«Монополиямен күресуге болады ма?»

Орындаған : Смағұл Маржан,1 курс, Қаржы, банк
және сақтандыру ісі мамандығы
«МОНОПОЛИЯМЕН
КҮРЕСУГЕ
БОЛАДЫ МА?»
ЭКОНОМИКАҒА
КІРІСПЕ

Жоспар:
Монополияға анықтама
Монополист деген кім?
Монополияның экономикаға әсері
Қазақстандағы ірі монополиялар
Монополияны жоюдағы іс- шаралар
na
rx
oz
.k
z

 Монополия термині грек тілінен
«бір сатушы» деп аударылады.
Монополия — жеке бір тауардың
немесе қызметтің бір ғана
сатушысы бар дегенді білдіреді.
Монополия
деген не? 
na
rx
oz
.k
z

Монополист
Монополист белгілі бір тауар немесе қызмет
нарығында үстемдік ететін және оны
басқаратын жеке адамды, топты немесе
компанияны айтады.
Бұл бәсекелестіктің болмауы және оны
алмастыратын тауарлар мен қызметтердің
болмауы монополисттің нарықта жоғары бағаны
алу үшін жеткілікті күшке ие екендігін білдіреді.
na
rx
oz
.k
z

Экономикаға монополиялардың керегі жоқ. Себебі осының
арқасында бәсекелестік болмайды.Мемлекеттік нарық
монополиямен күресті қажет етеді. Себебі монополист өз
пайдасын арттырғысы келеді, бәсекелестік болмаған жағдайда,
монополист тауарды неғұрлым аз шығынмен өндіргісі келеді, бұл
дегеніміз тауардың сапасына көп мән бермеу дегенді білдіреді.
Осы себептен монополиялар ел үшін тиімді емес.
Монополияның
экономикаға әсері
na
rx
oz
.k
z

Табиғи монополиялар келесі салаларда пайда
болады: мұнай мен мұнай өнімдерін
магистральдық құбырлар арқылы тасымалдау;
газды құбырлар арқылы тасымалдау; теміржол
көлігі; көлік терминалдарында, порттар мен
әуежайларда қызмет көрсету; жалпыға
қолжетімді телекоммуникация және жалпыға
қолжетімді пошта қызметтері.
Қазақстандағы ірі
монополиялар:
ҚазМұнайГаз
ҚазТрансГаз
Қазтрансойл
Қазақтелеком
Қазақстан темір жолы
Мұнай және Газ:
Телекоммуникация:
Темір жол тасымалы:
Монополия көп
кездесетін салалар:

МОНОПОЛИЯМЕН КҮРЕС ЖОЛДАРЫ:
Дамыған елдердің барлығында монополияларға қарсы заңдар мен арнайы
мекемелер бар. Мысалы ,Қазақстанда «Табиғи монополияларды реттеу»
комитеті бар. Оның мақсаты монополиялардың жұмысын реттеу. Мысалы
ауыл не қалада су, жылу, тоқ, телефон сияқты игіліктерді ұсынатын бір ғана
компания бар болуы мүмкін. Сол компания халыққа өз игіліктерін ойлаған
бағамен ұсына алмайды. Ол бағасын осы комитетпен келісіп өзгерте алады.
АНТИМОНОПОЛИЯЛЫҚ КОМИТЕТ
1.
na
rx
oz
.k
z

Жекешелендіру - өндірісті
монополиясыздандырады, бəсекелестікті дамытады ,
сыртқы экономикалық қызметте мемлекеттік
монополияны бірте-бірте жою жəне жекешелендіру
арқылы елге шетелдік инвестициялар мен
импорттың қажетті мөлшерін əкелуді қамтамасыз
етеді.
2. ЖЕШЕЛЕНДІРУ
narxoz.kz

1) тексерулерді жүргізу; 
2) монополияға қарсы заңнаманы бұзуға тергеу жүргізу; 
3) монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтарды жою туралы
нұсқамаларды енгізу; 
4) нарық субъектілеріне тіркелген бағаны енгізу; 
5) әкімшілік істерді қозғау және қарау; 
"Монополияға қарсы заңнаманы бұзуға монополияға қарсы ден
қою шараларын қолдану ережесін бекіту туралы" Қазақстан
Республикасы Индустрия және сауда министрлігі Бәсекелестікті
қорғау комитеті Төрағасының 2006 жылғы 21 қарашадағы N 270-НҚ
бұйрығы 2006 жылғы 4 желтоқсандағы N 6 (1209) "Заң газетінде"
жарияланды. 
3. МОНОПОЛИЯҒА ҚАРСЫ ЗАҢНАМАЛЫҚ
ЕРЕЖЕ

Қолданылған әдебиеттер:
https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V060004472_
https://economica.kz/monopoly/
Назарларыңызға рахмет!