklar yemek için davet edilir. Bu yemeğe “Kırk neziri” denir. Misafirlere büyük kazanlarda hazırlanan etli yemekler, pilav ve “etken çayı” olarak bilinen sütlü çay ikram edilir. Ardından aksakallar merhum için el açıp dua eder. Kazakistan’da yaşayan Uygurlar, sözlü geleneklerini yeni kuşaklara aktarmaya devam etmektedir. Çın Tömür Batur, Nazigim gibi destanlar; Yarıl Taşım Yarıl, Hurlika gibi masallar; yerleşim yerlerinin adı ve tarihi kahramanlarla ilgili efsaneler; son yüzıldaki göçe ilişkin hikâyeler anlatılmaya devam ederken türküler, ağıtlar da söylenmeye devam etmektedir. Sözlü kültür ürünlerinde, kültürel kimliği belirleyen unsurların yanı sıra göç ve tarihi olaylar da yer almaktadır. Şu türküler, bunu yansıtan örneklerden biridir: жүктеу/скачать 2,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|